The object of research, development or design (in Russian) : Исследования выполнялись в Акмолинской области на землях крестьянского хозяйства «Коктерек». В качестве объектов исследований выбраны виды лекарственных трав, не произрастающих в природных условиях Северного Казахстана: эхинацея пурпурная (Echinacea purpurea Moench), шалфей лекарственный (Salvia officinalis), душица обыкновенная (Origani vulgaris), котовник лимонный (Népeta catária), адонис летний (Adónis aestivális), девясил высокий (Ínula helénium). Также был выбран тимьян ползучий (Thymus serpyllum), так как в настоящее время его ареал значительно сокращается.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеулер орындалды Ақмола облысының жерлерінде шаруа қожалығының "Көктерек". Объектісі ретінде зерттеулер таңдалған түрлері дәрілік шөп емес, өсетін табиғи Солтүстік Қазақстан жағдайында: Echinacea purpurea Moench, Salvia officinalis, Origani vulgaris, Népeta catária, Adónis aestivális, Ínula helénium. Сондай-ақ, таңдалған Thymus serpyllum, өйткені қазіргі уақытта оның таралу аймағы едәуір қысқарады.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является разработка экологичной и рациональной технологии выращивания лекарственных трав на плантациях Северного региона Казахстана без снижения содержания в них биологически активных веществ.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты Қазақстанның Солтүстік аймағындағы плантацияларда дәрілік шөптерді олардың құрамындағы биологиялық белсенді заттарды төмендетпей өсірудің экологиялық және ұтымды технологиясын әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Лабораторная всхожесть определялась у нескольких лекарственных видов. Полевые исследовательские работы проводились по двум опытам: с внесением удобрений в почву (опыт № 1) и без них (опыт № 2). Опыт № 2 можно также принимать за контроль, но поскольку мы включили в него два варианта, принимаем его за опыт. В каждом опыте было два варианта: посев семян в апреле в разводочные ящики, расположенные в лаборатории, для получения рассады (вариант № 1); посев семян в деревянные короба, расположенные на открытом участке и укрытые Агротексом (вариант № 2). В обоих опытах (с применением удобрений и без них) семена душицы обыкновенной, тимьяна ползучего, шалфея лекарственного, девясила высокого и адониса летнего высевали на открытом участке в середине мая в короба, укрытые Агротексом, семена слегка присыпались землей. Наблюдения за ростом растений проводились на пробных площадях согласно методике полевого опыта. У растений на пробной площади, участвующих в опытных работах, как аборигенных, так и инорайонных, определялось количество лекарственной фитомассы путем укосов и разделения на фракции (листья, цветы, корни и т.д.). Проведены фенологические наблюдения за появлением первых и массовых всходов. Перспективной является разработка способов экстракции фенольных веществ из лекарственного сырья при повышенных температуре и давлении.

Методы исследования (на казахском) : Зертханалық өнгіштігі анықталды бірнеше дәрілік түрлері. Далалық зерттеу жұмыстары екі тәжірибелерге: тыңайтқыштарды енгізумен топыраққа (тәжірибе № 1) және тәжірибе № 2). Тәжірибе № 2, сондай-ақ қабылдауға бақылау, бірақ біз қостық, оған екі нұсқасы, қабылдаймыз, оның тәжірибесі. Әр тәжірибе екі нұсқа болды: тұқым себу сәуір айында сымдар жәшіктер орналасқан зертханада алу үшін көшетті (№1-нұсқа); тұқым себу ағаш қораптар, орналасқан ашық учаскесінде және жасырылған Агротекс (№2 тәжірибе). екі тәжірибелерде (қолдана отырып, тыңайтқыштар және оларсыз) тұқым Oríganum vulgáre, Thýmus serpýllum, Sālvia officinālis, Ínula helénium және Adónis aestivális себу ашық учаскеде мамыр айының ортасында қораптарға, жасырылған Агротекс, тұқымы аздап сала түсу жерді. Бақылау өсімдіктердің өсуін жүргізілді сынақ алаңдарында әдістемесіне сәйкес далалық тәжірибе. У өсімдіктердің сынақ алаңының қатысатын тәжірибелі жұмыстарға да байырғы, сондай-ақ бөтен, анықталған саны дәрілік фитомассы арқылы укосов және бөлу фракциясы (жапырақтар, гүлдер, тамырлар және т. б.). Орындау фенологиялық бақылау пайда бірінші және жаппай көктегеннен, басталуы мен аяқталуы және гүлдеу алдында жеміс беру және т. б. Сондай-ақ, жазылу шамасы морфологиялық белгілері өсімдіктердің биіктігі, диаметрі сабақтарының және ескерілді өнімділігі. Перспективалы болып табылады тәсілдерін әзірлеу фенол экстракциясы заттар мен дәрілік шикізаттың кезінде жоғары температура мен қысымда.

Obtained results and novelty (in Russian) : Наибольшей полевой всхожестью отличались посевы душицы обыкновенной в опыте с применением удобрений – 98,8% и в опыте без удобрений – 78,5%. Использование удобрений увеличило появление всходов у всех изученных растений на 6,3 – 62,8%, особенно сильное влияние наблюдалось у тимьяна ползучего. Абсолютно сухая масса надземной части одного растения у шалфея лекарственного, душицы обыкновенной, тимьяна ползучего, адониса летнего и котовника лимонного на 12,6 – 18,0% и подземной части на 16,6 – 44,8% в опыте с использованием удобрений превышала аналогичный показатель в опыте без удобрений. У остальных растений применение удобрений тормозило наращивание надземной массы. Урожайность котовника лимонного составила 691,2 г/м2 в опыте № 1 и 678,8 г/м2 – в опыте № 2. Кроме того, положительно повлияло внесение удобрений на душицу обыкновенную, шалфей лекарственный, тимьян ползучий и адонис летний. Выявлено, что количество эфирных масел составило 0,32 – 1,25% от сухой массы у растений, выращенных с удобрениями и 0,31 – 1,35% - у растений на неудобренных участках. В сухом веществе тимьяна ползучего в опыте № 1 было выявлено 1,25% эфирного масла. В растениях в опыте № 2 содержалось 1,32% эфирного масла, приоритетность компонентов была аналогичной. У однолетних растений эхинацеи пурпурной в надземной части содержалось 0,32% эфирных масел в опыте № 1 и 0,31% - в опыте № 2. Надземная часть шалфея лекарственного имела соответственно 0,56 – 0,59% эфирного масла.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ең үлкен далалық всхожестью ерекшеленді егісі Origani vulgaris кәдімгі тәжірибесінде қолдана отырып, тыңайтқыштар – 98,8% және тәжірибесі жоқ тыңайтқыштар – 78,5%. Тыңайтқыштарды пайдалану ұлғайтты пайда болуы өскіндердің барлық зерттелген өсімдіктердің 6,3 – 62,8%, әсіресе күшті әсері байқалды у Thymus serpyllum. Мүлдем құрғақ салмағы жер бетіндегі бөлігінің бір өсімдіктің бойында жалбыз Salvia officinalis, Origani vulgaris, Thymus serpyllum, Adónis aestivális және Népeta catária 12,6 – 18,0% және жерасты бөлігінде 16,6 – 44,8% - ға тәжірибесі пайдалана отырып, тыңайтқыштар асып ұқсас көрсеткіштен тәжірибесі жоқ тыңайтқыштар. Қалған өсімдіктер тыңайтқыштарды қолдану аз болды өсіру жер үсті массасы. Өнімділігі Népeta catária құрады 691,2 г/м2 тәжірибесі № 1 678,8 г/м2 тәжірибесі № 2. Сонымен қатар, оң әсер етті тыңайтқыш енгізуге Origani vulgaris, Salvia officinalis, Thymus serpyllum және Adónis aestivális. Анықталды, бұл саны эфир майларының құрады 0,32 – 1,25% құрғақ массасы бар өсімдік өсірілген тыңайтқыштармен және 0,31 – 1,35% - бізде өсімдіктердің учаскелерінде жоқ тыңайтқыштар. Құрғақ заттағы Thymus serpyllum тәжірибесінде № 1 анықталды 1,25% эфир майы. Өсімдіктер тәжірибесінде № 2 ұсталынды 1,32% эфир басымдығын компоненттерінің ұқсас болды. У біржылдық өсімдіктер күлгін Echinacea purpurea Moench бетіндегі бөлігінің ұсталынды 0,32% эфир майы тәжірибесі № 1 және 0,31% - тәжірибесі № 2. Жерүсті бөлігі Salvia officinalis үлесіне тиісінше 0,56 – 0,59% эфир майы.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основным экономическим эффектом является получение лекарственного сырья. Следовательно, необходимо проведение наблюдений за урожайностью лекарственных трав. Урожайность котовника лимонного составила 691,2 г/м2 в опыте с применением удобрений (опыт № 1) и 678,8 г/м2 – в опыте без удобрения (опыт № 2). Кроме того, положительно повлияло внесение удобрений на душицу обыкновенную, шалфей лекарственный, тимьян ползучий и адонис летний. Превышение урожайности в опыте № 1 колебалось от 1,7% у котовника лимонного, до 35,8% у душицы обыкновенной. Урожайность эхинацеи пурпурной с применением удобрений была значительно ниже, чем в опыте № 2. Большее количество влаги присутствовало у растений, произрастающих без использования удобрений, влажность зеленой массы соответствовала требованиям в обоих опытах.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі экономикалық әсері болып табылады дәрілік шикізат. Демек, бақылау жүргізу үшін шығымдылығы дәрілік шөптер. Өнімділігі Népeta catária құрады 691,2 г/м2-тәжірибесінде қолдана отырып, " тыңайтқыштардың (тәжірибе № 1) және 678,8 г/м2 – тәжірибесінде жоқ тыңайтқыштар (тәжірибе № 2). Сонымен қатар, оң әсер етті тыңайтқыш енгізуге Origani vulgaris, Origani vulgaris, Thymus serpyllum және Adónis aestivális. Асып шығымдылығы тәжірибесінде № 1 колебалось 1,7% у Népeta catária дейін 35,8% Origani vulgaris. Өнімділігі Echinacea purpurea Moench қолдана отырып, тыңайтқыштар әлдеқайда төмен тәжірибесі № 2. Саны ылғал қатысты бар өсімдіктер өсетін пайдаланбай, тыңайтқыш, ылғалдылығы жасыл массасының талаптарына сәйкес келуі екі тәжірибелерде.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство, фермерские и крестьянские хозяйства, другие сельскохозяйственные производители и частные лица.

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, фермерлік және шаруа қожалықтары, басқа да ауыл шаруашылық өндірушілер мен жеке тұлғалар.