The object of research, development or design (in Russian) : Перспективные и районированные сорта и подвои яблони; микробиологические, молекулярно-биологические, молекулярно-генетические методы выявления возбудителя бактериального ожога яблони; выделение ДНК; генотипирование SNP-маркерами

The object of research, development or design (in Kazakh) : Алма ағашының перспективті және аудандастырылған сорттары мен телітушілері; алма ағашының бактериялық күйігінің қоздырғышын анықтаудың микробиологиялық, молекулалық-биологиялық, молекулалық-генетикалық әдістері; ДНҚ-ны оқшаулау; SNP-маркерлермен генотиптеу

Aim of work (in Russian) : Обеспечение устойчивого производства плодов на основе выявление генетически устойчивых сортов и подвоев яблони к вредоносной болезни - бактериальному ожогу с применением SNP маркеров для использования их в высокопродуктивных насаждениях яблони, и разработка рекомендаций для селекционных работ, что позволит перевести казахстанское плодоводство на современный уровень

Aim of work (in Kazakh) : Алма ағаштарының жоғары өнімді бақтарында пайдалану үшін SNP маркерлерін қолдана отырып, зиянды ауруға - бактериялық күйікке генетикалық төзімді сорттар мен алма ағаштарының телітушілерін анықтау негізінде жемістердің тұрақты өндірісін қамтамасыз ету және селекциялық жұмыстар үшін ұсынымдар әзірлеу

Методы исследования (на русском) : В процессе работы проводились полевые и экспериментальные исследования по выявлению, выделению чистой культуры, ДНК, ПЦР-анализ, использованию молекулярно-генетического метода по идентификации SNP- маркеров

Методы исследования (на казахском) : Жұмыс барысында бактериялық күйіктің қоздырғышын анықтау, таза культураны бөлу, ДНҚ, ПТР-талдау, SNP-маркерлерді анықтауда молекулалық-генетикалық әдістерді қолдану бойынша далалық және эксперименттік зерттеу әдістері қолданылды

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате обследования яблоневых насаждений основной промышленной зоны садоводства (Туркестанской, Жамбылской, Алматинской областей) выявлен возбудитель бактериальным ожогом на сорта: Айдоред, Апорт, Голден Делишес, Грени Смит, Максат, Старкримсон, Фуджи, Пинова, Пинкледи, Рашида, Конфетное, Синап Алматинский, Ред Топаз, Восход, Ренет Бурхардта, Рубин. На этих сортах распространение болезни составило 29 - 57%, со степенью развития – 11,0 - 25,3%. В результате бактериологического анализа отобранных образцов, было выделено 13 изолятов бактерий с сортов, которые по морфологическим и культуральным признакам были схожи с Erwinia amylovora. Разработан молекулярно-генетический метод по идентификации SNP-маркеров устойчивости яблони к бактериальному ожогу. Проведено генотипирование 200 образцов сортов и подвоев яблони по 10 генетическим маркерам. Все 10 анализов были разработаны с использованием онлайн программного обеспечения Custom Taqman® Assay Design Tool (www.thermofisher.com) и эксперимент был поставлен в 96-луночном приборе для ПЦР в реальном времени. В результате анализа генотипов впервые в Казахстане установлено, что подвои 62-396, Женева 41, Женева 16 имеют отличительные аллели, которые могут быть связаны с устойчивостью к бактериальному ожогу. По материалам исследований опубликована 1 статья в рецензируемом отечественном издании, рекомендованном КОКСОН и 1 статья в сборнике III Международной научно-практической конференции (Лондон, Англия)

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бақ шаруашылығының негізгі өнеркәсіптік аймақтарда (Түркістан, Жамбыл, Алматы облыстары) алма ағашының сорттары мен көшеттерін зерттеу нәтижесінде бактериялық күйіктің қоздырғышы Айдоред, Апорт, Голден Делишес, Грени Смит, Максат, Старкримсон, Фуджи, Пинова, Пинкледи, Рашида, Конфетное, Синап Алматинский, Ред Топаз, Восход, Ренет Бурхардта, Рубин сорттарында анықталды. Бұл сорттарда аурудың таралуы 29-57%, даму дәрежесі 11,0-25,3% құрады. Таңдалған үлгілерді бактериологиялық талдау нәтижесінде үлгілерден бактериялық күйіктің 13 изоляты бөлінді, олар морфологиялық және культуралық белгілері бойынша Erwinia amylovora ұқсайтындығы дәлелденді. Алма ағашының бактериалық күйікке төзімділігінің SNP маркерлерін анықтау үшін молекулалық-генетикалық әдіс әзірленді. 10 генетикалық маркерлері бойынша алма ағашының сорттары мен телітушілерінің 200 үлгісін генотиптеу жүргізілді. Барлық 10 талдау Custom Taqman ® Assay Design Tool онлайн бағдарламалық жасақтамасының көмегімен жасалды (www.thermofisher.com) және эксперимент нақты уақыт режимінде 96 шұңқырлы ПТР құрылғысында жасалды. Генотиптерді талдау нәтижесінде Қазақстанда алғаш рет 62-396, Женева 41, Женева 16 телітушілерінің бактериялық күйікке төзімділікпен байланысты болуы мүмкін ерекше аллельдері бар екені анықталды. Зерттеу материалдары бойынша БҒСБҚК ұсынылған рецензияланған отандық басылымда 1 мақала және III Халықаралық ғылыми-практикалық конференция жинағындағы (Лондон, Англия) 1 мақала жарияланды

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научно-техническая значимость исследований заключается в получении молекулярно-генетической информации между группами сортов и подвоев яблони, являющейся важной для будущих селекционных программ. Созданный банк молекулярно-генетических данных позволит проводить международный обмен. Экономический эффект заключается в расширении отношений между государственным и частным секторами для принятия интегрированных методов управления и улучшения состояния фитосанитарного обеспечения, повышения прибыльности фермерских хозяйств

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеулердің ғылыми-техникалық маңыздылығы болашақ селекциялық бағдарламалар үшін маңызды болып табылатын алма сорттары мен тамыр сабақтарының топтары арасында молекулалық-генетикалық ақпарат алу болып табылады. Құрылған молекулалық-генетикалық деректер банкі Халықаралық алмасуға мүмкіндік береді. Экономикалық нәтиже - басқарудың интеграцияланған әдістерін қабылдау және фитосанитариялық қамтамасыз етудің жай-күйін жақсарту, фермерлік шаруашылықтардың табыстылығын арттыру үшін мемлекеттік және жеке секторлар арасындағы қатынастарды кеңейту

Level of implementation (in Russian) : Внедрение перспективных сортов и подвоев яблони, устойчивых к бактериальному ожогу в питомниководческих и фермерских хозяйствах, в практическое садоводство позволит увеличить урожайность яблони в среднем до 50 т/га

Level of implementation (in Kazakh) : Тәлімбақтарда және фермерлік шаруашылықтарда бактериялық күйікке төзімді алма ағаштарының перспективті сорттары мен телітушілері практикалық бағбандыққа енгізу, алма ағашының өнімділігін орта есеппен 50т/га дейін арттыруға мүмкіндік береді

Efficiency (in Russian) : Устойчивые к бактериальному ожогу сорта и подвои яблони обеспечат эффективность 300-600 тыс. тенге/га

Efficiency (in Kazakh) : Алма ағашының бактериялық күйікке төзімді сорттары мен телітушілері 300-600 мың теңге/га тиімділікті қамтамасыз етеді

Field of application (in Russian) : Потребителями являются фермерские и крестьянские хозяйства, селекционные НИИ, ОПХ, СХОС, ВУЗы в основной промышленной зоне садоводства РК, занимающиеся выращиванием плодовых культур

Field of application (in Kazakh) : Тұтынушылар жеміс дақылдарын өсірумен айналысатын ҚР бау-бақша шаруашылығының негізгі өнеркәсіптік аймағындағы фермерлік және шаруа қожалықтары, селекциялық ғылыми-зерттеу институттары, тәжірибе шаруашылықтары, ауыл-шаруашылық тәжирибе станциялары, жоғары оқу орындары болып табылады