Inventory number IRN Number of state registration
0321РК00771 AP08856359-KC-21 0120РК00447
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 5
International publications: 2 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 1
Patents Amount of funding Code of the program
0 20433274.58 AP08856359
Name of work
Тюркский ренессанс (X–XVI вв.) в контексте интеллектуальной истории Центральной Азии
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Каримова Рисалат-Биби Усмановна
0
0
0
1
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Институт востоковедения имени Р.Б. Сулейменова
Abbreviated name of the service recipient ИВ КН МОН РК
Abstract

Объектом исследования является эпоха Тюркского ренессанса (X–XVI вв.), культура тюрков Центральной Азии в широком понимании слова, т.е. тюркские государства, города, культурная среда, язык, литература, мировоззрение, духовное и материальное наследие.

Зерттеу нысаны түркі Ренессансы (X–XVI ғғ.), сөздің кең мағынасында Орталық Азия түріктерінің мәдениеті, яғни түркі мемлекеттері, қалалары, мәдени ортасы, тілі, әдебиеті, дүниетанымы, рухани және материалдық мұрасын зерттеу болып табылады.

Целью проекта является раскрытие на основе комплексного междисциплинарного исследования особенностей интеллектуальной жизни тюрков в период с Х по XVI вв., характеризующих его как эпоху Ренессанса (Возрождения) в истории тюрков Центральной Азии, когда в рамках мусульманской идеологии и культуры происходит возрождение ценностей доисламской культуры древнетюркской эпохи.

Жобаның мақсаты Х-дан XVI ғғ.дейінгі кезеңдердегі түркілердің зияткерлік өмірінің ерекшеліктерін кешенді пәнаралық зерттеу негізінде Орталық Азия түркілерінің тарихындағы Ренессанс (Қайта өрлеу) дәуірі ретінде сипаттайтын, мұсылман идеологиясы мен мәдениеті аясында ежелгі түрік дәуірінің исламға дейінгі мәдениетінің құндылықтарын қайта жаңғырту болып табылады.

Методологической основой исследования стали принципы историзма, единства национальных и общечеловеческих ценностей и диалектического подхода к изучению исторических процессов. Интеллектуальная история Центральной Азии рассматривается в контексте региональных интеграционных процессов, определявших ход исторического развития. Изучение интеллектуальной истории региона основано на анализе письменных источников и памятников, выявлении общего и специфичного в развитии региона обозначенной эпохи. Анализ памятников культуры и литературы поставлен в контекст историко-культурных процессов в регионе, основными составляющими которых были тюркизация и исламизация. Исламизация в Центральной Азии стала важным явлением, определявшим основные процессы в интеллектуальной жизни местного населения. Особенности интеллектуальной жизни в мусульманский период рассматриваются на примерах творчества гениальных мыслителей, ученых, поэтов, литературных и исторических памятников. В проекте проводится широкий сравнительно-сопоставительный анализ культуры древних и средневековых тюрков, дающий возможность не только показать процесс тюркского возрождения, но и определить неразрывную связь культурных традиций. Использование метода компаративистики способствует исследованию вклада тюркской культуры в формирование центральноазиатской цивилизации и мирового культурного наследия.

Зерттеудің әдіснамалық негізі тарихи үдерістерді зерттеудің тарихи, ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар бірлігі мен диалектикалық тәсілдерінің принциптері болады. Орталық Азияның зияткерлік тарихы тарихи даму барысын айқындайтын өңірлік интеграциялық процестер контексінде қаралады. Өңірдің зияткерлік тарихын зерттеу жазбаша деректер мен ескерткіштерді талдауға, белгіленген дәуірдің өңірін дамытудағы жалпы және нақты деректерді анықтауға негізделген. Мәдениет және әдебиет ескерткіштерін талдау аймақтағы тарихи-мәдени үдерістердің түпмәтініне қойылды, олардың негізгі құрамдастары түркітану және исламдандыру болды. Орталық Азиядағы исламдану жергілікті халықтың зияткерлік өміріндегі негізгі үдерістерді анықтайтын маңызды құбылысқа айналды. Мұсылман кезеңіндегі зияткерлік өмірдің ерекшеліктері данышпан ойшылдардың, ғалымдардың, ақындардың, әдеби және тарихи ескерткіштердің шығармашылығы мысалдарында қарастырылады. Жобада ежелгі және ортағасырлық түркілердің мәдениетіне салыстырмалы- салғастырмалы талдау жүргізіліп, ол түркілердің жаңғыру процесін көрсетуге ғана емес, мәдени дәстүрлердің ажырағысыз байланысын анықтауға мүмкіндік береді. Компаративистика әдісін қолдану түркі мәдениетінің Орталық Азия өркениеті мен әлемдік мәдени мұраны қалыптастырудағы үлесін зерттеуге мүмкіндік береді.

Обоснован постулат об имевшей место в истории Центральной Азии эпохе Тюркского ренессанса (X–XVI вв.); реконструирована (частично) история тюркских государств Центральной Азии в контексте темы проекта; выявлено значение ислама в трансформации жизнедеятельности и культуры тюрков в средние века; исследовано (частично) формирование и развитие центральноазиатских средневековых городов, городской среды; исследованы (частично) преемственность и трансформация философских, экономических, культурных идей Центральной Азии эпохи Ренессанса через анализ творчества выдающихся тюркских мыслителей средневековья; исследовано тюрко-персидское культурное взаимодействие как фактор формирования классической тюркской литературы; проведено (частично) исследование феномена чагатайского языка как одного из факторов Ренессанса; реализация результатов исследования осуществлена в публикациях 7 научных статей (4 - КОКСОН, 1 (SCOPUS) и 6 – СМИ. Научная новизна заключается в: исследовании периода (X–XVI вв.) как эпохи Тюркского ренессанса; исследовании Тюркского ренессанса через творчество великих тюркских мыслителей; сравнительном анализе истории и культуры ранних и средневековых тюрков; взаимосвязи возрождения тюркской культуры и исламизации региона, выявлении центрально-азиатского общетюркского культурного пространства; изучении культурной среды в средневековых тюркских государствах, развития городов, городской культуры, языка и литературы в контексте темы проекта.

Орталық Азия тарихында орын алған Түркі ренессанс дәуірі (X–XVI ғғ.) туралы постулат негізделген; жоба тақырыбы аясында Орталық Азия Түркі мемлекеттерінің тарихы (ішінара)қайта құрылды; орта ғасырларда түркілердің тіршілік әрекеті мен мәдениетін трансформациялауда исламның маңызы анықталды; Орта Азия ортағасырлық қалаларының, қалалық ортаның қалыптасуы мен дамуы (ішінара) зерттелді; орта ғасырдың көрнекті түркі ойшылдарының шығармашылығын талдау арқылы Орталық Азияның Ренессанс дәуіріндегі философиялық, экономикалық, мәдени идеяларының сабақтастығы мен трансформациясы зерттелді; классикалық түркі әдебиетін қалыптастыру факторы ретінде түркі-парсы мәдени өзара әрекеттесуы зерттелді; қайта өрлеу дәуірінің факторларының бірі ретінде шағатай тілі феноменіне (ішінара) зерттеу жүргізілді; Зерттеу нәтижелері 7 ғылыми мақаланың (БҒСБК - 4, (SCOPUS) – 1) және БАҚта - 6 жарияланымдарда жүзеге асырылды. Ғылыми жаңалығы: (Х–XVI ғғ.) кезеңді түркі Ренессансы дәуірі ретінде зерттеу; ұлы түркі ойшылдарының шығармашылығы арқылы түркі ренессансын зерттеу; ерте және ортағасырлық түркілердің тарихы мен мәдениетін салыстырмалы талдау; түркі мәдениетін қайта жаңғырту мен өңірді исламдандырудың өзара байланысы, Орталық Азия жалпы түркі мәдени кеңістігін анықтау; ортағасырлық түркі мемлекеттеріндегі мәдени ортаны, қалалардың дамуын, қалалық мәдениетті, тіл мен әдебиетті жоба тақырыбы тұрғысынан зерделеу болып табылады.

Исследование и результаты проекта могут лечь в основу разработок истории и культуры тюрков Центральной Азии с учетом, имевшей место эпохи Тюркского ренессанса. Проект гуманитарного направления, технико-экономических показателей не имеет.

Жобаның зерттеулері мен нәтижелері түркі ренессансы дәуірін ескере отырып, Орталық Азия түркілерінің тарихы мен мәдениетін дамытуға негіз бола алады. Гуманитарлық бағыттағы жобаның техникалық-экономикалық көрсеткіштері жоқ.

Область применения – научные исследования, разработка специальных трудов и учебных пособий, преподавание в высших и средних учебных заведениях.

Қолдану аясы – ғылыми зерттеулер, арнайы жұмыстар мен оқу-әдістемелік құралдар жасауда, жоғары және орта оқу орындарында оқытуда қолданылады.

UDC indices
930.85 (574:575)
International classifier codes
03.81.37; 13.09.00; 03.09.25;
Key words in Russian
ЦЕНТРАЛЬНАЯ АЗИЯ; СРЕДНЕВЕКОВЬЕ; ТЮРКСКАЯ КУЛЬТУРА; РЕНЕССАНС; ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНАЯ ИСТОРИЯ;
Key words in Kazakh
ОРТАЛЫҚ АЗИЯ; ОРТА ҒАСЫР; ТҮРКІ МӘДЕНИЕТІ; РЕНЕССАНС; ЗИЯТКЕРЛІК ТАРИХ;
Head of the organization Масимханулы Дукен Доктор филологических наук, профессор / доктор филологических наук, доцент
Head of work Каримова Рисалат-Биби Усмановна Доктор исторических наук / доцент