The object of research, development or design (in Russian) : Природные популяции редкого реликтового вида Rheum compactum L.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сирек кездесетін реликті түрлердің табиғи популяциясы Rheum compactum L.

Aim of work (in Russian) : Цель исследования – изучить современное состояние, ресурсные хозяйственные запасы и распространение реликтового вида: Rheum compactum L., входящего в Красную книгу Казахстана, провести картирование мест произрастания, изучить морфологические особенности внутривидовых таксонов, выявить лимитирующие факторы, разработать эффективные меры защиты и возобновления, обосновать требуемые охранные мероприятия.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеудің мақсаты- Қазақстанның Қызыл кітабына енген реликті түрлердің Rheum compactum L.-ның қазіргі жағдайын, шаруашылық ресурстық қорын және таралуын зерттеу, мекендеу ортасын картаға түсіру, түр ішілік таксондардың морфологиялық ерекшеліктерін зерттеу, шектеуші факторларды анықтау , тиімді қорғау, жаңарту шараларын әзірлеу және қажетті қауіпсіздік шараларын негіздеу.

Методы исследования (на русском) : Основными методами, применяемыми для многовекторного изучения послужат методические рекомендации разработанные В.Н. Голубевым и Е.Ф. Молчановым (1978), а также «Программа и методика наблюдений за ценопопуляциями видов растений Красной книги СССР» под редакцией Л.В. Денисовой, С.В. Никитиной, Л.Б. Заугольновой (1986). Для эколого-фитоценотической оценки популяций и морфологии растений будут использованы общепринятые методики Б.А. Быкова (1970) и И.Г. Серебрякова (1952). Изучение семенной продуктивности будет проводиться по методикам Т.А. Работнова (1960) и З.Е. Левиной (1981), составление возрастного спектра – по методике Т.А. Работнова (1978), определение патогенной флоры и фауны –по методике Государственного сортоиспытания сельскохозяйственных культур (1968). При составлении географического распространения исчезающих видов будет применяться ботаническое районирование, принятое во флоре Казахстана.

Методы исследования (на казахском) : Көпвекторлы зерттеу үшін қолданылатын негізгі әдістер В.Н. әзірлеген нұсқаулар болады. Голубев пен Е.Ф. Молчанов (1978), сондай-ақ КСРО Қызыл кітабына енген өсімдік түрлерінің ценопопуляциясын бақылау бағдарламасы мен әдістері, Л.В. Денисова, С.В. Никитина, Л.Б. Зауголнова (1986). Өсімдіктер популяциясы мен морфологиясын экологиялық және фитоценоздық бағалау үшін жалпы қабылданған әдістерді Б.А. Быков (1970) және И.Г. Серебрякова (1952). Тұқым өнімділігін зерттеу әдістері бойынша Т.А. Работнова (1960) және З.Е. Левина (1981), жас спектрін құрастыру әдісі бойынша Т.А. Работнова (1978), патогенді флора мен фаунаны анықтау – ауыл шаруашылығы дақылдарының мемлекеттік сорт сынағы әдісі бойынша (1968). Жойылып кету қаупі төнген түрлердің географиялық таралуын құрастыру кезінде Қазақстан флорасында қабылданған ботаникалық аудандастыру қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен анализ и обобщение данных текущего распространения хозяйственно-ценного Rheum compactum L. Разработаны маршруты ботанических полевых экспедиций по территории Казахстанского Алтая. Проведено изучение редкого вида по географическим районам Казахстанского Алтая. Определены эколого-фитоценотические условия произрастания вида с целью определения экологического оптимума вида. Изучены популяционно-количественные, морфологические, онтогенетические характеристики Rheum compactum. Установлены виталитет, возрастной состав и особенности размножения. Установлены причины редкости вида. Определены лимитирующие стресс-факторы. Выявлены вредители и болезни. Разработаны и созданы карты фактических ареалов распространения и мест произрастания Rheum compactum в графическом редакторе ArcGis. Опубликованы 2 (две) научные статьи в рецензируемом научном издании, индексируемом в Science Citation Index Expanded базы Web of Science и (или) имеющее процентиль по CiteScore в базе Scopus не менее 50 (пятидесяти), а также статья в рамках международной научной конференции. Будет опубликована монография с рекомендациями по охране Rheum compactum.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Экономикалық құнды Rheum compactum L.-ның қазіргі кездегі таралуы туралы мәліметтерді талдау және жалпылау жүргізілді.Қазақстан Алтайы аумағы арқылы ботаникалық далалық экспедициялардың маршруттары әзірленді. Қазақстан Алтайының географиялық аймақтарында сирек кездесетін түрге зерттеу жүргізілді. Түрдің экологиялық оптимумын анықтау мақсатында түрдің өсуінің экологиялық және фитоценоздық жағдайлары анықталды. Rheum compactum популяциялық-сандық, морфологиялық, онтогенетикалық сипаттамалары зерттелді. Тіршілік, жас құрылымы және көбею ерекшеліктері белгіленеді. Түрдің сирек кездесетін себептері анықталған. Шектеулі стресс факторлары анықталады. Зиянкестер мен аурулар анықталды. ArcGis графикалық редакторында Rheum compactum нақты таралу аймақтары мен мекендеу орындарының карталары әзірленді және жасалды. 2 (екі) ғылыми мақала Web of Science дерекқорының Science Citation Index Expanded индексінде рецензияланған ғылыми басылымда жарияланған және (немесе) Scopus дерекқорында CiteScore пайызтильі кемінде 50 (елу) болса, сондай-ақ халықаралық ғылыми конференция аясындағы мақала. Rheum compactum-ды қорғау бойынша ұсыныстары бар монография шығарылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Выполнение заявленного проекта поспособствует повышению квалификационных навыков постдокторанта, а также развитию специализированного направления в научном институте. Популяризация результатов научных исследований будет формировать у населения экологическое сознание и бережное отношение к биоразнообразию Республики Казахстан. Публикация материалов, полученных в ходе выполнения проекта, позволит ознакомить широкий круг населения с проблемой сохранения редких видов, показать их уязвимость и хозяйственную ценность. Проведение мероприятий в рамках настоящего проекта позволит уменьшить антропогенное воздействие на растительность региона. Результаты реализации задач проекта позволят расширить перечень природоохранных объектов региона. Научные выводы работы будут использованы для мониторинга состояния редкого вида в естественном ареале обитания. Полученные результаты будут использованы при выделении особо охраняемых природных территорий, а также при регламентировании хозяйственной деятельности человека. Разработанные рекомендации по сохранению изученных популяций Rheum compactum будут использованы в последующем при интродукции с целью сохранения уникального редкого вида растений. Проведение мероприятий в рамках заявленного проекта является начальным этапом по переизданию Красной книги Казахстана, позволит сохранить биоразнообразие Казахстана, сократить ущерб от антропогенного воздействия на растительность региона.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Мәлімделген жобаны жүзеге асыру постдокторанттың біліктілігін арттыруға, сондай-ақ ғылыми институтта мамандандырылған бағытты дамытуға ықпал етеді. Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін танымал ету халық арасында экологиялық сананы және Қазақстан Республикасының биоәртүрлілігіне құрметпен қарауды қалыптастырады. Жобаны жүзеге асыру барысында алынған материалдарды жариялау халықтың кең ауқымын сирек кездесетін түрлерді сақтау мәселесімен таныстыруға, олардың осалдығы мен экономикалық құндылығын көрсетуге мүмкіндік береді. Осы жоба аясындағы іс-шараларды өткізу аймақтың өсімдіктеріне антропогендік әсерді азайтады. Жобалық тапсырмаларды іске асыру нәтижелері өңірдегі табиғатты қорғау объектілерінің тізімін кеңейтуге мүмкіндік береді. Жұмыстың ғылыми тұжырымдары сирек кездесетін түрдің табиғи мекендеу ортасындағы жағдайын бақылау үшін пайдаланылады. Алынған нәтижелер ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды бөлуде, сондай-ақ адамның шаруашылық қызметін реттеуде қолданылады. Rheum compactum зерттелетін популяцияларды сақтау бойынша әзірленген ұсынымдар сирек кездесетін өсімдік түрлерін сақтау мақсатында кейіннен интродукция кезінде пайдаланылады. Жарияланған жоба аясында іс-шараларды өткізу Қазақстанның биологиялық алуантүрлілігін сақтауға, аймақтың өсімдіктеріне антропогендік әсерден келетін зиянды азайтуға мүмкіндік беретін Қазақстанның Қызыл кітабын қайта басып шығарудың бастапқы кезеңі болып табылады.

Level of implementation (in Russian) : Проведение мероприятий в рамках настоящего проекта позволит уменьшить антропогенное воздействие на растительность региона. Результаты реализации задач проекта позволят расширить перечень природоохранных объектов региона. Научные выводы работы будут использованы для мониторинга состояния редкого вида в естественном ареале обитания. Полученные результаты будут использованы при выделении особо охраняемых природных территорий, а также при регламентировании хозяйственной деятельности человека. Разработанные рекомендации по сохранению изученных популяций Rheum compactum будут использованы в последующем при интродукции с целью сохранения уникального редкого вида растений. Проведение мероприятий в рамках заявленного проекта является начальным этапом по переизданию Красной книги Казахстана, позволит сохранить биоразнообразие Казахстана, сократить ущерб от антропогенного воздействия на растительность региона.

Level of implementation (in Kazakh) : Осы жоба аясындағы іс-шараларды өткізу аймақтың өсімдіктеріне антропогендік әсерді азайтады. Жобалық тапсырмаларды іске асыру нәтижелері өңірдегі табиғатты қорғау объектілерінің тізімін кеңейтуге мүмкіндік береді. Жұмыстың ғылыми тұжырымдары сирек кездесетін түрдің табиғи мекендеу ортасындағы жағдайын бақылау үшін пайдаланылады. Алынған нәтижелер ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды бөлуде, сондай-ақ адамның шаруашылық қызметін реттеуде қолданылады. Rheum compactum зерттелген популяцияларын сақтау бойынша әзірленген ұсыныстар сирек кездесетін өсімдік түрлерін сақтау мақсатында кейіннен интродукция кезінде пайдаланылады. Жарияланған жоба аясында іс-шараларды өткізу Қазақстанның биологиялық әртүрлілігін сақтауға, аймақтың өсімдіктеріне антропогендік әсерден келетін залалды азайтуға мүмкіндік беретін Қазақстанның Қызыл кітабын қайта басып шығарудың бастапқы кезеңі болып табылады.

Efficiency (in Russian) : Социальный эффект. Выполнение заявленного проекта поспособствует повышению квалификационных навыков постдокторанта, а также развитию специализированного направления в научном институте. Популяризация результатов научных исследований поспособствует формированию у населения экологического сознания и бережного отношения к биоразнообразию Республики Казахстан. Публикация материалов, полученных в ходе выполнения проекта, позволит ознакомить широкий круг населения с проблемой сохранения редких видов, показать их уязвимость и хозяйственную ценность. Экономический эффект. Проведение мероприятий в рамках настоящего проекта позволит сохранить популяции редкого вида в Казахстанском Алтае, уменьшить антропогенное воздействие на растительность региона. Результаты реализации задач проекта позволят расширить перечень природоохранных объектов региона. Научно-технический эффект. Научные выводы работы будут использованы для мониторинга состояния редкого вида в естественном ареале обитания. Полученные результаты будут использованы при выделении особо охраняемых природных территорий, а также при регламентировании хозяйственной деятельности человека. Разработанные рекомендации по сохранению изученных популяций Rheum compactum будут использованы при интродукции с целью сохранения уникального редкого вида растений.

Efficiency (in Kazakh) : әлеуметтік әсер. Мәлімделген жобаны жүзеге асыру постдокторанттың біліктілігін арттыруға, сондай-ақ ғылыми институтта мамандандырылған бағытты дамытуға ықпал етеді. Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін танымал ету халық арасында экологиялық сананы және Қазақстан Республикасының биоәртүрлілігіне құрметпен қарауды қалыптастыруға ықпал етеді. Жобаны жүзеге асыру барысында алынған материалдарды жариялау халықтың кең ауқымын сирек кездесетін түрлерді сақтау мәселесімен таныстыруға, олардың осалдығы мен экономикалық құндылығын көрсетуге мүмкіндік береді. Экономикалық әсер. Осы жоба аясындағы іс-шараларды өткізу Қазақстан Алтайында сирек кездесетін түр популяциясын сақтауға, аймақтың өсімдіктеріне антропогендік әсерді азайтуға мүмкіндік береді. Жобалық тапсырмаларды іске асыру нәтижелері өңірдегі табиғатты қорғау объектілерінің тізімін кеңейтуге мүмкіндік береді. Ғылыми-техникалық әсері. Жұмыстың ғылыми тұжырымдары сирек кездесетін түрдің табиғи мекендеу ортасындағы жағдайын бақылау үшін пайдаланылады. Алынған нәтижелер ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды бөлуде, сондай-ақ адамның шаруашылық қызметін реттеуде қолданылады. Бірегей сирек кездесетін өсімдік түрлерін сақтау мақсатында интродукция кезінде Rheum compactum зерттелген популяцияларын сақтау бойынша әзірленген ұсыныстар пайдаланылады.

Field of application (in Russian) : Особо охраняемые природные территории, научные институты, университеты

Field of application (in Kazakh) : Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, ғылыми институттар, университеттер