The object of research, development or design (in Russian) : Различные типы почв (черноземы, темно-каштановые и светло-каштановые) вертикальной зональности Илийского Алатау. Многолетний стационарный опыт, расположенный на светло-каштановой орошаемой почве, заложенный в 1961 году в условиях восьмипольного свекловичного севооборота и бессменного посева сахарной свеклы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Іле Алатауыны тік белдеулерінің әр түрлі топырақ типтері (қара топырақ, күңгірт-қара және ашық-қара қоңыр топырақтар). Суармалы ашық-қара қоңыр топырақта 1961 жылы сегіз танапты қант қызылшасы ауыспалы егістігі мен дара дақыл егісі жағдайында салынған көпжылдық стационарлық тәжірибе.

Aim of work (in Russian) : Исследование фосфатного фонда различных типов почв Илийского Алатау и трансформации фракций фосфора органических соединений почвы при длительном и систематическом применении удобрений на бессменных посевах сахарной свеклы и в севообороте.

Aim of work (in Kazakh) : Іле Алатауының әртүрлі топырақ типтерінің фосфат қорын және қант қызылшаның дара егістігінде ұзақ әрі жүйелі түрде тыңайтқыштарды қолдану кезінде топырақтағы органикалық қосылыстардың фосфоры фракцияларының трансформациялануын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Методы общепринятые в почвенно-агрохимических исследованиях.

Методы исследования (на казахском) : Топырақтану-агрохимиялық зерттеулердегі жалпы қабылданған әдістер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты исследований показали, что запасы и групповой состав фосфора и агрохимические показатели исследуемых почв Илийского Алатау в зависимости от антропогенного воздействия изменяются в сторону снижения. Содержание общего фосфора в верхнем горизонте целинного горного чернозема было 743,7 мг/кг, на пашне 809,2 мг/кг, в целинной темно-каштановой почве 630,3 мг/кг, на пашне 844,6 мг/кг. В условиях пашни при длительном и систематическом применении фосфорных удобрений под различные сельскохозяйственные культуры происходит повышение общих форм фосфора в почве. Органическая форма фосфора изменяется в зависимости от типа изучаемых почв. Содержание ее в верхнем горизонте целинного чернозема 653,8 мг/кг, на пашне 576,9 мг/кг, целинной темно-каштановой почвы 351,6 мг/кг, на пашне 423,7 мг/кг почвы. Содержание минерального фосфора в верхнем горизонте целинного горного чернозема содержание минерального фосфора составила – 89,9 мг/кг, пахотного чернозема – 232,3 мг/кг, на целинной темно-каштановой почве – 278,7 мг/кг, на пашне – 420,9 мг/кг почвы. Наибольшая продуктивность сахарной свеклы отмечается на варианте с внесением полуторной нормы фосфора на фоне азотно-калийных удобрений (фон+ Р1,5) - обеспечивающей в севообороте урожай корней в 561,6 ц/га при величине их на контроле (без удобрений) – 282,6 ц/га, при бессменном посеве эти величины были соответственно 543,1 и 303,6 ц/га. Совместное внесение полной нормы NPK+ 60 т навоза превышает эти величины.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеулер нәтижелері, Іле Алатауының зерттелген топырақтарының антропогендік әсерлерге байланысты фосфордың топтық құрамы мен қорының және агрохимиялық көрсеткіштерінің шамаларының төмендеуін көрсетеді. Тың қара топырақтың жоғарғы қабатында жалпы фосфор мөлшері 743,7 мг/кг, егістік жерде 809,2 мг/кг, тың күңгірт-қара қоңыр топырақта 630,3 мг/кг, егістік жерде 844,6 мг/кг құрайды. Ауылшаруашылық дақылдарына жүйелі түрде әрі ұзақ мерзімде фосфор тыңайтқыштарын қолданғандықтан егістік жерлердің топырақтарында жалпы фосфор мөлшері жоғарылады. Органикалық фосфордың формалары зерттелген топырақтардың типтеріне байланысты өзгереді. Оның тың қара топырақтың жоғарғы қабатындағы мөлшері 653,8 мг/кг, егістік жерде 576,9 мг/кг, тың күңгірт-қара қоңыр топырақта 351,6 мг/кг, егістік жерлерде 423,7 мг/кг болды. Топырақтағы минералдық фосфор тың қара топырақтың жоғарғы қабатындағы минералдық фосфор мөлшері – 89,9 мг/кг, егістік жерлерде – 232,3 мг/кг, тың күңгірт-қара қоңыр топырақта – 278,7 мг/кг, егістік жерлерде – 420,9 мг/кг аралығында болды. Қант қызылшасының ауыспалы егістіктегі ең жоғарғы 561,6 ц/га тамыр өнімі азот-калий фонында фосфор тыңайтқышының бір жарым нормасын (фон+ Р1,5) қолданған варианттан алынды, ал бақылаудағы (тыңайтқышсыз) өнім – 282,6 ц/га, ал қант қызылшасының дара дақыл егістігінде бұл көрсеткіштер 543,1 және 303,6 ц/га құрады. Минералдық тыңайтқыштардың толық нормасы мен NPK+60 т көң қолданғанда жоғары өнімділіктер алынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Расчеты экономической эффективности применения удобрений под сахарную свеклу показали на высокую рентабельность их внесений, которая колебалась от 28,4 до 130,2% при возделывании в севообороте и от17,2 до 76,2% в условиях её монокультуры. При этом наиболее высокие условно чистые доходы получены при внесении фосфорных удобрений 443680 – 543125 тенге/га в условиях севооборота и 276210 – 360110 тенге/га при монокультуре.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қант қызылшасына қолданылған тыңайтқыштар жоғары экономикалық тиімділіктер көрсетті, ауыспалы егістікте өсірілген тиімділік көрсеткіші 28,4 ден130,2%, ал дара дақыл жағдайында 17,2 ден 76,2% аралығында болды. Фосфор тыңайтқыштарын қолдану кезінде, ауыспалы егістік жағдайында 443680 – 543125 теңге/га және дара дақыл егістігінде 276210 – 360110 теңге/га аралығында шартты таза пайдалар алынды.

Level of implementation (in Russian) : Внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеудің нәтижелерін енгізу қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Расчеты экономической эффективности имеются.

Efficiency (in Kazakh) : Экономикалық тиімділігі бойынша есептеулер жүргізілді.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство.

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы.