The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследований являлись сосновые древостои Северного (на примере КГУ «Урумкайское УЛХ», КГУ «Мало-Тюктинское УЛХ», ГНПП «Бурабай») и Восточно-Казахстанского (на примере ГЛПР «Семей орманы») регионов Казахстана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары Солтүстік («Ұрымқай ОШ» КММ, «Кіші-Түкті ОШ» КММ, «Бурабай» МҰТП мысалында) және Шығыс Қазақстан («Семей орманы» МОТР мысалында) өңірлерінің қарағайлы сүрекдіңдері болды.

Aim of work (in Russian) : Изучить влияние климатических (осадки, температура, гидротермический коэффициент), астрофизических (цикличность солнечной активности) факторов, лесных пожаров и лесоводственных мероприятий (рубок ухода) на формирование радиального прироста древесины сосны обыкновенной (Pinus sylvestris L.) методами дендрохронологического и дендроклиматического анализа.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты - дендрохронологиялық және дендроклиматтық талдау әдістерімен кәдімгі қарағай сүректерінің (Pinus sylvestris L.) радиалды өсуін қалыптастыруға климаттық (жауын-шашын, температура, гидротермиялық коэффициент), астрофизикалық (күн белсенділігінің кезеңділігі) факторлардың, орман өрттері мен орман өсіру шараларының (күтім кесулері) әсерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследований: закладка пробных площадей и определение лесотаксационных параметров древостоев проводилась в соответствии с общепринятыми в лесоводстве методиками. Для анализа влияния климатических и астрофизических факторов, а также лесоводственных мероприятий и лесных пожаров на прирост сосны обыкновенной применялись дендрохронологические и дендроклиматические методы.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: сынақ алаңдарын салу және сүрекдіңдердің орман таксациялық параметрлерін анықтау орман шаруашылығында жалпы қабылданған әдістемелерге сәйкес жүргізілді. Климаттық және астрофизикалық факторлардың, сондай-ақ орман өсіру шаралары мен орман өрттерінің кәдімгі қарағайдың өсуіне әсерін талдау үшін дендрохронологиялық және дендроклиматтық әдістер қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Выявлено, что температура первой половины вегетационного периода значительно влияет на увеличение радиального прироста сосны. Осадки ускоряют рост древесины слабее. Рубки ухода сильной интенсивности положительно влияют на радиальный прирост в естественных насаждениях сосны обыкновенной, а рубки ухода умеренной интенсивности – в искусственных насаждениях. Послепожарное состояние древостоев указывает на повреждения и неравномерное развитие радиального прироста на стволах, подвергшихся пожарным подсушинам. Для условий Восточного Казахстана на ветвях спада солнечной активности наблюдался максимальный прирост сосны обыкновенной, а на ветвях роста - наименьший прирост. В Северном Казахстане примерно одинаковое количество минимальных (29,5%) и максимальных приростов (25,9%) попадает на годы с максимальной солнечной активностью, поэтому нельзя с уверенностью констатировать, что какая-либо фаза достоверно влияет на радиальный прирост сосны обыкновенной в данном регионе.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Вегетациялық кезеңнің бірінші жартысының температурасы қарағайдың радиалды өсуінің жоғарылауына айтарлықтай әсер ететіні анықталды. Жауын-шашын сүректің өсуін нашар тездетеді. Қарқындылығы күшті күтіп-баптау мақсатында ағаш кесу кәдімгі қарағайдың табиғи екпелерінде радиалды өсуге, ал қарқындылығы орташа күтіп-баптау мақсатында ағаш кесу-жасанды екпелерде оң әсер етеді. Сүрекдіңдердің өрттен кейінгі жай-күйі өрт кептіруіне ұшыраған діңдерде зақымдануды және радиалдық өсімнің біркелкі дамымауын көрсетеді. Шығыс Қазақстанның жағдайы үшін күн белсенділігінің төмендеу бұтақтарында кәдімгі қарағайдың максималды өсуі, ал өсу бұтақтарында - ең аз өсім байқалды. Солтүстік Қазақстанда ең төменгі (29,5%) және ең жоғары өсімнің (25,9%) шамамен бірдей саны күн белсенділігі барынша жоғары жылдарға түседі, сондықтан қандай да бір фаза осы өңірдегі кәдімгі қарағайдың радиалды өсуіне сенімді әсер етеді деп сеніммен айтуға болмайды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Получены уравнения аппроксимации до и после проведения рубок ухода, причем коэффициент достоверности достаточно высок – R2 = 0,8347-0,873. Приведенные формулы имеют прогностическое значение, с помощью которых имеется возможность рассчитать величину прироста, осредненного трехлетней скользящей на любой период жизни насаждения. При выявлении наибольшего прироста по указанным формулам в данных насаждениях и других древостоях, близких по возрасту и расположенных в сухих местах обитания, можно планировать проведение рубок ухода

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Күтіп-баптау кесулерін жүргізгенге дейін және одан кейін жуықтау теңдеулері алынды, бұл ретте нақтылық коэффициенті жеткілікті жоғары - R2 = 0,8347 - 0,873. Жоғарыда келтірілген формулалар болжамдық мәнге ие, оның көмегімен екпелердің кез-келген тіршілік ету кезеңіне жылжитын үш жылдың орташа өсім шамасын есептеуге болады. Осы екпелерде және жасына жақын және құрғақ мекендеу орындарында орналасқан басқа да сүрекдіңдерде көрсетілген формулалар бойынша ең жоғары өсім анықталған кезде күтіп-баптау мақсатында ағаш кесуді жүргізуді жоспарлауға болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Область применения – лесное хозяйство, учреждения ООПТ, лесоустроительные, проектные организации, ГУЛХ.

Field of application (in Kazakh) : Қолдану саласы - орман шаруашылығы, ЕҚТА мекемелері, орман орналастыру, жобалау ұйымдары, ОШММ