The object of research, development or design (in Russian) : Нитрозодиметиламин (НДМА); воздух.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Нитрозодиметиламин (НДМА), ауа.

Aim of work (in Russian) : Разработка методики количественного химического анализа нитрозодиметиламина в воздухе.

Aim of work (in Kazakh) : Ауадағы нитрозодиметиламинді сандық химиялық талдау әдістемесін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Химический эксперимент, твердофазная микроэкстракция, газовая хроматография (ГХ), количественный химический анализ, статистический метод анализа.

Методы исследования (на казахском) : Химиялық эксперимент, қатқылфазалы экстракциялау, газды хроматография, сандық химиялық талдау, статистикалық талдау әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : В качестве оптимального метода измерения концентрации НДМА в воздухе выбрана газовая хроматография с азотно-фосфорным детектированием. На период оптимизации параметров было использовано масс-спектрометрическое детектирование в режиме выбранных ионов (SIM). Проведена оптимизация температуры воды во время отбора пробы. Установлено, что увеличение температуры до 10, 15 и 30 С уменьшает максимальный отклик аналита на 7, 16 и 62 %, соответственно. Оптимальной температурой отбора пробы является 5С. Из полученных данных при оптимизации скорости продувки воды через барботер видно, что с увеличением скорости с 50 до 500 мл/мин происходит уменьшение количества абсорбированного НДМА на 31%, что может быть объяснено тем, что для НДМА распределенного в газовой фазе недосаточно площади соприкосновения аналита с водной средой. Для определения точности заданной концентрации в воздушной фазе получена калибровочная зависимость концентрации НДМА. Образцы воздуха с концентрацией НДМА от 5 до 20 мкг/м3 экстрагированы в течение 5 мин и проанализированы на ГХ-МС в режиме SIM. Впервые разработан проект методики выполнения измерений массовой доли нитрозодиметиламина в атмосферном воздухе.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ауадағы НДМА концентрациясын өлшеудің оңтайлы әдісі ретінде азот-фосфорлы детекторлы газ хроматографиясы таңдалды. Параметрлерді оңтайландыру кезеңінде таңдалған иондар режимінде (SIM) масс-спектрометриялық детекторлау әдісі қолданылған болатын. Сынама алу кезінде судың температурасы оңтайландырылды. Анықталғандай, судың температурасын 10, 15 және 30С дейін арттыру аналиттің ең жоғары дәрежеде жауап қатуын соған сәйкес 7, 16 және 62 %-ға төмендетеді. Алынған деректерге сәйкес, сынама алудың оңтайлы температурасы – 5С. Суды барботер арқылы үрлеу жылдамдығын оңтайландыру кезінде алынған деректерден көруге болатындай, жылдамдық 50 мл/мин-тен 500 мл/мин дейін артқан жағдайда абсорбцияланған НДМА мөлшері 31%-ға азаяды, мұны келесі жағдаймен түсіндіруге болады: газ фазасында тараған НДМА үшін аналиттің су ортасымен жанасу ауданы жеткіліксіз. Ауа фазасындағы берілген концентрацияның дәлдігін анықтау үшін НДМА концентрациясының калибрлеуші тәуелділігі алынды. Құрамындағы НДМА концентрациясы 5 және 20 мкг/м3 аралығындағы мөлшерді құрайтын ауа үлгілері 5 мин бойы экстракцияланып және SIM режимінде МС-ГХ құрылғысында талданды. Атмосфералық ауадағы нитрозодиметиламиннің массалық үлесін өлшеуді орындау әдістемесінің жобасы алғаш рет әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Эффективность работы. Реализация проекта будет способствовать развитию системы мониторинга экологической безопасности РКД, совершенствованию экологического нормирования РКД, оперативных методов контроля воздуха, загрязненных гептилом при осуществлении РКД на территории Республики Казахстан.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыстың тиімділігі. Жобаның іске асырылуы Қазақстан Республикасының аумағында ҒЗҚ жүзеге асыру кезіндегі ҒЗҚ экологиялық қауіпсіздігіне мониторинг жүргізу жүйесінің дамуына, ҒЗҚ-ны экологиялық нормалауды, гептилмен ластанған ауаны бақылаудың жедел әдістерін жетілдіруге ықпалын тигізетін болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : космическая деятельность, аналитическая химия, экология.

Field of application (in Kazakh) : ғарыш қызметі, аналитикалық химия, экология.