The object of research, development or design (in Russian) : вирус ассоциированный с зеленой морщинистостью яблони, вирус 1 искривления ствола яблони, вирус 2 искривления ствола яблони, Apple luteovirus 1, вирус пятнистости томата, латентный вирус клубники, вирус карликовой кустистости малины, латентный вирус малины, вирус хлороза малины, вирус метельчатости клубней картофеля, Андийский вирус крапчатости картофеля, вирус пожелтения картофеля, вирус жёлтой карликовости картофеля, Marssonina juglandis (Lib.) Magnus, Monilinia fructicola, Plum pox potyvirus

The object of research, development or design (in Kazakh) : алма ағашының жасыл әжімімен байланысты вирус, алма ағашының діңінің 1 қисықтық вирусы, алма ағашының діңінің 2 қисықтық вирусы, Apple luteovirus 1, қызанақ дақтары вирусы, құлпынайдың жасырын вирусы, таңқурайдың ергежейлі бұта вирусы, таңқурайдың жасырын вирусы, таңқурай хлорозының вирусы, картоп түйнектерінің паникулалық вирусы, Анди картоп вирусы, картоптың сарғаю вирусы, картоптың сары ергежейлі вирусы, Marssonina juglandis (Lib.) Magnus, Monilinia fructicola, Plum pox potyvirus

Aim of work (in Russian) : Провести анализ и выявить перспективные регионы геномов и геномных последовательностей 5 вирусов яблони, 4 вирусов малины, 4 вирусов картофеля, Marssonina juglandis (Lib.) Magnus, Monilinia fructicola, Plum pox potyvirus, а также разработать высокоспецифичные праймера для обнаружения вирусных патогенов в мультиплексных тест-системах методом RT-PCR.

Aim of work (in Kazakh) : Алма ағашының 5 вирусының, таңқурайдың 4 вирусының, картоптың 4 вирусының, Marssonina juglandis (Lib.) Magnus, Monilinia fructicola, Plum pox potyvirus геномдары мен геномдық тізбектердің келешекті аймақтарын талдау және анықтау, сондай-ақ RT-PCR әдісімен мультиплексті тест-жүйелерде вирустық патогендерді анықтау үшін жоғары спецификалық праймерлер әзірлеу

Методы исследования (на русском) : В работе использовались методы биоинформатического анализа, методы генетической инженерии и молекулярной биологии

Методы исследования (на казахском) : Жұмыста биоинформатикалық талдау әдістері, генетикалық инженерия және молекулалық биология әдістері қолданылды

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате работы был проведен анализ геномов и геномных регионов 5 вирусов яблони, 4-х вирусов малины, 4-х вирусов картофеля, Monilinia fructicola, Plum pox potyvirus. Были выявлены высококонсервативные регионы геномов вирусов, расположенных преимущественно в генах, кодирующих капсидный белок. Были изучены референсный геном Monilinia fructicola и нуклеотидные последовательности ITS1 патогена и выявлены регионы с консервативностью в разрезе вида, но с достаточной вариабельностью для межвидового разделения. Была проведена разработка высокоспецифичных праймеров для детекции 10 вышеуказанных вирусов, из которых ALV1, RBDV и PPV были обнаружены в растительном материале. Были разработаны внутренний контроль для анализа качества амплификации и положительные контроли для каждого вируса. 10 исследуемых вирусов на этапе 2021 года, кроме ToRSV и PPV, были изучены впервые в Казахстане. Были добавлены в генбанк 7 нуклеотидных последовательностей капсидного белка разных изолятов вируса RBDV

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жұмыс нәтижесінде алма ағашының 5 вирусының, таңқурайдың 4 вирусының, картоптың 4 вирусының, Monilinia fructicola, Plum pox potyvirus геномдары мен геномдық аймақтарының талдауы жасалды. Негізінен капсид ақуызын кодтайтын гендерде орналасқан вирус геномдарының жоғары консервативті аймақтары анықталды. Monilinia fructicola анықтамалық геномы және ITS1 патогеннің нуклеотидтік тізбегі зерттелді және түрлер тұрғысынан консерватизмі бар, бірақ спецификалық бөліну үшін жеткілікті өзгергіштігі бар аймақтар анықталды. Жоғарыда аталған 10 вирусты анықтау үшін жоғары спецификалық праймерлер жасалды, олардың ішінде өсімдік материалында ALV1, RBDV және PPV табылды. Амплификация сапасын талдау үшін ішкі бақылау және әр вирус үшін оң бақылау жасалды. 2021 жылдың кезеңінде зерттелген 10 вирус, ToRSV және PPV-ден басқа, Қазақстанда алғаш рет зерттелді. Генбанкке RBDV вирусының әртүрлі изоляттарының капсидті ақуызының 7 нуклеотид тізбегі қосылды

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Своевременное обнаружение опасных и карантинных фитопатогенов позволит предотвратить их распространение в полях и садах страны, а также предотвратить их ввоз в страну с семенным и посадочным материалом. Как было показано в ряде развитых стран, качественная сертификация посадочного материала приводит к повышению валового сбора урожая. Отсутствие патогенов в посадочном материале приводит к снижению количества обработок полей и садов ядохимикатами и соответственно к снижению загрязнения экологических ниш. Будут разработаны тест-системы для быстрой и качественной детекции фитопатогенов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қауіпті және карантиндік фитопатогендерді дер кезінде анықтау олардың еліміздің егіс алқаптары мен бақшаларында таралуына жол бермейді, сондай-ақ олардың тұқымдық және отырғызу материалдарымен республикаға енуіне жол бермейді. Бірқатар дамыған елдерде отырғызылатын материалды жоғары сапалы сертификаттау жалпы өнім көлемін арттыруға әкелетінін көрсетті. Отырғызу материалында қоздырғыштардың болмауы егістіктер мен бақшаларды пестицидтермен өңдеудің азаюына және сәйкесінше экологиялық ластанудың төмендеуіне әкеледі. Фитопатогендерді жылдам және сапалы анықтау үшін тест-жүйелер әзірленетін болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство, биология, генетика биотехнология

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, биология, генетика, биотехнология