The object of research, development or design (in Russian) : Сезонные ритмы развития растений коллекционного генофонда МЭБС, насчитывающего 1270 таксонов из 250 родов из 88 семейств. Цель Проекта - разработка фенологической программы для ЭВМ, предназначенной для ввода и хранения в памяти компьютера фитофенологической информации для дальнейшего ее оперативного поиска, математической обработки, выявление феноиндикаторов перспективности растений, построения феноспектров и экспорта во внешние редакторы

The object of research, development or design (in Kazakh) : МЕББ генқорының 88 тұқымдас пен 250 туыстан құралған 1270 таксонынан тұратын өсімдіктерінің маусымдық даму ырғағы зерттеу объектісі болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Разработка фенологической программы для ЭВМ, предназначенной для ввода и хранения в памяти компьютера фитофенологической информации для дальнейшего ее оперативного поиска, математической обработки, выявление феноиндикаторов перспективности растений, построения феноспектров и экспорта во внешние редакторы.

Aim of work (in Kazakh) : компьютердің жадында фитофенологиялық ақпаратты енгізу және сақтау үшін, одан әрі жедел іздестіру, математикалық өңдеу, өсімдіктердің перспективалық фенотиптерін анықтау, фенотиптерді құру, әртүрлі мәтіндік және графикалық пішімдерге экспорттау арқылы ЭСМ үшін фенологиялық компьютерлік бағдарламаны әзірлеу

Методы исследования (на русском) : Составление алгоритмов математической обработки исследовательского материала основывалось на методиках Г.Ф. Лакина [19] и Б.А. Доспехова [20]. Для составления компьютерной программы использованы 5 языков программирования Microsoft Visual FoxPro 9 SP2, Visual Basic For Applications 7.0, HTML 4.0, JavaScript API 2.1 и PHP v7.3.19. Для упрощения ввода таксономических единиц в компьютерной программе использованы списки родов R.K. Brummitt [21]. В основу систематики положена филогенетическая система А.Л. Тахтаджяна [22-23].

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу материалын математикалық өңдеу алгоритмдерін құрастыру Г.Ф. Ләкин [19] және Б.А. Доспехова [20]. Компьютерлік бағдарлама құру үшін Microsoft Visual FoxPro 9 SP2, Visual Basic For Applications 7.0, HTML 4.0, JavaScript API 2.1 және PHP v7.3.19 бағдарламалау тілдері қолданылды. Таксономиялық бірліктерді компьютерлік бағдарламаға енгізуді жеңілдету үшін гендерлік тізімдер Р.К. Бруммитт [21]. Таксономия А.Л.-нің филогенетикалық жүйесіне негізделген. Тахтаджян [22-23].

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. Собран и систематизирован многолетний фитофенологический и метеорологический материал исследований и наблюдений; 2. Разработан алгоритм компьютерной программы; 3. Составлен и апробирована программа для ЭВМ; 4. Сформирована электронная фитофенологичекая база данных для коллекционного генофонда МЭБС; 5. Проведен сравнительный анализ многолетних фенологических данных для растений различных форм роста, систематической принадлежности и биологической устойчивости с одновременным разделением интродуцентов по основным феноритмотипам; 6. Выявлены фенологические индикаторы интродукционной ценности растений простого числового и математического ряда; 7. Проведена математическая обработка результатов фенологических наблюдений с использованием компьютерной программы; 8. Проведена государственная регистрация программы для ЭВМ в МЮ РК.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1. Ұзақ мерзімді фитофенологиялық және метеорологиялық зерттеулер мен бақылау материалдары жинақталған және жүйеленген; 2. Компьютерлік бағдарламаның алгоритмі жасалды; 3. Компьютерлік бағдарлама құрастырылды және тексерілді; 4. MEBS коллекциялық генофондына арналған электронды фитофенологиялық мәліметтер базасы құрылды; 5. Негізгі феноритмотиптер бойынша бір мезгілде енгізілген түрлерді бөле отырып, әр түрлі өсу формалары, жүйелік байланысы және биологиялық төзімді өсімдіктер үшін ұзақ мерзімді фенологиялық деректерге салыстырмалы талдау жүргізілді; 6. Қарапайым сандық-математикалық қатардағы өсімдіктердің енгізу мәнінің фенологиялық көрсеткіштері анықталды; 7. Фенологиялық бақылаулардың нәтижелерін математикалық өңдеу компьютерлік бағдарламаның көмегімен жүзеге асырылды; 8. Компьютерлік бағдарламаны мемлекеттік тіркеу Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде жүзеге асырылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Систематизирован и введен в таблицы Excel многолетний материал фенологиче-ских исследований МЭБС за последние 21 год (1999-2017 гг.) для 710 коллекционных растений. Создана структура фенологической БД, включающая 130 полей информации. Для выполнения корреляционных расчетов сформирована также метеорологическая БД, состоящая из 103 переменных. Разработан интерфейс программы «Feno-S» и серверная версия БД, размещенная в интернете по адресу https://dincer.kz/Feno-S/index.html. В БД введены наиболее полные сведения для 536 растений, представляющих 52 семейства и 108 родов, в том числе 22 - хвойных, 268 - инорайонно-лиственных, 32 вьющихся и 83 – плодовых интродуцентов, 10 - представителей местной дендрофлоры и 100 - сортовых роз. Составлена и адаптирована в «Feno-S» «Классификация растений по срокам начала и продолжительности прохождения фенофаз». На основе математической обработки феноматериалов составлен перспективный для озеленения ассортимент растений, включающий 407 таксонов. Программным способом сформировано 274 фенологические закладки для книг. На «Feno-S» в РГП «НИИС» МЮ РК получено Свидетельство о Госрегистрации за № 11709 от 20.08.2020 г. Опубликованы 8 научных статей, в том числе 2 в ресурсе Scopus и 2 - в журналах перечня ККСОН.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Соңғы 21 жылдағы (1999-2017 жж.) 710 коллекциялық қондырғыға арналған MEBS ұзақ мерзімді фенологиялық зерттеулер материалы жүйеленіп, Excel кестелеріне енгізілді. 130 фенологиялық өрісті қамтитын фенологиялық мәліметтер қорының құрылымы құрылды. Корреляциялық есептеулерді орындау үшін 103 айнымалыдан тұратын метеорологиялық мәліметтер базасы да құрылды. «Feno-S» бағдарламасының интерфейсі және мәліметтер базасының серверлік нұсқасы жасалды, олар https://dincer.kz/Feno-S/index.html мекен-жайы бойынша қол жетімді. Деректер қорында 52 отбасы мен 108 тұқымдасты құрайтын 536 өсімдік туралы, оның ішінде 22 қылқан жапырақты ағаш, 268 шетелдік жапырақты, 32 альпинизм және 83 жеміс, жергілікті дендрофлораның 10 өкілі және 100 сортты раушан бар. «Фено-S» -де «Фенофазаның басталу уақыты мен ұзақтығы бойынша өсімдіктерді жіктеу» құрастырылған және бейімделген. Математикалық феноматериалдарды өңдеу негізінде көгалдандыруға арналған өсімдіктердің перспективалық спектрі құрастырылды, оның ішінде 407 таксон. Бағдарламалық жасақтама арқылы кітаптарға арналған 274 фенологиялық бетбелгі жасалды. «Feno-S» -де Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің «ҰЗМИ» РМК 20.08.2020 ж. No 11709 мемлекеттік тіркеу туралы куәлік алды, 8 ғылыми мақала жарық көрді, оның 2-сі Scopus ресурсында және 2-сі KKSON тізімінің журналдарында.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты исследований могут быть использованы в практике интродукции растений, при подборе ассортимента хозяйственно-ценных видов для садово-паркового строительства, садоводства и фитомелиорации, составлении фенологических карт и календарей природы и мониторинге состояния зеленых насаждений в разных регионах Казахстана.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері өсімдіктер интродукциясы практикасында, бау-бақша құрылысында және фитомелиорацияда шаруашылық-құнды өсімдіктердің алуан түрлілігін таңдауда, фенологиялық карта мен табиғаттың күнтізбесін жасауда және Қазақстанның әр түрлі аймақтарында жасыл өсімдіктің күйін мониторингілеуде пайдалынады.