The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования послужили фосфорсодержащие шлаки, шламы, смывочно-осадочные воды, расположенные на границе города Шымкент Туркестанской области и занимающие 16,6 га земель и отходы производства бурого угля, складированные в 40 км от мегаполиса Шымкент

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны Түркістан облысы Шымкент қаласының шекарасында орналасқан және Шымкент мегаполисінен 40 шақырым жерде жиналған 16,6 га жерді және қоңыр көмір өндірісінің қалдықтарын алып жатқан фосфор бар қождар, шламдар, жуғыш-шөгінді сулар болды

Aim of work (in Russian) : Разработка технологии получения новых видов органических удобрений на основе биоконверсии фосфорсодержащих и углесодержащих отходов для повышения урожайности овощных культур Туркестанской области.

Aim of work (in Kazakh) : Түркістан облысының көкөніс дақылдарының өнімділігін арттыру үшін құрамында фосфоры бар және құрамында көмірі бар қалдықтарды биоконверсиялау негізінде органикалық тыңайтқыштардың жаңа түрлерін алу технологиясын әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Физико-химические методы исследования. Определение Fe+2 и Fe+3 проводилось объемным трилонометрическим методом в технических растворах, которая распределялось на измерение содержания железа в растворах в диапазоне от 0,1-10 г/л. Физико-химическое исследование проводилось с использованием ИК-спектроскопии, элементный состав -методом атомно-адсорбционного анализа на спектрометре AAnalyst 800 (Perkin-Elmer) и на высокоэффективном жидкостном хроматографе Varian-Pro. Микробиологические исследования. Отбор проб отходов проводили асептически специальными пробоотборниками в соответствии с методическими рекомендациями с глубин 20-40 см. Для выделения культур микроорганизмов из образцов использовались соответствующие питательные элективные среды. Таксономический анализ микроорганизмов проводился с использованием «Определителя бактерий» Берджи Б. Для изучения химического состава использовались хроматографические методы с применением ионного хроматографа DionexICS-1600. При изоляции микроорганизмов использовались традиционные методы: гетеротрофы выращивались на среде РПА, микромицеты–на среде Чапека, азотфиксаторы –на среде Эшби.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің физика-химиялық әдістері. Fe+2 және fe+3 анықтамасы техникалық ерітінділерде көлемді трилонометриялық әдіспен жүргізілді, ол 0,1-10 г/л аралығындағы ерітінділердегі темір құрамын өлшеуге таратылды. Физика-химиялық зерттеу ИҚ спектроскопиясын, элементтік құрамды-aanalyst 800 (Perkin-Elmer) спектрометрінде атомдық адсорбциялық талдау әдісімен және жоғары тиімді Varian-Pro сұйық хроматографында жүргізілді. Микробиологиялық зерттеулер. Қалдықтарды іріктеу 20-40 см тереңдіктен әдістемелік ұсыныстарға сәйкес асептикалық арнайы сынама алушылармен жүргізілді. Үлгілерден микроорганизмдердің дақылдарын оқшаулау үшін тиісті қоректік элективті орталар пайдаланылды. Микроорганизмдерге таксономиялық талдау" бактерияларды анықтаушы " Бурги Б. Химиялық құрамды зерттеу үшін dionexics-1600 иондық хроматографын қолдану арқылы хроматографиялық әдістер қолданылды. Микроорганизмдерді оқшаулау кезінде дәстүрлі әдістер қолданылды: гетеротрофтар РПА ортасында, микромицеттер–Чапек ортасында, азот фиксаторлары –Эшби ортасында өсірілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : В первые был изучен микробиологический состав фосфорсодержащих и углесодержащих отходов. Химический состав фосфорсодержащих сточных вод в местах складирования шламов в г.Шымкент идентичен и отличается только количественными характеристиками ингредиентов с преобладанием фосфатов, сульфатов и хлоридов. Микрофлора вод характеризуется микроорганизмами, участвующих в биогеохимическом цикле фосфора и азота в природе. В результате микробиологического обследования угле- и фосфорсодержащих отходов было установлено, что доминирующе группой в структуре популяции микрофлоры двух типов отходов являются гетеротрофные микроорганизмы. При этом, микрофлора углесодержащих отходов представлена бактериями р.р. Bacillus, Micrococcus, Rhodococcus, Arthrobacter и микромицетамир.р. Penicillium и Trichoderma. В фосфорсодержащих отходах выявлены микроорганизмы биогеохимического цикла азота, серы и железа: Nitrosomonas, Acinetobacter, Zoogloea, Gallionella.Предварительное флористическое исследование выявило, что фитоценоз территорий, близлежащих к углесодержащим отходам представлен рудеральными и заносными видами, наиболее часто отмечены Agropyronrepens,Centaureascabiosa, изредка встречаются Polygonumaviculare, Cynodondactуlon. На поверхности терриконов растительности нет, ближе к границам отходов единично отмеченаDodartia orientalis. Проективное покрытие растениями поверхности разновременных отвалов колеблется от 10 до 80%.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Біріншісінде құрамында фосфор және көміртегі бар қалдықтардың микробиологиялық құрамы зерттелді. Шымкент қаласындағы шламдар жиналатын орындардағы құрамында фосфор бар сарқынды сулардың химиялық құрамы бірдей және фосфаттар, сульфаттар мен хлоридтер басым ингредиенттердің сандық сипаттамаларымен ғана ерекшеленеді. Судың микрофлорасы табиғаттағы фосфор мен азоттың Биогеохимиялық цикліне қатысатын микроорганизмдермен сипатталады. Көмір және фосфор бар қалдықтарды микробиологиялық зерттеу нәтижесінде қалдықтардың екі түрінің микрофлора популяциясының құрылымында басым топ гетеротрофты микроорганизмдер екені анықталды. Сонымен қатар, құрамында көміртегі бар қалдықтардың микрофлорасы R. R. Bacillus, Micrococcus, Rhodococcus, Arthrobacter және микромицетамир бактерияларымен ұсынылған.P. Penicillium және Trichoderma. Құрамында фосфор бар қалдықтарда азот, күкірт және темірдің Биогеохимиялық циклінің микроорганизмдері анықталды: Nitrosomonas, Acinetobacter, Zoogloea, Gallionella.Алдын ала флористикалық зерттеу көрсеткендей, көміртегі бар қалдықтарға жақын аумақтардың фитоценозы рудеральды және сырғанау түрлерімен ұсынылған, көбінесе agropyronrepens, Centaureascabiosa,кейде polygonumaviculare, Cynodondactulon кездеседі. Террикондардың бетінде өсімдік жамылғысы жоқ, қалдықтардың шекарасына жақын жерде жалғыз белгіленгенdodartia orientalis. Әр түрлі үйінділердің бетін өсімдіктермен проективті жабу 10-нан 80% - ға дейін.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-эксплуатационные показатели: выделено 25 изолятов микроорганизмов биогеохимического цикла фосфора и азота, 5 культур микроводорослей.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивтік және техникалық-пайдалану көрсеткіштері: фосфор мен азоттың Биогеохимиялық циклінің микроорганизмдерінің 25 изоляты, микробалдырлардың 5 культурасы оқшауланған.

Level of implementation (in Russian) : Поданы 2 заявки на патент на полезную модель

Level of implementation (in Kazakh) : Пайдалы модельге патентке 2 өтінім берілді

Efficiency (in Russian) : Эффективность результатов НИР связана с возможностью биоконверсии техногенных отходов на местах их складирования с использованием активных штаммов микроорганизмов и, как следствие, снижение экологической нагрузки на окружающую среду и коммерциализацию за счет создания нового вида производства товарного продукта..

Efficiency (in Kazakh) : ҒЗЖ нәтижелерінің тиімділігі микроорганизмдердің белсенді штамдарын пайдалана отырып, оларды сақтау орындарында техногендік қалдықтарды биоконверсиялау мүмкіндігімен және соның салдарынан Тауарлық өнім өндірісінің жаңа түрін жасау есебінен қоршаған ортаға экологиялық жүктемені төмендетумен және коммерцияландырумен байланысты..

Field of application (in Russian) : агропромышленный комплекс

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылық кешен