The object of research, development or design (in Russian) : земная кора и литосфера сейсмоопасных районов юго-востока Казахстана

The object of research, development or design (in Kazakh) : жер қыртысы және оңтүстік-шығыс Қазақстанның сейсмикалық қауіпті аудандарының литосферасы

Aim of work (in Russian) : совершенствование методов прогноза сильных землетрясений на основе комплексных исследований сейсмоопасных районов юго-востока Казахстана и разработка основы системы раннего предупреждения

Aim of work (in Kazakh) : оңтүстік-шығыс Қазақстанның сейсмикалық қауіпті аудандарын кешенді зерттеу негізінде күшті жер сілкіністерін болжау әдістерін жетілдіру және күшті жер сілкіністері туралы ерте ескерту жүйесінің (ЕЕЖ) әдістемелік негіздерін әзірлеу

Методы исследования (на русском) : Методика проведения работы включает исследования по разработке новых методов средне- и краткосрочного прогноза сильных землетрясений, что позволит получить новую информацию о сейсмичности исследуемой территории юго-востока страны, усовершенствовать методику и повысить вероятность прогноза сильных землетрясений. Разрабатывается методическая основа системы раннего предупреждения (СРП) о надвигающемся сильном землетрясении, что позволит государственным органам управления и бизнесу заблаговременно предпринять оперативные меры для сокращения социально-экономического и экологического ущерба.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыстарды жүргізу әдістемесіне еліміздің зерттеліп жатқан оңтүстік-шығыс аумағының сейсмикалығы туралы жаңа ақпаратты алуға, әдістемені жетілдіруге және күшті жер сілкіністерін болжау ықтималдығын көтеруге мүмкіндік беретін күшті жер сілкіністерін орта және қысқамерзімді болжаудың жаңа әдістерін жасау бойынша зерттеулер кіреді. Әлеуметтік, экономикалық және экологиялық зиянды азайту үшін бизнес және мемлекеттік басқару органдары жедел шараларды уақытында қабылдау үшін күшті жер сілкінісін ерте ескерту жүйесінің (ЕЕЖ) әдістемелік негізі әзірленуде

Obtained results and novelty (in Russian) : Подтверждена возможность территориального разделения литосферы на участки с нормальным геодинамическим состоянием и аномальным. Приобретена, запущена геофизическая и гидросейсмическая аппаратура на сейсмических пунктах, осуществляется опытная эксплуатация. Продолжено усовершенствование методики, создана вероятностная Карта среднесрочного прогноза сильных землетрясений для Алматинского региона на 2019 г. Определены масштабы проявления сейсмических прогностических признаков. Создана модель процесса подготовки сильных землетрясений. Разработаны новые методы среднесрочного прогноза. Разработаны принципы и методы выделения краткосрочных аномалий в тонкой структуре данных сейсмологического мониторинга для целей краткосрочного прогноза сильных землетрясений. Аналитический обзор, обобщение материалов по записям цифровой сети непрерывных наблюдений. Создан банк параметров сотрясений грунта и банк станционных параметров за период 2003-2010 гг. Откорректированы характеристики по разломам для цифровой карты Алматинского района, создана оптимальная модель записи данных для атрибутивной базы данных. Разработаны методических основ СРП о сильных землетрясениях, технический проект; приобретено 3 комплекта аппаратуры с функциями СРП; осуществлен монтаж, запуск, опытная эксплуатация на 3-х пунктах наблюдения. Научная новизна заключается в реализации на мировом уровне результатов многолетних научно-исследовательских работ ведущих казахстанских ученых в области прогноза землетрясений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Литосфераның қалыпты геодинамикалық жағдайы және аномалиясы бар аймақтарға аумақтық бөліну мүмкіндігі расталды. Геофизикалық және гидросеисмикалық жабдықтар сатып алынды, сейсмикалық нүктелерде іске қосылды және оны сынақтан өткізу жұмыстары жалғасуда. Әдістемені жетілдіру жалғасын тауып, Алматы облысы үшін 2019 жылға арналған күшті жер сілкіністерінің орташа мерзімді болжамының картасы жасалды. Сейсмикалық болжамдық белгілердің көріну дәрежесі анықталды. Күшті жер сілкіністерін дайындау процесінің моделі жасалды. Орта мерзімді болжаудың жаңа әдістері жасалды. Сейсмологиялық мониторинг деректерінің ұсақ құрылымындағы қысқа мерзімді ауытқуларды анықтау қағидалары мен әдістері күшті жер сілкіністерін қысқа мерзімді болжау мақсатында жасалды. Үздіксіз бақылаудың цифрлық желісінің жазбаларына аналитикалық шолу, материалдарды жалпылау. 2003-2010 жж. Арналған жер сілкінісі параметрлері банкі және станция параметрлері банкі құрылды. Ақау сипаттамалары Алматы облысының сандық картасында түзетілді, атрибуттар базасы үшін деректерді жазудың оңтайлы моделі жасалды. Күшті жер сілкіністеріне арналған ӨБК-нің әдістемелік негіздері, техникалық жоба; PSA функциялары бар жабдықтардың 3 жиынтығы сатып алынды; 3 бақылау орнында монтаждау, пайдалануға беру және сынақ жұмыстары аяқталды. Ғылыми жаңалық - жер сілкінісін болжау саласындағы жетекші қазақстандық ғалымдардың көпжылдық зерттеу жұмыстарының нәтижелерін бүкіл әлемде енгізу.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Вложенные в научную программу средства позволят получить новую информацию о сейсмичности исследуемых огромных территорий юго-востока страны на глубину 10-30 и более км, и, следовательно, своевременно повысить точность прогноза возможного сильного землетрясения, которое зарождается на этих глубинах. Новые методы прогнозирования землетрясений на основе детального анализа и обобщения прогнозных материалов с применением прогностических моделей, апробированных в мировой практике и адаптированных к сейсмотектоническим и геолого-геофизическим условиям земной коры исследуемой территории позволят повысить вероятность прогнозирования сильных землетрясений. В Казахстане будет создана основа современной Системы раннего предупреждения (СРП) о сильных землетрясениях. Предлагаемая СРП затем будет интегрирована с действующей «Системой оповещения о ЧС», что в целом повысит качественный уровень и скорость оповещения населения о ЧС. Вместе с предлагаемой СРП это позволит сохранить человеческие жизни, сократить материальный и экологический ущерб сейсмоактивных южных и юго-восточных областей.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ғылыми бағдарламаға салынған қаражат еліміздің оңтүстік-шығысындағы тереңдігі 10-30 және одан көп км болатын үлкен аумақтың сейсмикалылығын зерттеу үшін жаңа ақпараттар алуға мүмкіндік береді, содан кейін, осы тереңдіктерде пайда болғалы жатқан күшті жерсілкіністерінің өз уақытында нақты болжамын арттырады. Зерттеліп отырған аумақтың жер қыртысының сейсмотектоникалық және геология-геофизикалық жағдайларына бейімделген және әлемдік тәжірибеде таныстырылған болжау моделдерін қолдану арқылы болжау материалдарының түбегейлі талдануы мен жалпыға жариялануы негізінде жерсілкінісін болжаудың жаңа әдістері күшті жерсілкіністерінің болжау ықтималдылықтарын арттыруға мүмкіндік береді. Қазақстанда күшті жерсілкінісі туралы Ерте ескерту жүйесінің (ЕЕЖ) заманауи негізі құрылатын болады. Ұсынылып отырған ЕЕЖ кейіннен қолданыстағы «ТЖ туралы хабарлау жүйесі» арқылы интеграцияланатын болады, бұл ТЖ туралы халыққа хабарлаудың толыққанды сапалы деңгейі мен жылдамдығын арттыратын болады. Ұсынылып отырған ЕЕЖ-імен бірге бұл адамдар өмірін сақтап қалуға, оңтүстік және оңтүстік-шығыстағы сейсмикалық белсенді облыстардың материалдық әрі экологиялық шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Предлагаемая СРП интегрирована в действующую «Систему оповещения о ЧС», что в целом повысит качественный уровень и скорость оповещения населения о ЧС. Вместе с предлагаемой СРП это позволит сохранить человеческие жизни, сократить материальный и экологический ущерб сейсмоактивных южных и юго-восточных областей.

Level of implementation (in Kazakh) : Ұсынылып отырған ЕЕЖ қолданыстағы «ТЖ туралы хабарлау жүйесі» арқылы интеграцияланды, бұл ТЖ туралы халыққа хабарлаудың толыққанды сапалы деңгейі мен жылдамдығын арттыратын болады. Ұсынылып отырған ЕЕЖ-імен бірге бұл адамдар өмірін сақтап қалуға, оңтүстік және оңтүстік-шығыстағы сейсмикалық белсенді облыстардың материалдық әрі экологиялық шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.

Efficiency (in Russian) : Экономический эффект заключается в том, что бюджетные инвестиции в проект позволят акиматам областей и бизнесу внести соответствующие коррективы в свои планы работ по промышленной и экологической безопасности, что позволит сэкономить десятки и сотни миллионов тенге на ликвидацию последствий от сильных природных землетрясений и следующих за ними техногенных ЧС (пожаров, оползней, затоплений и т.п.).

Efficiency (in Kazakh) : Жобаларға жасалған бюджеттік инвестициялардың экономикалық тиімділіктері облыс әкімдіктері мен бизнесте өнеркәсіптік және экологиялық қауіпсіздіктер бойынша жұмыстардың жоспарына тиісті түзетулер енгізуге мүмкіндіктер береді, бұл күшті табиғи жерсілкіністері мен олардың соңын алып келетін техногендік ТЖ-дың (өрт, көшкін, су бас және т.б.) зардаптарын жоюға кететін ондаған және жүздеген миллион теңгелерді үнемдеуге мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Результаты работы позволят государственным органам управления и бизнесу заблаговременно предпринять оперативные меры для сокращения социально-экономического и экологического ущерба.

Field of application (in Kazakh) : Әлеуметтік, экономикалық және экологиялық зиянды азайту үшін бизнес және мемлекеттік басқару органдары жедел шараларды уақытында қабылдау үшін күшті жер сілкінісін ерте ескерту жүйесінің (ЕЕЖ) әдістемелік негізі әзірленуде