The object of research, development or design (in Russian) : Теолингвистическое пространство в письменном памятнике «Иршадуль-мулук» (XIV в.) на мамлюкско-кыпчакском языке

The object of research, development or design (in Kazakh) : Мәмлүк-қыпшақ тілінде жазылған «Иршәдул-мулук» жазба ескерткішіндегі (ХІV ғ.) теолингвистикалық кеңістік

Aim of work (in Russian) : Цель проекта заключается в комплексном исследовании в теолингвистическом аспекте письменного памятника религиозного содержания «Иршадуль-мулук» на мамлюкско-кыпчакском, датированного ХІV в., определении его места в тюркском мире и преемственности тюркского мира в ХІІІ-ХІV веках с исламской культурой.

Aim of work (in Kazakh) : Жоба мақсаты – мәмлүк-қыпшақ тілінде діни мазмұнда жазылған «Иршәдул-мулук» (ХІV ғ.) жазба ескерткішін теолингвистикалық қырынан қарастырып, кешенді түрде зерттеу, ескерткіштің түркі әлемінде алатын орнын анықтау және ХІІІ-ХІV ғасырлардағы түркі әлемі мен ислам мәдениетінің өзара сабақтастығын айқындау.

Методы исследования (на русском) : В качестве методов исследования использованы библиографический, источниковедческий, палеографический, кодикологический, текстологический анализы, историко-сравнительный, обобщающий, систематизирующий, обрабатывающий, описательный методы и приемы перевода.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері ретінде библиографиялық, деректанулық, палеографиялық, кодикологиялық, текстологиялық талдау, тарихи-салыстырмалы, жинақтау, жүйелеу, өңдеу, сипаттау әдістері мен аударма тәсілдері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : -Памятник «Иршәдул-мулук уәс-салатин» впервые был взят в качестве объекта исследования; определены его языковые (фонетические, морфологические и лексические) особенности, выявлены новые данные, имеющие отношение к данному памятнику;- проведена работа с оригиналом рукописи «Иршәдул-мулук», проведен сопоставительный анализ сохранившихся фрагментов на мамлюкско-кыпшакском языке с текстом на арабском языке и сделан перевод на казахский язык;- подготовлена полная последовательная транскрипция сохранившегося текста памятника «Иршәдул-мулук уәс-салатин» на мамлюкско-кыпшакском языке на основе латинской графики; - полный вариант рукописи «Иршадул-мулук», созданной на основе учения теолингвистики, возникшей на стыке теологии и лингвистики, комплексно исследован в рамках антропологической, теологической и теоантропокосмической парадигм; -проведен теолингвистический анализ труда «Иршәдул-мулук»; - выявлена взаимосвязь тюркского мира и исламской культуры в ХІІІ-ХІV веках; - на основе памятника «Иршадул-мулук» определены периоды и этапы формирования среднеазиатского тюркского религиозного мировоззрения и элементов восточной языковой культуры; - в журналах, рекомендованных ККСОН, опубликовано 3 статьи, 1 статья принята к публикации; на международной конференции, организованной школой мамлюковедения в США, был сделан 1 доклад.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - «Иршәдул-мулук уәс-салатин» ескерткіші алғаш рет зерттеу нысанына алынып, оның тілдік (фонетикалық, морфологиялық және лексикалық) ерекшеліктері анықталды, ескерткішке қатысты жаңа деректер айқындалды; - «Иршәдул-мулук» қолжазбасының тікелей түпнұсқасымен жұмыс жасалып, қолжазбадағы мәмлүк-қыпшақ тілінде сақталған мәтіннің үзінділері араб тіліндегі мәтінмен салыстырыла отырып қазақ тіліне аударылды; - «Иршәдул-мулук уәс-салатин» ескерткішінде сақталған мәмлүк-қыпшақ тіліндегі мәтіннің латын графикасындағы толық бірізді транскрипциясы жасалды; - теология мен лингвистика тоғысында пайда болған теолинвистика ілімінің негізінде «Иршадул-мулук» қолжазбасының толық нұсқасы кешенді түрде антропоөзекті, теоөзекті және теоантропоғарыштық парадигмалар аясында зерттелді; - «Иршәдул-мулук» еңбегіне теолингвистикалық талдау жасалды; - ХІІІ-ХІV ғасырлардағы түркі әлемі мен ислам мәдениетінің өзара сабақтастығы айқындалды; - «Иршадул-мулук» ескерткіші негізінде ортаазиялық түркі діни дүниетанымы мен шығыстық тілдік мəдени элементтердің қалыптасуы, олардың даму сатылары мен кезеңдері айқындалды; - БҒССҚК ұсынған журналдарда 3 мақала жарыққа шықты, 1 мақала жариялауға қабылданды, АҚШ-тағы мәмлүктану мектебінің ұйымдастыруымен өткен халықаралық конференцияда 1 баяндама жасалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : нет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ

Level of implementation (in Russian) : Результаты проекта опубликованы в виде статей в научных журналах и докладов на международных конференциях; перевод на казахский язык и полная транскрипция памятника были использованы при подготовке арабско-кипчакско-казахского словаря религиозных терминов.

Level of implementation (in Kazakh) : Жоба нәтижелері ғылыми журналдарда мақала ретінде жарыққа шығып, халықаралық конференцияларда баяндамалар ретінде жарияланды; ескерткіштің қазақ тіліндегі аудармасы мен толық транскрипциясы арабша-қыпшақша-қазақша діни терминдер сөздігін дайындауда қолданылды.

Efficiency (in Russian) : Рукописи на мамлюкско-кыпшакском языке, также некоторые варианты рукописей, ранее неизвестные в науке, обнаруженные в зарубежных библиотеках и архивах, пополнили и обогатили отечественные архивы, фонды редких рукописей. Перевод с языка оригинала на казахский язык фрагментов памятника «Иршадул-мулук» (ХІV в.), впервые взятого в качестве объекта исследования, способствовал выявлению новых сведений, относящихся к средневековым рукописям. Полная транскрипция текста рукописи, написанной на мамлюкско-кыпшакском языке, изучение теолингвистических аспектов сохраненных в памятнике языковых материалов способствуют выявлению ценных сведений о мировоззрении, верованиях, языке, религии тюркских народов в средние века. Теоретические выводы и материалы опубликованных трудов, полученные в ходе реализации проекта, могут стать основой междисциплинарных комплексных исследований в области тюркологии, лингвистики и религиоведения. Результаты исследования могут способствовать формированию методологических основ изучения средневековых памятников в рамках исторической теолингвистики, формирующейся как новая область языкознания. Перечень арабско-кипчакско-казахских религиозных терминов, накопленных в процессе перевода памятника, может быть использован при составлении различных словарей. Все вышеперечисленное свидетельствуют об эффективности исследования.

Efficiency (in Kazakh) : шетелдік кітапханалар мен мұрағаттардан мәмлүк-қыпшақ тілінде діни сарында жазылған қолжазбалардың, тіпті кейбір қолжазбалардың ғылымда белгісіз нұсқаларының табылып, елге әкелінуі отандық мұрағаттар мен сирек жазбалар қорын байытуға; алғаш рет зерттеу нысанына алынған «Иршәдул-мулук» (ХІV ғ.) ескерткіші үзінділерінің түпнұсқа тілінен қазақ тіліне аударылуы ортағасырлық қолжазбаларға қатысты жаңа мәліметтерді анықтауға; қолжазбадағы мәмлүк-қыпшақ тілінде жазылған мәтіннің латын графикасындағы толық транскрипциясының жасалып, ескерткіште сақталған тілдік материалдардың теолингвистикалық қырынан зерттелуі орта ғасырдағы түркі халықтарының дүниетанымы, наным-сенімі, тілі, ділі, діні туралы құнды деректердің жинақталуына; жоба нәтижелері бойынша алынған теориялық тұжырымдар мен жарияланатын еңбектердің түркітану, лингвистика және дінтану салаларындағы пәнаралық кешенді зерттеулерге негіз болуына; тіл білімінің жаңа саласы ретінде енді қалыптасып келе жатқан тарихи теолингвистика шеңберінде ортағасырлық ескерткіштерді зерттеудің әдіснамалық негіздерінің қалыптасуына ықпал етеді; ескерткіштің аудармасын жасау барысында жинақталған арабша-қыпшақша-қазақша діни терминдердің тізімін түрлі сөздіктерді құрастыруда қолдану мүмкіндіктері зерттеудің тиімділігін көрсетеді.

Field of application (in Russian) : языкознание, источниковедение, востоковедение, тюркология, кыпчаковедение, мамлюковедение, религиоведение, лингвистика, переводческое дело.

Field of application (in Kazakh) : тіл білімі, деректану, шығыстану, түркітану, қыпшақтану, мәмлүктану, дінтану, лингвистика, аударма ісі.