The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются авиакомпании отрасли гражданской авиации Республики Казахстан, Российской Федерации и зарубежных стран, мировой и страновой рынок авиауслуг.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі Қазақстан Республикасының, Ресей Федерациясының және шет елдердің азаматтық авиация саласының авиакомпаниялары, әлемдік және елдік авиақызметтінің нарығы болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Целью научного исследования является обоснование теоретических и правовых основ, методологии рыночной среды, оценки финансового состояния функционирования и стоимости компаний гражданской авиации, разработка модели системы гражданской авиации на основе предикторов, формирующих конкурентоспособность, финансовую стрессоустойчивость и максимизацию стоимости авиационных компаний.

Aim of work (in Kazakh) : Ғылыми зерттеудің мақсаты теориялық және құқықтық негіздерді, нарықтық орта әдіснамасын негіздеу, азаматтық авиация компанияларының жұмыс істеуінің қаржылық жай-күйі мен құнын бағалау, бәсекеге қабілеттілікті, қаржылық күйзеліске төзімділікті қалыптастыратын предикторлар негізінде Азаматтық авиация жүйесінің моделін әзірлеу және авиациялық компаниялар құнын барынша ұлғайту болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Методология исследования основывается на методах научного исследования системно-структурного анализа, оценки стоимости компании, финансового анализа, вертикального и горизонтального анализа, моделирования, стресс-тестирования, анализа чувствительности, CVP- анализа, корреляционно-регрессионный анализ с использованием программ EViews, Excel, Stata, бизнес-аналитики Power BI и Power Pivot, дашборды (dashboard) Microsoft Power BI.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістемесі жүйелі-құрылымдық талдауды, компанияның құнын бағалауды, қаржылық талдауды, тік және көлденең талдауды, модельдеуді, стресс-тестілеуді, сезімталдықты талдауды, CVP - талдауды, EViews, Excel, Stata бағдарламаларын, Power BI және Power Pivot бизнес-аналитикасын, Microsoft Power BI дашбордтарын (dashboard) пайдалана отырып, корреляциялық-регрессиялық талдауды ғылыми зерттеу әдістеріне негізделеді.

Obtained results and novelty (in Russian) : проанализировано развитие мирового рынка авиауслуг и выявлены страновые особенности авиакомпаний и тенденции развития гражданской авиации РК; выявлены требования стейкхолдеров к системе гражданской авиации; разработана модель действующей системы воздушных перевозок и проведен анализ временных рядов по авиаперевозкам гражданского воздушного транспорта в РК; исследованы современные тенденции развития авиационных компаний гражданской авиации РК и проанализировано финансовое состояние авиационных компаний как РК; определено влияние интеллектуального капитала в развитии и деятельности авиакомпаний; дана сравнительная оценка финансового состояния зарубежных авиационных компаний стран, осуществляющих международные воздушные перевозки в РК; проведен анализ чувствительности и стресс тестирование основных предикторов, влияющих на финансовые результаты деятельности авиакомпаний; разработана корреляционно-регрессионная модель оценки конкурентоспособности воздушного транспорта на основе обоснования предикторов и факторов, формирующих конкурентоспособность авиационных компаний; обоснована классификация внешних и внутренних факторов конкурентоспособности компаний гражданской авиации; проведена оценка влияния эксплуатации инновационной техники на конкурентоспособность и финансовое положение авиакомпаний в условиях волатильности национальной валюты; обоснованы методы оценки стоимости авиакомпаний и стоимость авиационной компании РК доходным подходом (методом дисконтирования денежных потоков)

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Авиақызметтердің әлемдік нарығының дамуына талдау жасалды және авиакомпаниялардың елдік ерекшеліктері мен ҚР Азаматтық авиациясының даму үрдістері анықталды; стейкхолдерлердің азаматтық авиация жүйесіне қоятын талаптары анықталды; әуе тасымалдарының қолданыстағы жүйесінің моделі әзірленді және ҚР-дағы азаматтық әуе көлігінің авиатасымалдары бойынша уақыттық қатарларға талдау жүргізілді; ҚР Азаматтық авиациясының авиациялық компаниялары дамуының қазіргі заманғы үрдістері зерттелді және ҚР ретінде авиациялық компаниялардың қаржылық жай-күйіне талдау жасалды;; ҚР-да халықаралық әуе тасымалдарын жүзеге асыратын елдердің шетелдік авиациялық компанияларының қаржылық жай-күйіне салыстырмалы баға берілді; авиакомпаниялар қызметінің қаржылық нәтижелеріне әсер ететін негізгі болжаушылардың сезімталдығына және стресс-тестілеуіне талдау жүргізілді; авиациялық компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыратын болжаушылар мен факторларды негіздеу негізінде әуе көлігінің бәсекеге қабілеттілігін бағалаудың корреляциялық-регрессиялық моделі әзірленді; азаматтық авиация компанияларының бәсекеге қабілеттілігінің сыртқы және ішкі факторларын сыныптау негізделді; инновациялық техниканы пайдаланудың Ұлттық валютаның құбылмалылығы жағдайында авиакомпаниялардың бәсекеге қабілеттілігі мен қаржылық жағдайына әсерін бағалау жүргізілді; авиакомпаниялардың құнын және ҚР авиациялық компаниясының құнын кіріс тәсілімен (ақша ағындарын дисконттау әдісімен) бағалау әдістері негізделді)

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Прямой и транзитный пассажиропоток Пассажирооборот воздушного транспорта Грузооборот Выполненные пассажиро-километры Выполненный грузооборот Маршрутная сеть Авиарейсы Авиаперевозки Количество полетов Отправление/прибытие Удельная себестоимость на один предельный пассажир-километр Вылетов в час Система Point-to-point Система Hub-and-Spoke Маршрут Коэффициент занятости воздушного судна Биотопливо Лоукост Трафик Транспортная инфраструктура Чистая прибыль/Убыток Чистый денежный поток Дисконтированный денежный поток Активы Собственный капитал Обязательства Кредиты и займы Уровень конкурентоспособности Доходы от перевозки пассажиров и грузов Рентабельность активов и собственного капитала Прибыль на акцию Безубыточность Финансовая устойчивость и платежеспособность Рыночная капитализация Рыночная стоимость компании Количество обыкновенных акций Бренд авиакомпании Добавленная стоимость Стоимость авиабилета Стрессоустойчивость компании Операционная прибыль и расходы Финансовый и операционный лизинг Ликвидность и платежеспособность Степень износа основных средств Структура инвестиций Парк воздушных судов Удобство Комфорт Размер тарифа Уровень безопасности Сервис Эффективность персонала Загрузка кресел Ставки налогов и процентов Цена авиакеросина Происшествия на воздушном транспорте Валютный и обменный курс Инфляция Уровень доходов населения Онлайн-регистрация Трансфер Тариф на авиабилет

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Тікелей және транзиттік жолаушылар ағыны әуе көлігінің жолаушылар айналымы жүк айналымы орындалған жолаушы-километрлер орындалған жүк айналымы маршруттық желі әуе рейстері ұшу Саны жөнелту / келу бір шекті жолаушы-бір сағаттық ұшу километрі Point-to-point жүйесі хаб және Спок жүйесі Маршрут әуе кемесінің жұмыспен қамтылу коэффициенті биоотын Лоукост Трафик көлік инфрақұрылымы таза пайда / шығын таза ақша ағыны дисконтталған ақша ағыны активтер меншікті капитал міндеттемелер несиелер мен несиелер қарыздар бәсекеге қабілеттілік деңгейі жолаушылар мен жүктерді тасымалдаудан түсетін кірістер активтердің және меншікті капиталдың рентабельділігі акцияға шаққандағы пайда залалсыздық қаржылық орнықтылық және төлем қабілеттілігі нарықтық капиталдандыру компанияның нарықтық құны жай акциялар саны авиакомпания бренді қосылған құн авиабилет құны компанияның стресске орнықтылығы операциялық пайда және шығыстар қаржылық және операциялық лизинг өтімділік және төлем қабілеттілігі негізгі құралдардың тозу дәрежесі Инвестициялар құрылымы әуе кемелері паркі жайлылық Тарифтің мөлшері қауіпсіздік деңгейі сервис персоналдың тиімділігі креслоларды жүктеу салықтар мен пайыздардың мөлшерлемелері авиакеросин бағасы әуе көлігіндегі оқиғалар валюталық және айырбастау бағамы Инфляция халықтың табыс деңгейі Онлайн-тіркеу Трансфер авиабилетке арналған тариф

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследования могут быть внедрены в деятельность авиакомпаний для оценки финансовой стрессоустойчивости, стоимости авиакомпании, влияния основных предикторов и факторов на финансовые результаты деятельности компании, конкурентоспособность и финансовое положение аиакомпаний в условиях волатильности национальной валюты, анализа чувствительности авиакомпании, определения лимитов ее финансовой устойчивости и прочности.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері авиакомпаниялардың қызметіне қаржылық күйзеліске төзімділікті, авиакомпанияның құнын, компания қызметінің қаржылық нәтижелеріне негізгі болжаушылар мен факторлардың әсерін, ұлттық валютаның құбылмалылығы жағдайында аиакомпаниялардың бәсекеге қабілеттілігі мен қаржылық жағдайын бағалау, авиакомпанияның сезімталдығын талдау, оның қаржылық тұрақтылығы мен беріктігінің лимиттерін айқындау үшін енгізілуі мүмкін

Efficiency (in Russian) : Для оценки конкурентной среды определен индекс Херфиндаля-Хиршмана (HHI), характеризующий зависимость рыночной власти и степень концентрации рынка. Чем больше рыночная доля с точки зрения выручки авиакомпании, тем больше монополизация. Рынок воздушного транспорта относится к сильно концентрированным рынкам, то есть ситуация тревожная, необходимо контролировать отрасль для снижения концентрации. Важность концентрации рынка отражается в ее влиянии на конкуренцию, эффективность и прибыльность авиакомпаний, а также на экономическое развитие и структуру в других смежных секторах. Анализируя конкурентную среду, необходимо отметить, что АО «Эйр Астана» является крупнейшим перевозчиком как на внутреннем (доля 51%), так и на международном рынке (доля 49%). Доля активов компании составляет более 80% на рынке и доля выручки -71,8% по итогам 2019г. Корреляционно-регрессионная модель выявила большее положительное влияние на доходы авиакомпании Air Astana числа пассажирских перевозок (87%) нежели активов (46%) и тесную связь между ними (0,92). При изменении активов и кол-ва пассажиров на 1%, доходы авиакомпании возрастут на 35% и 88%. Рекомендуется для роста доходов увеличить как количество перевезенных пассажиров, так и инвестиции в активы компании. При проведении многофакторного стресс-тестирования было определено влияние предикторов и определена абсолютная величина потерь при наступлении негативных и критических ситуаций.

Efficiency (in Kazakh) : Бәсекелестік ортаны бағалау үшін нарықтық биліктің тәуелділігін және нарықтың шоғырлану дәрежесін сипаттайтын Херфиндаль-Хиршман индексі (HHI) анықталды. Авиакомпанияның кірісі тұрғысынан нарықтық үлес неғұрлым көп болса, монополизация соғұрлым көп болады. Әуе көлігі нарығы жоғары шоғырланған нарықтарға жатады, яғни жағдай алаңдатады, шоғырлануды азайту үшін саланы бақылау қажет. Нарықты шоғырландырудың маңыздылығы оның авиакомпаниялардың бәсекелестігіне, тиімділігі мен табыстылығына, сондай-ақ басқа да аралас секторлардағы Экономикалық даму мен құрылымға ықпалынан көрінеді. Бәсекелестік ортаны талдай келе, "Эйр Астана" АҚ ішкі нарықтағы (үлесі 51%), сондай-ақ халықаралық нарықтағы (үлесі 49%) ірі тасымалдаушы болып табылатынын атап өту қажет. Компания активтерінің үлесі нарықта 80%-дан астамды және түсім үлесі -71,8% құрайды, 2019 жылдың қорытындылары бойынша корреляциялық-регрессиялық модель Air Astana авиакомпаниясының кірістеріне активтерге (46%) қарағанда жолаушылар тасымалы санының (87%) оң әсерін және олардың арасындағы тығыз байланысты (0,92) анықтады. Активтер мен жолаушылар саны 1%-ға өзгерген кезде авиакомпанияның кірістері 35% - ға және 88% - ға өседі. Кірістердің өсуі үшін тасымалданған жолаушылар санын да, компания активтеріне инвестицияларды да ұлғайту ұсынылады. Көп факторлы стресс-тестілеу кезінде болжаушылардың әсері анықталды және теріс және сыни жағдайлар туындаған кезде шығындардың абсолютті мәні анықталды.

Field of application (in Russian) : Комитет гражданской авиации РК и авиационные компании, занятые перевозками

Field of application (in Kazakh) : Қазақстан Республикасы азаматтық авиация Комитеті және тасымалдаумен айналысатын авиакомпаниялар