The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются конструкционные материалы ядерной техники.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ядролық техниканың конструкциялық материалдары зерттеу нысаныболып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель исследования -моделирование процессов реакторного облучения конструкционных материалов посредством облучения ионами металлов и инертных газов.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеу мақсаты-металл иондарымен және инертті газдармен сәулелендіру арқылы конструкциялық материалдардың реакторлық сәулелену процестерін модельдеу.

Методы исследования (на русском) : ИОННОЕ ОБЛУЧЕНИЕ, СКАНИРУЮЩАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ МИКРОСКОПИЯ

Методы исследования (на казахском) : ИОНДЫҚ СӘУЛЕЛЕНДІРУ, СКАНЕРЛЕУШІ ЭЛЕКТРОНДЫҚ МИКРОСКОПИЯ

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты -исследована тонкая структуры области повреждения конструкционных материалов от ионов металлов. Показано, что облучение ионами железа вызвало ионное травление границ зерен и формирование столбчатой структуры самих зерен, состоящей преимущественно из оксида хрома. Границы зерен обогащены железом, никелем, марганцем и обеднены хромом и кислородом. Установлено, что при облучении конструкционной стали ионами железа с энергией 98 МэВ максимальный размер обнаруженных пор составляет ~ 40 нм, а распределение вакансионного распухания по глубине образца стали носит двугорбый характер с первым пологим максимумом на глубине 4–5 мкм от облученной поверхности и основным максимумом на глубине 8–9 мкм.Показано, что облучение низкоэнергетическими ионами железа приводит к более значительному упрочнению стали при низкотемпературном облучении по сравнению с высокотемпературным облучением. Коррозионная стойкость деградирует под действием облучения ионами железа. Выполнен сравнительный анализ областей повреждения конструкционных материалов от ионов инертных газов и ионов металлов. Облучение ионами инертных газов приводит к большей деградации структуры и свойств стали. Это объясняется тем, что железо является одним из компонентов стали и облучение не изменяет элементный состав. Облучение же ионами инертных газов приводит к появлению нового элемента, не образующего соединений с компонентами стали и это оказывает большее влияние на свойства материалов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алынған нәтижелер -металл иондарынан конструкциялық материалдардың зақымдану аймағының жұқа құрылымы зерттелді. Темір иондарымен сәулелендіру дән шекараларының иондық өңделуіне және негізінен хром оксидінен тұратын дәндердің бағаналы құрылымының пайда болуына себеп болғандығы көрсетілгенДән шекаралары темірмен, никельмен, марганецпен байытылған және хром мен оттекпен кедейленген.Құрылымдық болатты 98 МэВ энергиясы бар темір иондарымен сәулелендіру кезінде анықталған тесіктердің максималды мөлшері ~ 40 нм құрайтыны белгіліжәне болат сынамасының тереңдігі бойынша вакансияның ісінуін бөлу екі өркешті сипатқа ие, сәулеленген бетінен 4-5 мкм тереңдікте бірінші жазық максимум, ал негізгі максимум - 8-9 мкм.Төмен энергиялы темір иондарының әсер етуі жоғары температура әсерімен салыстырғанда төмен температура әсерінің анағұрлым жақсаруына әкелетіні көрсетілген. Коррозияға төзімділік темір иондарымен сәулелену әсерінен нашарлайды. Инертті газдар иондары мен металл иондарынан құрылымдық материалдардың зақымдану аймақтарына салыстырмалы талдау жасалды. Инертті газдар иондарымен сәулелендіру болаттың құрылымы мен қасиеттерінің нашарлауына әкеледі. Бұл темір болаттың құрамдас бөліктерінің бірі және сәулелендіру элемент құрамын өзгертпейді. Инертті газдардың иондарымен сәулелендіру болат компоненттерімен қосылыстар түзбейтін жаңа элементтің пайда болуына әкеледі. Сонымен қатар бұл материалдардың қасиеттеріне үлкен әсер етеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико-экономические показатели:с использованием различных методов проведены исследования конструкционных материалов облученных ионами металлов и инертных газов, отработаны методы получения пучков ионов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивтік және техникалық-экономикалық көрсеткіштер: әртүрлі әдістерді пайдалана отырып, металл иондарымен сәулеленген және инертті газдардың конструкциялық материалдарының құрылымына зерттеулер жүргізілді, иондардың шоғырларын алу әдістері пысықталды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Эффективность результатов исследований полученные в рамках проекта результаты имеют высокую научную значимость для радиационной физики твердого тела и реакторного материаловедения.

Efficiency (in Kazakh) : Жоба шеңберінде алынған зерттеу нәтижелерінің тиімділігі – нәтижелер қатты дененің радиациялық физикасы және реакторлық материалтану үшін жоғары ғылыми маңызға ие.

Field of application (in Russian) : Область применения: ускорительная техника, конструкционные материалы.

Field of application (in Kazakh) : Қолданылу саласы: үдеткіш техника, конструкциялық материалдар.