The object of research, development or design (in Russian) : Традиционные типы жилой архитектуры Тенгиз-Коргалжынского региона в период средневековья

The object of research, development or design (in Kazakh) : Орта ғасырлардағы Теңіз-Қорғалжын өңіріндегі тұрғын үй сәулетінің дәстүрлі түрлері

Aim of work (in Russian) : Выявление условий и факторов развития архитектуры городской культуры Тенгиз-Коргалжынского региона в период средневековья на основе известного археологического памятника Бытыгай

Aim of work (in Kazakh) : Әйгілі Бытығай археологиялық ескерткіші негізінде орта ғасырлардағы Теңіз-Қорғалжын өңірінің қала мәдениетінің сәулет өнерінің даму жағдайлары мен факторларын анықтау

Методы исследования (на русском) : Традиционные археологические методы (метод сплошного вскрытия, стратиграфический, типологический, метод картографии, реконструкции и моделирования); методы этнографии (опрос, интервью); естественнонаучные методы (радиоуглеродное датирование и др.); историко-диалектический, конкретно-исторический, сравнительно-географический, системный.

Методы исследования (на казахском) : Далалық археологиялық (стратиграфиялық, типологиялық, картография, реконструкциялау және модельдеу әдісі) және этнографиялық зерттеудің дәстүрлі әдістері (сұрақ-жауап, сұхбаттар), даталаудың жаратылыстану-ғылыми әдістері, тарихи-диалектикалық, нақты тарихи, салыстырмалы географиялық, жүйелік.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты работ согласно календарному плану: проведены поиск, анализ и систематизация архивных сведений по средневековым объектам Тенгиз-Коргалжынской территории. Изучены записки, чертежи и карты путешественников-исследователей XVII-XIX вв (Гл.1, Прил. В). Проведены поисково-разведочные работы на территории средневекового городища Бытыгай с применением аэросъемки. В ходе археологических раскопок структурных элементов средневековой городской округи выявлены новые особенности памятника и материалы, позволяющие провести дополнительные естественнонаучные анализы с целью определения хронологических рамок (Гл.2, Прил. Г, Д.). Получены результаты рентгенофазового и рентгеноспектрального анализов (Гл.3). По теме исследования подготовлено 5 научных статей, из которых 3 - в сборниках международных конференций, 1 - в рецензируемом журнале «Turkic Studies Journal», 1 - в научном журнале «Мәдени мұра» (Прил. Б). Проводится популяризация процесса археологических раскопок и промежуточных результатов научно-исследовательской работы в социальных сетях (Прил. Е).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жұмыс нәтижелері күнтізбелік жоспарға сәйкес: Теңіз-Қорғалжын аумағының ортағасырлық объектілері бойынша мұрағаттық мәліметтерді іздеу, талдау және жүйелеу жүргізілді. XVII-XIX ғасырлардағы зерттеуші саяхатшылардың жазбалары, сызбалары мен карталары зерттелді (1-тарау, В қос.). Аэротүсірілімді қолдана отырып, ортағасырлық Бытығай қалашығының аумағында іздестіру-барлау жұмыстары жүргізілді. Ортағасырлық қалалық округтің құрылымдық элементтерінің археологиялық қазба жұмыстары барысында ескерткіштің жаңа ерекшеліктері және хронологиялық шеңберлерді анықтау мақсатында қосымша жаратылыстану-ғылыми талдаулар жүргізуге мүмкіндік беретін материалдар анықталды (2-тарау, Г, Д қос.). Рентгенофаз және рентгеноспектральды талдау қорытындылары алынды (3-тарау). Зерттеу тақырыбы бойынша 5 ғылыми мақала дайындалды, оның ішінде 3 - халықаралық конференциялар жинағында, 1 - рецензияланатын «Turkic Studies Journal» журналында, 1 – «Мәдени мұра» ғылыми журналында (Б қос.). Археологиялық қазбалар барысы және зерттеу жұмыстарының аралық нәтижелері әлеуметтік желілерде кеңінен насихатталуда.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Одним из актуальных направлений в казахстанской археологии является поиск и исследование этих средневековых оседлых памятников в степной зоне. Накопленные материалы позволяют подвести некоторые итоги и наметить новые направления в данной области медиевистики, в том числе разработать концепцию развития городской культуры Северной Сарыарки. Перспективным является комплексное исследование поселенческого типа памятников Тенгиз-Коргалжынского региона, которые свидетельствуют о материальной и духовной культуре насельников изучаемого региона. Из актуальности исходит цель исследования - выявить четкие критерии для обоснования развитой городской культуры в степном регионе Казахстана, опираясь на комплексное исследование средневековых памятников историко-культурного наследия.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қазақстандық археологиядағы өзекті бағыттардың бірі дала аймағындағы осы ортағасырлық отырықшы ескерткіштерді іздеу және зерттеу болып табылады. Жинақталған материалдар ортағасырлық ғылымның осы саласының кейбір қорытындыларын шығаруға және жаңа бағыттарын анықтауға, соның ішінде Солтүстік Сарыарқа қалалық мәдениетін дамыту тұжырымдамасын әзірлеуге мүмкіндік береді. Зерттелетін өңір тұрғындарының материалдық және рухани мәдениетін куәландыратын Теңіз-Қорғалжын өңірі ескерткіштерінің қоныстану үлгісін кешенді зерттеу перспективалы болып табылады. Зерттеудің мақсаты өзектіліктен туындайды-тарихи-мәдени мұраның ортағасырлық ескерткіштерін кешенді зерттеуге сүйене отырып, Қазақстанның дала аймағында дамыған қалалық мәдениетті негіздеудің нақты өлшемдерін анықтау.

Level of implementation (in Russian) : Бурное развитие западной археологии в последние десятилетия во многом связано именно с проведением междисциплинарных исследований и внедрением передовых инструментальных, физических, физико-химических и химико-аналитических методов. Так, Рентгеноспектральный анализ широко применяется в современных исследованиях для изучения химического состава материалов древних артефактов с целью определения центров их производства, добычи сырья и технологии изготовления.

Level of implementation (in Kazakh) : Батыс археологиясының соңғы онжылдықтардағы қарқынды дамуы көбінесе пәнаралық зерттеулердің жүргізілуіне және озық аспаптық, физикалық, физикалық-химиялық және химиялық-аналитикалық әдістердің енгізілуіне байланысты. Осылайша, рентгендік спектрлік талдау қазіргі заманғы зерттеулерде көне жәдігерлер материалдарының химиялық құрамын зерттеу, оларды өндіру, шикізатты алу және өндіру технологиясын анықтау орталықтарын анықтау үшін кеңінен қолданылады.

Efficiency (in Russian) : Материалы и выводы данного проекта допустимо применять при проведении исторических и историографических исследований, затрагивающих проблемы эпохи средневековья на территории Казахстана, а также могут быть использованы при создании учебных пособий и лекционных курсов для студентов и учащихся школ.

Efficiency (in Kazakh) : Бұл жобаның материалдары мен қорытындылары Қазақстандағы орта ғасыр мәселелеріне әсер ететін тарихи-тарихнамалық зерттеулер жүргізуде, сонымен қатар студенттер мен оқушыларға арналған оқулықтар мен лекциялық курстарды құруда пайдаланылуы мүмкін.

Field of application (in Russian) : археологические, этнографические, естественно-научные

Field of application (in Kazakh) : археологиялық, этнографиялық, жаратылыстану-ғылыми