The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являлись больные раком легкого и здоровые доноры, проживающие на территориях с низкой/высокой концентрацией радона в воздухе, плазма крови, сыворотка крови, сц мтДНК, цитокины, экзосомальная микроРНК, 8-изопрастаны, цитохром С, 8-оксо-dG.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі ретінде ауадағы радон концентрациясы төмен/жоғары аумақтарда тұратын өкпе қатерлі ісігімен ауыратын және дені сау донорлар, қан плазмасы, қан сарысуы, еа мтДНҚ, цитокиндер, экзосомальді микроРНҚ, 8-изопрастандар, цитохром С, 8-оксо-dG болды.

Aim of work (in Russian) : Целью исследования является поиск мультиомных маркеров патологических радон-индуцированных изменений в легких для дальнейшей разработки скрининговых методов досимптомной диагностики злокачественных неоплазий.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеудің мақсаты қатерлі неоплазияны симптомға дейінгі диагностикалаудың скринингтік әдістерін одан әрі дамыту үшін өкпедегі патологиялық радон индукцияланған өзгерістердің мультиомдық маркерлерін іздеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : В работе применены методы измерения ЭРОА радона, метод разделения крови на компоненты, выделение сц мтДНК из плазмы, выделение экзосомальной микроРНК, обратная транскрипция, ПЦР в режиме реального времени, ИФА, статистические методы.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеудің мақсаты қатерлі неоплазияны симптомға дейінгі диагностикалаудың скринингтік әдістерін одан әрі дамыту үшін өкпедегі патологиялық радон индукцияланған өзгерістердің мультиомдық маркерлерін іздеу болып табылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Согласно задачам календарного плана, были получены следующие результаты: 1. Был исследован уровень сц мтДНК в плазме крови, лиц подвергающихся воздействию радона. Количество копий сц мтДНК сильно коррелирует с уровнем радона. 2. Концентарция IL-6 и TNF-α были достоверно повышены при воздействии радона. Уровень IL-4 был снижен в 1,4 раза при воздействии радона. 3. Уровни экспрессии экзосомальной фракции hsa-miR-125b-3p, hsa-miR-320c и hsa-miR-19b-3p были достоверно изменены у лиц, проживающих на территориях с высоким уровнем радона. 4. Был проведен анализ свободнорадикального повреждения ДНК (8-оксо-dG) и определен уровень апоптоза (цитохром С), в плазме крови лиц, проживающих на территориях с высоким уровнем радона. Был исследован уровень 8-изопрастанов как маркеров АФК в плазме крови лиц, проживающих на территориях с высоким уровнем радона. 5. На основании полученных результатов предлагается использование следующих биомаркеров для детекции сверх порогового воздействия радона на организм человека, что может быть связано с риском развития радон-индуцированного рака легкого: cц мтДНК ≥7,22E+05 копий/мл и показатель ΔCT для hsa-miR-320с ˃ 1,59. По результатам проекта было опубликовано 4 статьи в журналах, рекомендованных КОКСОН и 3 статьи в журналах, входящих в базу Scopus и Web of Science

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Күнтізбелік жоспардың міндеттеріне сәйкес келесі нәтижелер алынды: 1. Радон әсеріне ұшыраған адамдардың қан плазмасындағы еа мтДНҚ деңгейі зерттелді. еа мтДНҚ көшірмелерінің саны радон деңгейімен тығыз байланысты. 2. Радон әсеріне ұшыраған кезде IL-6 және TNF-α концентрациясы сенімді түрде жоғарылаған. Радон әсеріне ұшыраған кезде IL-4 деңгейі 1,4 есе төмендеді. 3.Радон деңгейі жоғары аудандарда тұратын адамдарда экзосомальды фракциядағы hsa-miR-125b-3p, hsa-miR-320c және hsa-miR-19b-3p экспрессия деңгейлері сенімді түрде өзгеретіндігі байқалды. 4. Радон деңгейі жоғары аудандарда тұратын адамдардың қан плазмасында ДНҚ-ның еркін радикалды зақымдануына (8-оксо-dG) талдау жүргізілді және апоптоз деңгейі (цитохром С) анықталды. Радон деңгейі жоғары жерлерде тұратын адамдардың қан плазмасындағы ROS маркерлері ретінде 8-изопростан деңгейі зерттелді. 5. Алынған нәтижелерге сүйене отырып, радонның адам ағзасына шекті әсерін анықтау үшін келесі биомаркерлерді қолдану ұсынылады, бұл радоннан туындаған өкпе қатерлі ісігінің даму қаупімен байланысты болуы мүмкін: мтДНҚ≥7,22 E+05 көшірме/мл және hsa-miR-320с ΔCT үшін 1,59 көрсеткіші. Жоба нәтижелері бойынша Scopus және Web of Science базасына кіретін журналдарда 3 мақала және ҚР БҒМ білім және ғылым саласында сапаны қамтамасыз ету комитеті ұсынған журналдар 3 мақала жарияланды

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Социально-экономический эффект от реализации проекта заключается в возможности разработки скрининговых методов радон-индуцированных изменений в легких у людей, проживающих на территориях с высоким уровнем радона, что будет способствовать ранней диагностике и профилактике радон-индуцированного рака легкого, а также улучшению эпидемической ситуации в стране по данному заболеванию.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны іске асырудың әлеуметтік-экономикалық әсері радон деңгейі жоғары аумақтарда тұратын адамдарда радонмен индукцияланған өкпедегі өзгерістердің скринингтік әдістерін әзірлеу мүмкіндігі болып табылады, бұл н радонмен индукцияланған өкпе обырын ерте диагностикалауға және алдын алуға, сондай-ақ осы ауру бойынша елдегі эпидемиялық жағдайды жақсартуға ықпал ететін болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Молекулярная биология, онкология

Field of application (in Kazakh) : Молекулалық биология, онкология