The object of research, development or design (in Russian) : Образцы воды, почвы, модельные тест-системы, продукты питания, кормовые и древесно-кустарниковые растения, пчелы, индикаторные и сельскохозяйственные виды животных, население 5-ти точек расположения бывших хранилищ пестицидов в Талгарском районе Алматинской области и 2 контрольных точек.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Алматы облысы Талғар ауданына қарасты бұрынғы пестицидтер сақталған 5 нүктеден және бақылау ретінде таңдалған 2 нүктеден жиналған су үлгілері, топырақ үлгілері, үлгі тест жүйелері, азық-түлік, азықтық және ағаш-бұта өсімдіктері, бал аралары, индикаторлы жануарлар, ауыл шаруашылық малдары және жергілікті тұрғындардан жиналған перифериялық қан үлгілері қолданылды.

Aim of work (in Russian) : Провести биоэкологический анализ многолетней загрязненности окружающей среды Алматинской области стойкими органическими загрязнителями и тяжелыми металлами, оценить риски для здоровья населения, разработать рекомендации.

Aim of work (in Kazakh) : Алматы облысы аймағының қоршаған ортасына ауыр металдар мен тұрақты органикалық ластағыштардың көпжылдар бойына әсеріне биоэкологиялық талдаулар жүргізу және тұрғындардың денсаулығына қаупін бағалау, ұсыныс әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : В работе применялись методы химического, молекулярно-генетического, цитогенетического, морфологического, биохимического, физиологического и статистического анализов.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыста химиялық, молекулалы-генетикалық, цитогенетикалық, морфологиялық, биохимиялық, физиологиялық және статистикалық талдау әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые проведен комплекс мероприятий в 5 населенных пунктах Талгарского района и 2 контрольных точках по мониторингу и определению содержания СОЗ и ТМ в образцах почвы, воды и продуктов питания растительного и животного происхождения. Проведена оценка генотоксического потенциала образцов почв и воды с использованием модельных тест-систем; изучена микрофлора, флора и фауна; определено содержание СОЗ и ТМ в кормовых растениях, содержание ТМ в волосах овец и человека; изучен цитогенетический статус индикаторных и сельскохозяйственных животных; оценено соматическое здоровье населения; проведен цитогенетический и молекулярно-генетический анализ населения. Проведена оценка краткосрочных и долгосрочных рисков здоровью проживающего в данных местах населения. Разработан кадастр, включающий сведения по инвентаризации территорий расположения бывших складов пестицидов и проведенных исследованиях. Для биоремедиации земель разработан новый консорциум микроорганизмов-деструктуров пестицидов и метод фиторемедиации с использованием древесного растения-аккумулятора СОЗ.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет Алматы облысы Талғар ауданына қарасты 5 елді мекенде және бақылау ретінде таңдалған 2 елді мекенде су және топырақ үлгілеріне және жануар және өсімдік тектес азық-түлік өнімдері құрамындағы ТОЛ және ауыр металлдарға кешенді зерттеулер жүргізілді. Осы аймақтардағы судың және топырақтың үлгі тест-жүйелерге генотоксикалық әсерлеріне баға берілді; осы аймақтың флорасы мен фаунасы зерттелді, мал азықтық өсімдіктердегі ТОЛ және ауыр металлдар құрамы анықталды, ауыр металлдар қойлардың жүнінде анықталды, индикаторлы және ауыл шаруашылық жануарларының цитогенетикалық жағдайлары зерттелді; жергілікті тұрғындардың соматикалық денсаулығы бағаланды, оларға цитогенетикалық және молекулалы-генетикалық зерттеулер жүргізілді. Сонымен бірге жергілікті тұрғындардың денсаулығы қаупінің қысқа және ұзақ мерзімділігіне баға берілді. Зерттеу жүргізілген аймақтардағы бұрынғы пестицидтер сақталған қоймалар аймақтарына инвентаризациялау арқылы кадастр жасалды. Топырақты биоремедиациялау бойынша деструктор-микроорганизмдердің жаңа консорциумы және ТОЛ өзіне сіңіретін ағаш өсімдіктерін қолдану арқылы фиторемедиациялау әдістері қарастырылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Опубликовано 73 работ, из них 7 в рейтинговых журналах базы Scopus.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жалпы бағдарлама бойынша 73 ғылыми еңбек жарыққа шықты, оның ішінде, 7 Scopus базасына кіретін ғылыми журналдарда.

Level of implementation (in Russian) : Получено 4 патента.

Level of implementation (in Kazakh) : 4 патент алынды.

Efficiency (in Russian) : Впервые определены экологические и генетические риски для здоровья населения, подверженного действию пестицидов, разработаны рекомендации по снижению негативного воздействия, предложены новые технологии очистки среды.

Efficiency (in Kazakh) : Жергілікті тұрғындарға пестицидтердің әсерінің экологиялық және генетикалық қауіптері алғаш рет анықталды, пестицидтердің теріс әсерлерін төмендетуге ұсыныстар әзірленді, қоршаған ортаны тазалаудың жаңа технологиялары ұсынылды.

Field of application (in Russian) : Экологическая генетика, медицинская генетика.

Field of application (in Kazakh) : Экологиялық генетика, медициналық генетика.