The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является разработать экспертную систему для оперативного моделирования распространения паводковых и прорывных волн, и прогноза дальнейшего развития событий для принятия оперативных решений при штатных и нештатных режимах в сложной системе рек и каналов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны - су тасқыны мен серпінді толқындардың таралуын жедел модельдеу және өзендер мен арналардың күрделі жүйесінде штаттық және штаттан тыс режимдерде жедел шешімдер қабылдау негізінде оқиғалардың одан әрі дамуын болжау үшін сараптамалық жүйені әзірлеу.

Aim of work (in Russian) : Цель Проекта –разработка экспертной системы для ликвидации паводковых, прорывных волн и переноса грязекаменных примесей при прорыве гидротехнических сооружений в сложной системе рек и каналов методами математического моделирования. Прогнозное моделирование и оценка стойкости к высоким давлениям и влияния негативных факторов на устойчивость, прочность и несущую способность плотины в реальном рельефе местности.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты - математикалық модельдеу әдістерімен өзендер мен арналардың күрделі жүйесінде гидротехникалық құрылыстардың жарылуы кезінде су тасқыны, серпінді толқындарды жою және тас аралас балшық қоспаларын тасымалдау үшін сараптамалық жүйені әзірлеу. Болжамдық модельдеу мен жоғары қысымға төзімділікті және теріс факторлардың дамбаның нақты рельефтегі тұрақтылығына, беріктігі мен көтергіштігіне әсерін бағалау.

Методы исследования (на русском) : Метод или методология проведения работы: построение математических моделей, численная реализация математических моделей, вычислительный эксперимент.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыс әдісі немесе әдістемесі: математикалық модельдерді құру, математикалық модельдерді сандық жүзеге асыру, есептеу эксперименті.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено математическое моделирование процесса затопления и расчет волны прорыва с учетом грязевого потока (воздух – жидкость – грязь) во время крушения гидротехнических сооружений с учетом сложного речного рельефа местности. Разработана математическая модель и численно смоделировано распространение грязевого и водного потоков (воздух – жидкость – грязь) в режиме реального времени. Численно исследованы поведения водного потока в резко расширяющемся канале над подвижным слоем однородного грязевого слоя. Проведены серии вычислительных экспериментов по прорыву плотины для изучения морфологических изменений рельефа речного дна и разрушения береговых контуров и основания. Дана оценка длительности процесса затопления и расчет волны прорыва с учетом грязевого потока во время крушения гидротехнических сооружений в сложном речном рельефе местности. Разработан программный пакет, реализующий оперативное моделирование распространения грязевого и водного потоков (воздух – жидкость – грязь) в режиме реального времени.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Күрделі өзен рельефін ескере отырып, гидротехникалық құрылыстардың құлауы кезіндегі лай ағынын (ауа – сұйық – лай) есепке ала отырып, су басу процесін математикалық модельдеу және серпінді толқынды есептеу жүргізілді. Математикалық модель әзірленді және лай мен су ағындарының (ауа - сұйық - лай) нақты уақыт режимінде таралуы сандық түрде модельденді. Біртекті лай қабатының жылжымалы қабатының үстіндегі күрт кеңейетін арнадағы су ағынының әрекеті сандық түрде зерттелді. Өзен түбінің рельефіндегі морфологиялық өзгерістерді және жағалау контуры мен табанының бұзылуын зерттеу үшін бөгеттің серпілісінде бірқатар есептеу тәжірибелері жүргізілді. Күрделі өзен рельефіндегі гидротехникалық құрылыстардың құлауы кезіндегі лай ағынын ескере отырып, су басу процесінің ұзақтығын бағалау және серпінді толқынның есебі келтірілген. Нақты уақыт режимінде лай және су ағындарын (ауа – сұйық – лай) бөлуді жедел модельдеуді жүзеге асыратын бағдарламалық кешен әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Моделирование процессов прорыва плотины дает более экономичный метод исследований, чем экспериментальный подход, который преобладал в прежние годы, заменяется более рациональным подходом с использованием математических моделей. А также применение результатов данного проекта позволит перепроектировать и оптимизировать существующие гидротехнические сооружения для увеличения прочности и несущей способности плотины с учетом реального рельефа местности. Также в рамках данного проекта будут возможно получить новые типы многоуровневой защиты в открытых руслах реки с целью минимизации ущербов основной плотины от селевого потока.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бөгеттерді бұзу процестерін модельдеу алдыңғы жылдардағы тәжірибелік тәсілге қарағанда, математикалық модельдерді пайдалана отырып, анағұрлым ұтымды тәсілмен алмастырылған зерттеу әдісін қамтамасыз етеді. Сондай-ақ осы жобаның нәтижелерін қолдану нақты рельефті ескере отырып, бөгеттің беріктігі мен көтергіштігін арттыру үшін қолданыстағы гидротехникалық құрылыстарды қайта жобалауға және оңтайландыруға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, осы жоба аясында негізгі бөгеттің селден зақымдануын азайту үшін ашық өзен арналарында көп деңгейлі қорғаныстың жаңа түрлерін алуға болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : комитеты по водным ресурсам и ЧС, акиматы, экологические организации и другие заинтересованные предприятия.

Field of application (in Kazakh) : су және төтенше жағдайлар жөніндегі комитеттер, әкімдіктер, экологиялық ұйымдар және басқа да мүдделі кәсіпорындар.