The object of research, development or design (in Russian) : Природные заросли ферулы вонючей, разновозрастные особи, сырьевые запасы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сасық қурайлардың табиғи қопалары, әр түрлі жастағы дарақтар, шикізат қорлары

Aim of work (in Russian) : Изучение фармакологических, биохимических, эколого-биологических особенностей и сырьевых запасов ферулы вонючей, произрастающей в естественных популяциях полуострова Мангышлак, разработка технологии применения в качестве лекарственного сырья для лекарственных препаратов

Aim of work (in Kazakh) : Маңғышлақ түбегінің табиғи популяцияларында өсетін сасық қурайдың фармакологиялық, биохимиялық, экологиялық және биологиялық ерекшеліктерін және шикізат қорларын зерттеу, дәрілік препаратттар үшін дәрілік шикізаттар есебінде қолданудың технологиясын жасау

Методы исследования (на русском) : Описание популяций по Друде. Уточнение латинских названий по сводке С.К. Черепанова [38], определение видов по Флоре Казахстана, ТТ.1-9 [39] и определителю растений Мангистауской области [40, 41]. Образцы сырья для микроскопического исследования фиксировали в свежем виде в смеси Штрауса-Флеминга (спирт этиловый 90 % : глицерин : вода дистиллированная в соотношении 1:1:1) [47, 48]. Обработку фотографий проводили в программе Visual Bio. Описании анатомического по В.Н. Вехова, Л.И. Лотовой, Л.К. Сафиной [49, 50]. Определение органических кислот и углеводов проведена методом капиллярного электрофореза (система «Капель 105Р», НПФ Люмэкс, Россия) [53]. Статистическую обработку материалов исследований проводились по методике Г.Ф. Лакина [46], с использованием также пакета статистических программ EXCEL-2010.

Методы исследования (на казахском) : Друда бойынша популяциялардың сипаттамасы. Латын атауларын нақтылау С.К. Черепанова [38], Қазақстан флорасы бойынша түрлерді анықтау, ТТ.1-9 [39] және Маңғыстау облысы өсімдіктерінің кілті [40, 41]. Микроскопиялық зерттеуге арналған шикізат сынамалары Стросс-Флеминг қоспасында жаңадан бекітілді (этил спирті 90%: глицерин: 1: 1: 1 қатынасында дистилденген су) [47, 48]. Фотосуреттер Visual Bio бағдарламасы арқылы өңделді. В.Н. бойынша анатомиялық сипаттама. Вехова, Л.И. Лотова, Л.К. Сафина [49, 50]. Органикалық қышқылдар мен көмірсуларды анықтау капиллярлық электрофорез арқылы жүргізілді (Капел 105Р жүйесі, NPF Lumex, Ресей) [53]. Зерттеу материалдарын статистикалық өңдеу Г.Ф. әдісі бойынша жүргізілді. Алайда [46], сонымен бірге EXCEL-2010 статистикалық бағдарламалық жасақтамасын қолданады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Составление карты ареала ферулы вонючей на полуострове Мангышлак. Оценка сырьевых запасов ферулы вонючей на полуострове Мангышлак, разработка рекомендации по сбору и рациональному использованию природных зарослей. Изучение морфологических и анатомических особенностей природных популяций ферулы вонючей на полуострове Мангышлак. Оценка динамики накопления биологически активных веществ в сырье ферулы вонючей. Разработка рекомендаций по использованию ферулы в лекарственных целях. По итогам исследований опубликованы 12 научных работ, в том числе 6 в журналах Scopus, Web of Science, 2 в журналах ККСОН, 1 в журнале РИНЦ, 3 тезиса на конференциях

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Маңғышлақ түбегіндегі сасық феруланың таралу аймағының картасын құру. Маңғышлақ түбегіндегі сасық феруланың шикізат қорын бағалау, табиғи қалың бұталарды жинау және тиімді пайдалану бойынша ұсыныстар әзірлеу. Маңғышлақ түбегіндегі сасық феруланың табиғи популяцияларының морфологиялық-анатомиялық ерекшеліктерін зерттеу. Биологиялық белсенді заттардың хош иісті феруланың шикізатында жиналу динамикасын бағалау. Феруланы емдік мақсатта қолдану бойынша ұсыныстар әзірлеу. Зерттеу нәтижесінде 12 ғылыми еңбек жарық көрді, оның ішінде Scopus, Web of Science журналдарында 6, ККСОН журналында 2, RSCI журналында 1, конференцияларда 3 тезис

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках реализации проекта изучен состав, структура популяций, онтогенез, полиморфизм, условия произрастания и состояние природных популяций ферулы вонючей. Отмечены следы пастбищной нагрузки на обследованной территории. Встречаемость особей ферулы вонючей 0,1-0,8 шт./м2. В природных популяциях выявлены все возрастные состояния – от 1-летних до 7-летних особей; в генеративной фазе отмечены 5-6-7-летние особи. На различных популяциях отмечено цветение порядка 15-55 % особей, остальная часть растений находится в фазе прикорневой розетки листьев. Определено соотношение основных возрастных групп растений на каждой описанной популяции, определен фитоценотический состав, некоторые морфологические и весовые показатели надземных и подземных органов. Изучены морфологические особенности надземных и подземных органов ферулы вонючей, а также их микроскопические показатели на примере поверхностных препаратов и поперечных срезов. Были определены периоды максимального накопления эфирного масла и органических кислот, а также разность в количественном содержании в зависимости от условий произрастания. Определен оптимальный период сырья для выделения органических кислот необходимо проводить для 5-летних особей ферулы вонючей. Разработаны рекомендации рациональному использованию природных зарослей ферулы вонючей и практическому применению сырья в пищевой промышленности и медицине.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны жүзеге асыру аясында сасық қурайдың популяциясының құрылымы, онтогенезін, полиморфизмын, өсу жағдайы мен табиғи популяциясының күйі зерттелді. Зерттелген аймақта жайылымдық салмақтың түскені байқалды.Сасық қурайдың дарақтарының кездесу жиілігі 0,1-0,8 шт./м2. Табиғи популяцияда барлық жас түрлері – 1 жастан 7 жас аралығында анықталды, генеративті фазада 5-6-7 жастағы дарақтар белгіленді. Әр түрлі популяцияда жеке дарақтардың шамамен 15-55%-ы гүлдейді, өсімдіктердің қалған бөлігі тамыр үсті жапырақтардың тармақтарынан тұрады. Әрбір сипатталған популяциядағы өсімдіктердің негізгі жас топтарының арақатынасы анықталды, фитоценотикалық құрамы, жер үсті және жер асты органдарының кейбір морфологиялық және салмақтық көрсеткіштері анықталды. Сасық қурайдың жер үсті және жер асты органдарының морфологиялық ерекшеліктері, сондай-ақ олардың микроскопиялық көрсеткіштері беткейлік препараттар мен көлденең қималар мысалында зерттелді. Эфир майы мен органикалық қышқылдардың максималды жинақталу кезеңдері, сондай-ақ өсу жағдайларына байланысты сандық құрамындағы айырмашылық анықталды. Шикізат үшін органикалық қышқылдарды бөліп алудың оңтайлы кезеңі сасық қурайдың 5 жылдық дарақтарына жүргізілуі керек. Сасық қурайдың табиғи қопаларын ұтымды пайдалану және шикізатты тамақ өнеркәсібінде және медицинада практикалық қолдану бойынша ұсыныстар жасалды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты исследований могут быть использованы для формирования флоры Западного Казахстана и конспекта растительных ресурсов Мангистау; для регионального мониторинга состояния растительности; разработки ассортимента перспективных растений с целью внедрения их в медицинскую практику и пищевую промышленность.

Field of application (in Kazakh) : Ғылыми нәтижелердің тұтынушылары мыналар бола алады: ботаник ғалымдар, экологтар, фармацевтер, фармакологтар, ресурстанушылар, көгалдандырушылар, дәріхана жүйесінің және медицина өндірісінің қызметкерлері.