The object of research, development or design (in Russian) : Нефтегазовый комплекс Казахстана, предприятия по производству товарной продукции нефтепереработки и нефтехимии

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанның мұнайгаз кешені, мұнай өңдеу және мұнайхимиясының тауарлық өнімдерін шығаратын кәсіпорындар

Aim of work (in Russian) : Разработка методики экономической оценки инвестиций, направленных на развитие нефтеперерабатывающего и нефтехимического секторов экономики Казахстана. Представление методических подходов по выбору эффективных инвестиционных проектов строительства объектов по выпуску продукции нефтепереработки и нефтехимии.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан экономикасының мұнай өңдеу және мұнай-химия секторларын дамытуға бағытталған инвестицияларды экономикалық бағалау әдістемесін әзірлеу. Мұнай өңдеу және мұнайхимия өнімдерін өндіру объектілерін салу бойынша тиімді инвестициялық жобаларды.

Методы исследования (на русском) : В целях изучения ранее проведенных исследований отечественными и зарубежными учеными в области развития нефтегазовой отрасли, инвестиционной деятельности использовался монографический метод, в результате чего обоснованы аспекты категорий “инвестиции в нефтегазовой отрасли”, и “инвестиции в развитие нефтеперерабатывающих и нефтехимических производств” .Проведен обзор литературных источников, в том числе, из наукометрических баз. Метод наблюдения позволил собрать первичные материалы, далее - провести группировку информационных и количественных данных. Изучение зарубежнойпрактики проводился путем применения метода выборочного исследования из большого массива интернет-источников. При проведении анализа современного состояния нефтегазового комплекса РК использовались различные методы статистические анализа с применением табличных и графических методов: изображение динамических показателей, структурных сдвигов. Методы сравнения данных применялись при раскрытии вопросов эффективности инвестиций по модернизации нефтеперерабатывающих и нефтехимических производств Казахстана. Сбор первичной информации будет проводился через официальные источники, сайты предприятий нефтегазового комплекса РК и зарубежных компаний по нефтепереработке и нефтехимии. Полученные информационные и цифровые материалы систематизировались и классифицировались использованием расчетно-аналитического метода.

Методы исследования (на казахском) : Мұнай-газ саласын, инвестициялық қызметті дамыту бойынша отандық және шетелдік ғалымдармен бұрын жүргізілген зерттеулерді зерделеу мақсатында монографиялық әдіс қолданылды, соның нәтижесінде «мұнай-газ саласына инвестициялар» және «мұнай өңдеу және мұнайхимия өндірістерін дамытуға инвестициялар» категорияларының аспектілері негізделді. Әдеби дереккөздерге шолу жасалды, соның ішінде ғылымиметриялық дереккөздерден. Бақылау әдісі бастапқы материалдарды жинауға мүмкіндік берді, содан кейін ақпараттық және сандық деректерді топтастыруға. Шетел тәжірибесін зерттеу интернет көздердің үлкен массивінен таңдамалы зерттеу әдісін қолдану арқылы жүзеге асырылды. ҚР мұнайгаз кешенінің қазіргі жағдайын талдау кезінде кесте және графикалық әдістерді қолданумен статистикалық талдаудың әртүрлі әдістері қолданылды: динамикалық көрсеткіштерді, құрылымдық өзгерістерді көрсету. Қазақстанда мұнай өңдеу және мұнайхимия өнеркәсібін жаңғыртуға салынған инвестициялардың тиімділігі сұрағын ашу кезінде деректерді салыстыру әдістері қолданылды. Бастапқы ақпарат ресми көздер, ҚР мұнайгаз кешені кәсіпорындарының және шетелдік мұнай өңдеу және мұнайхимия компаниялары сайттары арқылы жиналды. Есептеу-аналитикалық әдіс арқылы алынған ақпараттық және цифрлық материалдар жүйеленді және жіктелді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Обоснованы теоретические аспекты основных категорий исследования, проведен обзор литературных источников. Выявлены особенностей нефтегазовых и нефтеперерабатывающих производств, на основе которых интерпретировано понятие «инвестиции в развитие нефтеперерабатывающих и нефтехимических производств». Проведено исследование мировой практики инвестиционной деятельности нефтегазовых компаний для обеспечения устойчивости экономики стран-экспортеров нефти и газа. Определены направления инвестирования в развитие производств по выпуску продукции нефтепереработки и нефтехимии для повышения устойчивости Казахстана на отраслевых рынках. Проведен анализ состояния нефтегазового комплекса РК и его инвестиционной деятельности, современное состояние трех основных предприятий по переработке нефти.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеудің негізгі категорияларының теориялық аспектілері негізделді, әдеби дереккөздерге шолу жасалды. Мұнайгаз және мұнай өңдеу өндірістерінің ерекшеліктері айқындалды, оның негізінде «мұнай өңдеу және мұнайхимия өндірістерін дамытуға инвестициялар» ұғымы түсіндірілді. Мұнай және газ экспорттаушы елдердің экономикасының тұрақтылығын қамтамасыз ету бойынша мұнайгаз компанияларының инвестициялық қызметтерінің әлемдік тәжірибесі зерттелді. Салалық нарықтарда Қазақстанның тұрақтылығын арттыру үшін мұнай өңдеу және мұнайхимия өнімдерін шығару бойынша өндірістерді дамытуға инвестициялау бағыттары анықталды. ҚР мұнайгаз кешенінің жай-күйіне және оның инвестициялық қызметіне талдау жасалды, үш ірі мұнай өңдеу зауытытарының қазіргі жағдайы.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1)На трех нефтеперерабатывающих заводах (НПЗ) по итогам реализации инвестиционных проектов в 2018 году по модернизации имеются показатели эффекта: объем переработанной нефти до модернизации составлял 14160 тыс. тонн и после модернизации – 17500 тыс. тонн; производство автомобильного бензина: до – 2951 тыс. тонн и после – 5502 тыс. тонн; дизельного топлива: до – 3979 тыс. тонн и после – 5512 тыс. тонн; авиатоплива: до – 301 тыс. тонн и после – 920 тыс. тонн; бензола: до – 0 и после – 133 тыс. тонн; параксилола: до – 0 и после – 497 тыс. тонн. 2) По результатам инвестиционной деятельности: на Атырауском НПЗ объем продукции вырос на 16%; выпуск бензина – на 201%; дизтоплива – на 28%; авиационного топлива – на 1100%; новая продукция – параксилол; на Павлодарском НХЗ - объем продукции вырос на 28%; выпуск бензина – на 53%; дизтоплива – на 21%; на Шымкентском НПЗ - объем продукции вырос на 28%; выпуск бензина – на 157%; дизтоплива – на 58%; авиационного топлива – на 42%. 3.) На территории Атырауской области начал функционировать нефтехимический кластер, где к 2025 году объём производства продукции нефтехимии вырастет в 5 раз по сравнению с 2020 годом; экспорт продуктов нефтехимии к 2025 году вырастет в 8 раз по сравнению с 2020 годом и составит 1, 336 млр. долларов США; будут созданы дополнительно 15000 рабочих мест. 4) В развитие нефтехимии Казахстана в 2021 г. привлечены инвестиций на 330 млрд. тенге с прогнозом роста к 2026 году до 2529 млрд. тенге.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1) Үш мұнай өңдеу зауытында (МӨЗ) 2018 жылғы инвестициялық жобаларды іске асыру қорытындылары бойынша жаңғырту бойынша нәтиже көрсеткіштері бар: жаңғыртуға дейінгі тазартылған мұнай көлемі 14 160 мың тоннаны құрады, ал жаңғыртудан кейін – 17500 мың тонна; автомобиль бензинін өндіру:дейін – 2951 мың тонна және одан кейін – 5502 мың тонна; дизель отыны: дейін – 3979 мың тонна және одан кейін – 5512 мың тонна; авиациялық отын: дейін – 301 мың тонна және одан кейін – 920 мың тонна; бензол: дейін - 0 және одан кейін - 133 мың тонна; параксилол: дейін - 0 және одан кейін - 497 мың тонна. 2) Инвестициялық қызмет нәтижелері бойынша: Атырау МӨЗ өндіріс 16% өсті; бензин өндіру – 201%; дизель отыны – 28%; авиациялық отын – 1100%; жаңа өнім – параксилол; Павлодар МХЗ – өнім көлемі 28% өсті; бензин өндіру – 53%; дизель отыны – 21%; Шымкент мұнай өңдеу зауытында – өндіріс көлемі 28% өсті; бензин өндіру – 157%; дизель отыны – 58%; авиациялық отын – 42%. 3) Атырау облысы аумағында мұнайхимия кластері жұмыс істеуді бастады, мұнда 2025 жылға қарай мұнайхимия өнімдерін өндіру көлемі 2020 жылмен салыстырғанда 5 есе өседі;2025 жылға қарай мұнайхимия өнімдерін экспорттау 2020 жылмен салыстырғанда 8 есе өседі және 1 336 млрд. АҚШ долларын құрайды; қосымша 15 мың жұмыс орны ашылады. 4) Қазақстанның мұнайхимиясының дамуына 2021 жылы 330 млрд. теңге инвестиция тартылды, 2026 жылға қарай 2529 млрд. теңгеге дейін өсу болжамымен.

Level of implementation (in Russian) : Экономическая эффективность инвестиций для строительства объекта по выпуску нефтехимической продукции (в рамках проекта №AP14871274). //Свидетельство о внесении сведений в государственный реестр прав на объекты, охраняемые авторским правом. - № 29198 от 4 октября 2022 года.

Level of implementation (in Kazakh) : Экономическая эффективность инвестиций для строительства объекта по выпуску нефтехимической продукции ( №AP14871274 жоба аясында). // Авторлық құқықпен қорғалатын объектілерге құқықтардың мемлекеттік тізілімге мәліметтерді енгізу туралы куәлік 2022 жылғы 4 қазан № 29198.

Efficiency (in Russian) : Опубликованы статьи: в журнале перечня КОКСОН - 1; в сборниках трудов международных конференций – 3; охранный документ - 1.

Efficiency (in Kazakh) : Мақалалар жарияланды: БҒССҚК тізімі журналында – 1; халықаралық конференциялар жинағында – 3; қорғалатын құжат - 1.

Field of application (in Russian) : Основные положения и рекомендации могут быть использованы в научно-практической деятельности предприятий нефтегазовой отрасли Казахстана, министерств страны: национальной экономики; энергетики, индустрии и инфраструктурного развития; региональными органами власти. Методика применяется при оценке инвестиций по развитию производств нефтепереработки и нефтехимии, расширению ассортиментов товаров для экспорта на международные рынки.

Field of application (in Kazakh) : Негізгі ережелер мен ұсыныстар Қазақстанның мұнай-газ өнеркәсібі кәсіпорындарының, еліміздің министрліктерінің ғылыми-практикалық қызметінде қолданылуы мүмкін: халық шаруашылығы; энергетиканы, өнеркәсіпті және инфрақұрылымды дамыту; облыстық билік органдары. Әзірленген әдістеме мұнай өңдеу және мұнайхимия өнеркәсібін дамытуға, халықаралық нарықтарға экспорттау үшін тауарлар ассортиментін кеңейтуге инвестицияларды бағалауға арналған нұсқаулық болады.