The object of research, development or design (in Russian) : Дикие формы и сорта абрикоса, сорта и клоновые подвои сливы, методы оздоровления растений от вирусных болезней.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Өріктің жабайы түрлері мен сорттары, қара өрік сорттары мен клондық телітушілері, өсімдіктерді вирустық аурулардан сауықтыру әдістері.

Aim of work (in Russian) : Разработка технологии оздоровления косточковых культур от основных вирусных болезней с применением комплекса методов питомниководства и биотехнологии (молекулярная диагностика инфицированности растений, оздоровление методами культуры изолированной ткани, термотерапии, криотерапии, хемотерапии и микропрививки in vitro). Получение контейнерной культуры безвирусного посадочного материала для закладки оригинального пребазисного маточника.

Aim of work (in Kazakh) : Биотехнология және көшеттік шаруашылығының кешенді әдістерін қолдана отырып сүйекті дақылдарды негізгі вирустық аурулардан сауықтыру технологиясын дайындау (өсімдіктің инфекциялығына молекулярлық диагностикалау, өсімдік ұлпасын оқшаулау, термотерапия, криотерапия, хемотерапия және in vitro микроұластыру әдістерімен сауықтыру). Оригиналды пребасзистік аналық тәлімбақ отырғызу үшін вируссыз отырғызу материалы болып табылатын контейнердегі өсімдіктер алу.

Методы исследования (на русском) : Отбор хозяйственно-ценных генотипов сливы и абрикоса. Проведён мониторинг генофонда косточковых культур полевого генбанка ТОО «Казахский НИИ плодоовощеводства» по общепринятой программе и методике сортоизучения плодовых, ягодных и орехоплодных культур, а также дикорастущих популяций абрикоса. Выбраны уже изученные сорто-подвойные комбинации показавшие хорошую совместимость в полевых условиях. Генотипы отобраны по следующим показателям: качество плодов, урожайность и устойчивость к болезням и вредителям, экономический и адаптивный потенциал. Использованы архивные материалы. Получить асептические растения в условиях in vitro. Верхушечные побеги абрикоса и сливы стерилизованы, введены в культуру in vitro и клонированы на ранее разработанной эмпирическим путем питательной среде Мурасиге и Скуга (МС) по общепринятым методикам. Полученные экспланты будут культивироваться в культуральной комнате (+24-25°С в 16-часовом фотопериоде со средним показателем 40 μmol m-2s-1излучения). Контроль инфицированности грибковыми и бактериальными болезнями будет проводиться методом тестирования на провокационной среде VISS. Контроль инфицированности вирусными болезнями будет проводиться молекулярно-генетическими методами на основе полимеразной цепной реакции.

Методы исследования (на казахском) : Шаруашылық-құнды қара өрік және өрік генотиптерін таңдау. «Қазақ жеміс көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты» ЖШС егістік генбанкінің дәнді жеміс дақылдарының генқоры жеміс-жидек, жидек және жаңғақ дақылдарының сорттарын, сондай-ақ жабайы өсетін өрік популяциясын зерттеудің жалпы қабылданған бағдарламасы мен әдістемесі бойынша мониторинг жүргізілді. Қазірдің өзінде зерттелген сорт-тамыр комбинациялары таңдап алынды, олар егістікте жақсы үйлесімділік көрсетті. Генотиптер келесі көрсеткіштер бойынша таңдалды: жеміс сапасы, өнімділігі және аурулар мен зиянкестерге төзімділігі, экономикалық және бейімделу мүмкіндігі. Қолданылған мұрағат материалдары. in vitro жағдайында асептикалық өсімдіктер алу. Өрік пен қара өріктің апикальды өркендері зарарсыздандырылды, in vitro өсірілді және әдеттегі әдістер бойынша бұрын эмпирикалық түрде жасалған Мурасиге және Скуг (MS) қоректік ортада клондалды. Алынған экспланттарды культура бөлмесінде (+24-25°С 16 сағаттық фотопериодта орташа 40 мкмоль м-2с-1 сәулеленумен) өсіреді. Саңырауқұлақ және бактериялық аурулармен инфекцияны бақылау VISS арандатушы ортада тестілеу арқылы жүзеге асырылады. Вирустық аурулармен инфекцияны бақылау полимеразды тізбекті реакцияға негізделген молекулалық-генетикалық әдістермен жүзеге асырылатын болады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Отобраны ценные сорта и клоновые подвои абрикоса, сливы и дикорастущие формы: 2 формы и 8- сортов абрикоса (Балкия, Никитский Краснощекий, Бурштыновый, Александр, Персиковый, Колхозный, Монитоба); 6 - сливы (Ансар, Агыл, Жомарт, Аяна 90-1/20, Ренклод Талгарский, Стенлей) и 3 клоновых подвоев сливы (Сен-Жюльен, ВВА-1, Дружба). Определены основные наиболее опасные вирусные болезни косточковых культур: ACLSV; ApM; CGRMV; MLRSV; PPV; PDV; PNRSV. Собран растительный материал. Все генотипы были введены в культуру тканей; проверены на инфицированность микрофлорой (грибная и бактериальная). Определен стерилизующий агент для введения растений в условия in vitro: 0,1% HgCl2 в экспозиции для абрикоса 4,0-4,5 мин., для сортов и подвоев сливы 3,0-3,5 мин. Определен состав питательной среды для введения в культуру: для диких форм и сортов абрикоса – МС с БАП-0,1-0,5, ГК- 0,1-0,2; для сортов сливы – модифицированная среда МС - содержание азота 75%, БАП-0,3-0,5, ИМК-0,2; для клоновых подвоев сливы – МС –БАП-0,3-1,0, ИУК-0,1-0,2. Проведено клональное микроразмножение на стандартных питательных средах для достижения необходимого количества. Определен состав питательной среды для клонального микроразмножения: для диких форм и сортов абрикоса – МС с БАП-0,5-0,8, ГК-0,5 -0,8; для сортов сливы модифицированная среда МС – N50%, БАП-0,5-1,0, ИМК-0,1; для клоновых подвоев сливы – МС с БАП-0,5-0,8.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Өрік, қара өріктің бағалы сорттары және жабайы формалары, клонды телітушілері іріктелді: өріктің 2 формасы және 8 сорты (Балқия, Никицкий Краснощекий, Бурштыновый, Александр, Персиковый, Колхозный, Монитоба); 6 – қара өрік (Аңсар, Ағыл, Жомарт, Аяна 90-1/20, Ренклод Талгарский, Стэнли) және қара өріктің 3 клондық телітушісі (Сент-Джульен, ВВА-1, Дружба). Сүйекті жемістердің негізгі аса қауіпті вирустық аурулары анықталды: ACLSV; APM; CGRMV; MLRSV; PPV; PDV; PNRSV. Өсімдік материалы жиналды. Барлық генотиптер ұлпалар культурасына енгізілді; микрофлорамен (саңырауқұлақ және бактериялық) залалдануы сыналды. Өсімдіктерді in vitro жағдайына енгізу үшін 0,1% HgCl2 тиімді зарарсыздандырғыш екені анықталды: өрік үшін - экспозиция-4,0-4,5 мин, қара өрік сорттары мен телітушілері үшін - 3,0-3,5 мин. Культураға енгізуге арналған қоректік ортаның құрамы анықталды: өріктің жабайы формалары мен сорттары үшін – БАП-0,1-0,5, ГҚ-0,1-0,2 бар МС; қара өрік сорттары – модификацияланған МС ортасы – азот мөлшері 75%, БАП-0,3-0,5, ИМҚ-0,2; қара өрік клондық телітушілері – МС -БАП-0,3-1,0, ИУҚ-0,1-0,2. Қажетті мөлшерге жету үшін стандартты қоректік орталарда клондық микрокөбейту жүргізілді. Клондық микрокөбейту үшін қоректік ортаның құрамы анықталды: өріктің жабайы формалары мен сорттары – МС БАП-0,5-0,8, ГҚ-0,5 -0,8; қара өрік сорттары үшін өзгертілген МС ортасы - N50%, БАП-0,5-1,0, ИМҚ-0,1; қара өрік клондық телітушілері үшін – БАП-0,5-0,8 бар МС.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели будут определены в следующие годы реализации проекта.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі жобалық және техникалық-экономикалық көрсеткіштер жобаның келесі жылдарында анықталады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство, плодоводство, садоводство, питомниководство, биотехнология.

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, жеміс шаруашылығы, бақ шаруашылығы, көшеттік шаруашылығы, биотехнология.