The object of research, development or design (in Russian) : карборановые производные гидриндонов, кумаринов, нитростиролов а также магнитные наноструктуры.

The object of research, development or design (in Kazakh) : гидриндондардың, кумариндердің, нитростиролдердің карборан туындылары және магниттік наноқұрылымдар.

Aim of work (in Russian) : разработка эффективных методов синтеза новых производных карборанилсодержащих гидриндонов, кумаринов и нитростиролов, исследование их химических свойств, и изучение возможности иммобилизации карборановых производных на магнитные носители и исследование их свойств.

Aim of work (in Kazakh) : құрамында карборанил бар гидриндондар, кумариндер мен нитростиролдердің жаңа туындыларын синтездеудің тиімді әдістерін жасау, олардың химиялық қасиеттерін, сонымен қатар карборан туындыларын магниттік тасымалдағыштарда иммобилизациялау мүмкіндігін және қасиеттерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : элементоорганический синтез, ИК-спектроскопия, ЯМР-спектроскопия, модификация поверхности, рентгеновская дифракция, магнитометрия

Методы исследования (на казахском) : элементорганикалық синтез, ИҚ-спектроскопия, ЯМР-спектроскопия, беттің модификациясы, рентгендік дифракция, магнитометрия

Obtained results and novelty (in Russian) : исследованы реакции С-металлических производных изопропил-о-карборана с бензилиденмалоновым эфиром. Получен 3-(изопропил-о-карборанил)-гидриндон путем циклизации под действием бороводородной кислоты. Изучены реакции 3-(изопропил-о-карборанил)-гидриндона с различными аминами (бутиламином, метиламином, морфолином, циклогесиламином), щелочными металлами и их гидроксидами. Найдено, что амины с более высокой основностью избирательно взаимодействуют с производными гидриндонов по карбонильной группе, образуя основания Шиффа. Тогда как более слабый амин (морфолин) при соотношении реагентов 1:1 образует соль, преимущественно взаимодействет с кислым протоном группы С-H 3-(изопропил-о-карборанил)-гидриндона. Изучены цитотоксические свойства калиевой соли гидриндона. IC50 калиевой соли 3-(изопропил-σ-карборанил) гидриндона на культурах клеток человека составила для MCF-7 – 0,06776 мM, HdFn-0,05427 мM и MSC- 0,03377 мM. Цитотоксичность наночастиц Fe3O4 с иммобилизованными карборановыми соединениями была изучена на клетках фибробластов мышей. IC50 составила 0,405 мг/мл.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : изопропил-о-карборанның С-метал туындыларының бензилиденмалоникалық эфирмен реакциясы зерттелді. 3- (изопропил-о-карборанил) -гидриндон бор қышқылының әсерінен циклдану арқылы алынған. 3- (изопропил-о-карборанил)-гидриндон әртүрлі аминдермен (бутиламин, метиламин, морфолин, циклогексиламин), сілтілік металдармен және олардың гидроксидтерімен реакциялары зерттелген. Негізділігі жоғары аминдер гидриндон туындыларымен карбонил тобында селективті әрекеттесіп, Шифф негіздерін түзетіндігі анықталды. Ал әлсіз амин (морфолин) 1:1 реактивтік қатынасы бар тұз түзсе, көбінесе 3- (изопропил-о-карборанил)-гидриндонның С-Н тобының қышқыл протонымен әрекеттеседі. Гидриндонның калий тұзының цитотоксикалық қасиеттері зерттелді. Адамның жасуша дақылдарында 3- (изопропил-σ-карборанил) гидриндонының калий тұзының IC50 мөлшері MCF-7 үшін - 0,06776 мМ, HdFn үшін - 0,05427 мМ, ал MSC үшін - 0,03377 мМ құрады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : на основе исследованных реакций разработаны препаративно удобные методы синтеза ряда ранее неизвестных и мало изученных карборанилсодержащих производных гидриндона, нитростирола и кумарина, обладающих потенциальной биологической активностью. Карборановые производные иммобилизованы на магнитные наночастицы. Для некоторых соединений изучены цитотоксические свойства. По результатам исследований опубликовано 6 статей с высоким импакт-фактором, входящие в базы данных Web of Science и Scopus. Получен патент на полезную модель.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : зерттелген реакциялардың негізінде гидриндон, нитростирол және кумарин потенциалды биологиялық белсенділігі бар, бұрын белгісіз және нашар зерттелген бірқатар карборанилді туындыларын синтездеуге дайындыққа ыңғайлы әдістер жасалды. Карборан туындылары магниттік нанобөлшектерде иммобилизденеді. Кейбір қосылыстар үшін цитотоксикалық қасиеттері зерттелген. Зерттеу нәтижелері бойынша Web of Science және Scopus мәліметтер базасына енгізілген импакт-факторы жоғары 6 мақала жарияланды. Пайдалы модельге патент алынды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : полученные соединения с большим содержанием бора, связанные с магнитными носителями имеют потенциал использования в борнейтронзахватной терапии рака. Требуются дальнейшие биологические исследования.

Efficiency (in Kazakh) : магнитті тасымалдаушылармен байланысты, құрамында бор мөлшері жоғары алынған қосылыстардың қатерлі ісік нейтронды басып алу терапиясында қолданылу мүмкіндігі бар. Әрі қарай биологиялық зерттеулер қажет.

Field of application (in Russian) : результаты могут быть использованы в тонком органическом синтезе при получении новых фармакологически активных веществ.

Field of application (in Kazakh) : нәтижелер жаңа фармакологиялық белсенді заттарды алған кезде жұқа органикалық синтезде пайдаланылуы мүмкін.