The object of research, development or design (in Russian) : лингвокогнитивные особенности перевода фольклора народа Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан халқы фольклоры аудармасының лингвокогнитивтік ерекшеліктері

Aim of work (in Russian) : выявление лингвокогнитивных особенностей перевода фольклора народов Казахстана через раскрытие проблем и принципов перевода на основании комплексного анализа совокупности способов и средств языкового выражения и передачи памятников фольклора на другой язык с учетом национально-культурной специфики.

Aim of work (in Kazakh) : ұлттық-мәдени ерекшелікті есепке ала отырып, фольклор ескерткіштерін басқа тілге беру және тіл арқылы білдіру тәсілдері мен құралдарының жиынтығын кешенді талдау негізінде аударма мәселелері мен принциптерін ашу арқылы Қазақстан халықтарының фольклорын аударудың лингвокогнитивтік ерекшеліктерін анықтау.

Методы исследования (на русском) : – общенаучные методы исследования (наблюдение за языковыми фактами, анализ, синтез, обобщение, дедуктивный анализ, индуктивный анализ); – концептуальный анализ, имеющий языковую направленность и позволяющий определить структуру и специфику базовых концептов представленных 15 этносов; – описательный метод как способ исследования средств ментально-образной и языковой репрезентации концептов в этнических картинах мира; – метод компонентного анализа, который заключается в толковании значений исследуемых единиц через набор присущих им семантических компонентов; – метод внутренней реконструкции, с помощью которого изучается становление языковой картины этноса, его языкового сознания путём сравнения номинативных форм и грамматических категорий языка по данным письменных источников; – метод контрастивного анализа на уровне языковой нормы, при анализе фактического употребления функциональных единиц, при адаптации текста для восприятия реципиентом сквозь призму другой культуры;

Методы исследования (на казахском) : - жалпы ғылыми зерттеу әдістері (тілдік фактілерді бақылау, талдау, синтез, жалпылау, дедуктивтік талдау, индуктивтік талдау); - тілдік бағыты бар және ұсынылған 15 этностың базалық тұжырымдамаларының құрылымы мен ерекшелігін анықтауға мүмкіндік беретін тұжырымдамалық талдау; -әлемнің этникалық картиналарындағы тұжырымдамалардың ментальды-бейнелі және тілдік репрезентациясы құралдарын зерттеу тәсілі ретінде сипаттамалық әдіс; - оларға тән семантикалық компоненттер жиынтығы арқылы зерттелетін бірліктердің мәнін түсіндіруден тұратын компоненттік талдау әдісі; - ішкі қайта құру әдісі, оның көмегімен этностың тілдік суретін, оның тілдік санасын жазбаша дереккөздердің деректері бойынша тілдің номинативті формалары мен грамматикалық санаттарын салыстыру арқылы қалыптастыру зерттеледі – ; - тілдік норманың деңгейінде контрастивті талдау әдісі, функционалдық бірліктерді нақты пайдалануды талдау кезінде, реципиенттің басқа мәдениет призмасы арқылы қабылдау үшін мәтінді бейімдеу кезінде;

Obtained results and novelty (in Russian) : Анализ практического опыта перевода сказок народов Казахстана на казахский и английский языки позволил раскрыть не только сложности перевода образцов фольклора, но и специфику исследуемого материала. Раскрытие проблем и принципов перевода позволяет комплексно исследовать совокупность способов и средств языкового выражения и передачи народного фольклора. Результаты комплексного анализа переводческих трансформаций, использованных в процессе перевода способов передачи, выявляет их эффективность и становится основой конкретных методических рекомендаций по переводу фольклорного материала. Вместе с тем идеи данного проекта имеют принципиальное отличие от существующих и заключаются в том, что данный проект реализовывается на интердисциплинарном уровне, на стыке концептологии и переводоведения. Результаты данного проекта имеют практическую ценность в сфере техники перевода этнических фольклорных текстов. Охватывается большой пласт фольклорного материала народов, проживающих на территории Казахстана.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстан халқының ертегілерін қазақ және ағылшын тілдеріне аударудың практикалық тәжірибесін талдау фольклор үлгілерін аударудың қиындықтарын ғана емес, зерттелетін материалдың ерекшелігін да ашуға мүмкіндік берді. Аударма мәселелері мен принциптерін анықтау халық фольклорының тілдегі көрінісі және берілу жолдарының тәсілдері мен құралдарының жиынтығын кешенді зерттеуге мүмкіндік берді. Аударма трансформацияларын кешенді талдау нәтижелері аударма үдерісінде қолданылған әдістердің тиімділігін анықтады және фольклорлық материалды аудару бойынша нақты әдістемелік ұсыныстардың негізіне айналды. Аталған жобаның басқа жобалардан негізгі ерекшелігі ‒ жобаның пәнаралық деңгейде, яғни концептология мен аударматану салаларының тоғысында іске асырылуы. Бұл жобаның нәтижелері этникалық фольклор мәтіндерін аудару техникасы саласында практикалық құндылыққа ие. Қазақстан аумағында тұрып жатқан ұлттардың фольклорлық материалдарын қамтиды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Сборники исходных фольклорных текстов и их переводов могут послужить отправной точкой для ученых лингвистов, исследующих язык в русле антропоцентрической парадигмы. Результаты, полученные в ходе реализации проекта, имеют не только научный, но и социальный и экономический эффект. Экономический эффект проекта заключается в удовлетворение потребительского рынка в детской книжной печатной продукции. Издание сборника детских сказок народов Казахстана, представляет интерес и для детей и для взрослых не только на территории Республики, но и за ее пределами для зарубежных читателей, ученых и любителей фольклора, поскольку отражает единство многообразия народов Казахстана. Материалы, полученные в результате реализации проекта, имеют коммерческий выход как дополнительные источники учебной, учебно-методической и научной литературы. На рынке всегда востребованы детская литература, обучающая и школьная литература, в связи с чем книга сказок народов Казахстана будет вызывать интерес для детей, изучающих иностранный язык в качестве средства обучения лексике и грамматике. Для зарубежных читателей культура нашего фольклора может стать основным привлекающим моментом при прочтении.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Фольклорлық мәтіндердің түпнұсқа жинақтары мен олардың аудармаларын тілді антропоцентристік парадигма аясында зерттейтін лингвист ғалымдар негізге ала алады. Жобаны іске асыру барысында алынған нәтижелердің тек ғылыми ғана емес, әлеуметтік және экономикалық тиімділігі бар. Жобаның экономикалық тиімділігі балалардың кітап баспа өнімдеріндегі тұтыну нарығын қанағаттандыру болып табылады. Қазақстан халқының балалар ертегілері жинағын басып шығару тек республика аумағындағы балалар мен ересектер үшін ғана емес, сонымен қатар шетел оқырмандары, ғалымдар мен фольклор әуесқойлары үшін де қызығушылық тудырады, өйткені Қазақстанның әр алуан халқының бірлігін бейнелейтін болады. Жобаны іске асыру нәтижесінде алынған материалдар оқу, оқу-әдістемелік және ғылыми әдебиеттердің қатарында коммерциялық қосымша дереккөз ретінде шыға алады. Нарықта балалар әдебиеті, оқыту әдебиеті және мектеп әдебиеті әрдайым сұранысқа ие, осыған байланысты Қазақстан халқының ертегілері кітабы шет тілін үйренуші балаларға лексика мен грамматиканы оқыту құралы ретінде қызығушылық тудырады. Шетел оқырмандары үшін біздің фольклорымыздың мәдениеті оқу кезінде негізгі, әрі тартымды материалға айналады.

Level of implementation (in Russian) : В результате реализации данного этапа проекта было разработано учебное пособие, которое представляет собой собрание теоретического и практического материала на английском языке по теории и практике перевода фольклорных текстов. Учебное пособие «Translation of folklore texts» («Особенности перевода фольклорных текстов») внедрено в учебный процесс в курс дисциплин «Практика художественного перевода», «Теория перевода» по образовательной программе «Переводческое дело» в Кокшетауском университете им Ш. Уалиханова.

Level of implementation (in Kazakh) : Жобаның осы кезеңінің нәтижесі ретінде фольклорлық мәтіндерді аударудың теориясы мен тәжірибесі бойынша ағылшын тіліндегі теориялық және практикалық материалдар жинағынан тұратын оқу құралы әзірленді. Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университетінде «Аударма ісі» білім беру бағдарламасы бойынша «Көркем аударма тәжірибесі», «Аударма теориясы» пәндері курсында «Translation of folklore texts» («Фольклор мәтіндерінің аудармасының ерекшеліктері») оқулығы оқу үдерісіне енгізілді..

Efficiency (in Russian) : Результаты комплексного анализа переводческих трансформаций, использованных в процессе перевода способов передачи, выявляет их эффективность и становится основой конкретных методических рекомендаций по переводу фольклорного материала. Научный эффект заключается в результатах исследования проблем и принципов перевода фольклора, совокупности способов и средств языкового выражения. Социально-экономический эффект заключается в развитии и популяризации национальной литературы, деятельности по созданию и продвижению детской развивающей литературы на книжном рынке Казахстана

Efficiency (in Kazakh) : Аударма трансформацияларын кешенді талдауда пайдаланылған аударма үдерісіндегі әдістердің нәтижелері олардың тиімділігін анықтайды және фольклорлық материалды аудару бойынша нақты әдістемелік ұсынымдардың негізіне айналады. Ғылыми нәтижесі фольклор аудармасының мәселелері мен принциптерін, тілдегі көрінісі және берілу тәсілдері мен құралдарының жиынтығын зерттеу болып табылады. Әлеуметтік-экономикалық тиімділік ұлттық әдебиетті дамыту және танымал ету, Қазақстанның кітап нарығында балалар дамыту әдебиетін құру және жылжыту бойынша қызмет болып табылады;

Field of application (in Russian) : Результаты лингвокогнитивного анализа могут использоваться в дальнейших теоретических разработках в области когнитивной лингвистики, переводоведения. Процедура анализа и описания особенностей может применяться при комплексном изучении и практическом переводе фольклорного материала. Научные результаты в виде монографии, учебного пособия могут быть применены при чтении специальных курсов в высших учебных заведениях, тексты сказок народов Казахстана на казахском, русском, английском языках являются богатым практического материала для обучения детей.

Field of application (in Kazakh) : Лингвокогнитивтік талдау нәтижелері когнитивтік лингвистика, аударматану саласындағы алдағы уақыттағы теориялық әзірлемелерде қолданылуы мүмкін. Ұлттық ерекшеліктерді талдау және сипаттау процедурасы фольклорлық материалды кешенді зерттеу және практикалық аудару жұмысы кезінде қолданылады. Монография, оқу құралы түріндегі ғылыми нәтижелер жоғары оқу орындарында арнайы курстарды оқу кезінде қолданылуы мүмкін, әрі Қазақстан халықтарының қазақ, орыс, ағылшын тілдеріндегі ертегілерінің мәтіндері балаларды оқыту үшін бай практикалық материал болып табылады.