The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются месторождения урана и золота в Казахстане. На данный момент часть месторождений является действующими, часть законсервированными, часть рекультивируемыми.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары Қазақстандағы уран және алтын кен орындары болып табылады. Қазіргі уақытта кен орындарының бір бөлігі жұмыс істейді, бір бөлігі сақталған, бір бөлігі қалпына келтірілген.

Aim of work (in Russian) : эколого-технологической оценки последствий разработки месторождений и применения гидрометаллургических способов переработки руд и концентратов, а также создание информационного ресурса для получения оценки миграционной способности загрязнителей, их потенциальной опасности для биоты и человека

Aim of work (in Kazakh) : кен орындарын игеру және кендер мен концентраттарды өңдеудің гидрометаллургиялық тәсілдерін қолдану салдарларын экологиялық-технологиялық бағалау, сондай-ақ ластағыштардың көші-қон қабілетін, олардың биота мен адам үшін әлеуетті қауіптілігін бағалауды алу үшін ақпараттық ресурс құру

Методы исследования (на русском) : 1) Химическая природа (качественный показатель: принадлежность к определенному классу химических соединений, например, полициклические ароматические углеводороды (ПАУ), полихлорированныедибензо-н-диоксины (ПХДД), алкилбензолы, ионы металлов, цианиды и др.; количественный показатель: химический состав – химическая формула, структура – структурная формула). 2) Наиболее важные химические свойства (качественный показатель: взаимодействие с кислородом, гидролиз в кислой и щелочной средах и т.д., например, устойчив к окислению, стабилен в сильно кислой и щелочной средах). Физико-химические и физические свойства, такие как температура плавления и кипения; растворимость в воде и органических растворителях (например, компонентах нефти как сопутствующего загрязнителя), давления насыщенного пара и т.д. (качественный показатель: плохо, хорошо; количественный показатель: числовое значение). Химические, физико-химические и физические свойства будут определять пути поступления токсикантов в окружающую среду, их состояние, формы нахождения, следовательно, непосредственно или опосредованно влиять на их подвижность и аккумуляцию в природных средах (воздух, вода, почва, биота). 3) Потенциальная биогеохимическая опасность (качественный показатель: на уровне экосистемы - снижение разнообразия видов, нарушение структуры экосистем, деградация, смена или вымирание экосистем, на уровне вида - токсический или канцерогенный эффект, врожденные уродства и т.д.;

Методы исследования (на казахском) : 1) Химиялық табиғат (сапалық көрсеткіш: химиялық қосылыстардың белгілі бір класына жататындығы, мысалы, полициклді хош иісті көмірсутектер (ПАУ), полихлорланғанбензо-Н-диоксиндер (ПХДД), алкилбензолдар, металл иондары, цианидтер және т.б.; сандық көрсеткіш: химиялық құрамы – химиялық формула, құрылымы – құрылымдық формула). 2) ең маңызды химиялық қасиеттер (сапалық көрсеткіш: оттегімен өзара әрекеттесу, қышқыл және сілтілі ортадағы гидролиз және т.б., мысалы, тотығуға төзімді, қатты қышқыл және сілтілі ортада тұрақты). Балқу және қайнау температурасы сияқты физикалық-химиялық және физикалық қасиеттер; суда және органикалық еріткіштерде ерігіштік (мысалы, мұнайдың ілеспе ластаушы ретінде компоненттері), қаныққан бу қысымы және т.б. (сапалық көрсеткіш: нашар, жақсы; сандық көрсеткіш: сандық мән). Химиялық, физика-химиялық және физикалық қасиеттер токсиканттардың қоршаған ортаға түсу жолдарын, олардың жай-күйін, орналасу формаларын анықтайды, сондықтан олардың табиғи ортадағы (ауа, су, топырақ, биота) қозғалғыштығы мен жинақталуына тікелей немесе жанама әсер етеді. 3) әлеуетті Биогеохимиялық қауіп (сапалық көрсеткіш: экожүйе деңгейінде-түрлердің әртүрлілігінің төмендеуі, экожүйе құрылымының бұзылуы, экожүйелердің тозуы, өзгеруі немесе жойылуы, түр деңгейінде-уытты немесе канцерогендік әсер, туа біткен деформациялар және т. б.; түр деңгейіндегі сандық көрсеткіш - LD 50% немесе ED 50% және т. б.);

Obtained results and novelty (in Russian) : На основании проведенного исследования получены следующие результаты. Изучено состояние растительных сообществ на берегу полу-естественного водоема-накопителя радиоактивных стоков Грачевского уранового рудника, образующихся под влиянием осадков естественного происхождения (дождь, снег) и грунтовых вод с поверхности рекультивированных отвалов производственных отходов рудника, примыкающих к водоему. Зарастание берега полу-естественного озера укладывается в классическую схему сингенеза: формирование пионерного сообщества (пойменный эфемеретум) по обсыхающему берегу, группово-зарослевое сообщество на берегу озера, диффузное сообщество на склоне и антропогенно-измененный суходольный луг на пойменной террасе с участием типичных для степной зоны растений. По изученным параметрам сформировавшихся к настоящему времени фитоценозов интенсивность ионизирующего излучения существенно не влияет на формирование растительного сообщества. Более того можно предположить наличие стимулирующего эффекта. Об этом свидетельствует разнообразие видового состава и продуктивность фитоценозов. Были изучены современные проблемы воздействия горнорудных и металлургических предприятий на окружающую среду и экологические последствия применения гидрохимических и биологических технологий переработки сырья, содержащих уран, золото и другие сопутствующие металлы на исследованных месторождениях урана, золота в Казахстане. По результатам исследований опубликована 1 (одна) статья (КОКСНВО).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жүргізілген зерттеу негізінде келесі нәтижелер алынды. Табиғи шыққан жауын-шашынның (жаңбыр, қар) және су айдынына іргелес шахтаның өндірістік қалдықтарының қалпына келтірілген үйінділерінің бетінен жер асты суларының әсерінен пайда болған Грачев уран кенішінің радиоактивті ағындарын жинақтайтын жартылай табиғи су қоймасының жағасындағы өсімдіктер қауымдастығының жағдайы зерттелді. Жартылай табиғи көлдің жағалауы классикалық сингенез схемасына сәйкес келеді: құрғақ жағалау бойында Пионер қауымдастығының (Жайылма эфемеретум) қалыптасуы, көл жағасындағы топтық-таулы қауымдастық, еңістегі диффузиялық қауымдастық және дала аймағына тән өсімдіктердің қатысуымен Жайылма террассадағы антропогендік-өзгертілген құрлық шалғыны. Осы уақытқа дейін қалыптасқан фитоценоздардың зерттелген параметрлері бойынша иондаушы сәулеленудің қарқындылығы өсімдіктер қауымдастығының қалыптасуына айтарлықтай әсер етпейді. Сонымен қатар, ынталандырушы әсердің болуын болжауға болады. Бұған фитоценоздардың түрлік құрамы мен өнімділігінің әртүрлілігі дәлел бола алады. Тау-кен және металлургия кәсіпорындарының қоршаған ортаға әсерінің қазіргі заманғы проблемалары және Қазақстанда зерттелген уран, алтын кен орындарында құрамында уран, алтын және басқа да ілеспе металдар бар шикізатты қайта өңдеудің гидрохимиялық және биологиялық технологияларын қолданудың экологиялық салдары зерделенді. Зерттеу нәтижелері бойынша КОКСНВО.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Проведены практические работы по организации и проведения изучения исследуемых объектов на рудниках Грачевского и Шантобинского урановых месторождений северного и центрального Казахстана. Проведены работы по предварительной оценке состояния рекультивированных и законсервированных участков месторождений, особенностей используемых технологий по добыче и первичной обработке урановых руд. Проведены работы по оценке уровня ионизирующего излучения отдельных объектов рудников месторождения. Проведены исследования растительного покрова. Проведен отбор проб почв и растений с целью изучения физико – химических показателей качества и экотоксикологии.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Солтүстік және Орталық Қазақстанның Грачев және Шантөбе уран кен орындарының кеніштерінде зерттелетін объектілерді зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу бойынша практикалық жұмыстар жүргізілді. Кен орындарының қалпына келтірілген және консервацияланған учаскелерінің жай-күйін, уран кендерін өндіру және бастапқы өңдеу бойынша пайдаланылатын технологиялардың ерекшеліктерін алдын ала бағалау бойынша жұмыстар жүргізілді. Кен орны кеніштерінің жекелеген объектілерінің иондаушы сәулелену деңгейін бағалау бойынша жұмыстар жүргізілді. Өсімдік жамылғысы бойынша зерттеулер жүргізілді. Сапа мен экотоксикологияның физика – химиялық көрсеткіштерін зерттеу мақсатында топырақ пен өсімдіктердің сынамаларын іріктеу жүргізілді.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Результаты проекта будут особо актуальны для горно-металлургического комплекса, так как в результате добычи, обогащения и переработки руд различными способами образуется большое количество отходов и загрязнителей различной природы (отвалы пустой породы, хвосты обогащения, сточные воды с разными загрязнителями и т.д.), что делает предприятия ГМК сложным объектом с точки зрения оценки воздействия на окружающую среду.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері тау-кен металлургия кешені үшін ерекше өзекті болады, өйткені кендерді өндіру, байыту және өңдеу нәтижесінде әртүрлі сипаттағы қалдықтар мен ластаушы заттардың көп мөлшері (бос жыныстардың үйінділері, байыту қалдықтары, әртүрлі ластаушы заттары бар ағынды сулар және т. б.) пайда болады, бұл ТМК кәсіпорындарын ТМК-ға әсерді бағалау тұрғысынан күрделі объектіге айналдырады қоршаған орта.

Field of application (in Russian) : экология в металлургической отрасли.

Field of application (in Kazakh) : металлургия саласындағы экология.