The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являлись сортообразцы озимой и яровой пшеницы, возбудители видов ржавчины и пятнистости листьев, а также ДНК-маркеры, тесно сцепленные с генами устойчивости к болезням.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны болып күздік және жаздық бидайдың сорт-үлгілері, тат пен жапырақ дағы түрлерінің қоздырғыштары, сонымен қатар, ауруларға төзімділік гендерімен тығыз байланысқан ДНҚ-маркерлер табылады.

Aim of work (in Russian) : Разработка инновационных систем для повышения устойчивости сортов пшеницы к особо опасным болезням в Республике Казахстан

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан Республикасында бидай сорттарының аса қауіпті ауруларға төзімділігін арттыру үшін инновациялық жүйелерді әзірлеу

Методы исследования (на русском) : При проведении данной научно-исследовательской работы использованы общепринятые и современные методы фитопатологии, микологии, селекции и молекулярной биологии.

Методы исследования (на казахском) : Бұл ғылыми-зерттеу жұмысын орындауда фитопатология, микология, селекция және молекулалық биологияның жалпы қабылданған және заманауи әдістері пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В 2019 году на искусственном инфекционном фоне видов ржавчины и на естественном фоне пятнистости листьев охарактеризованы линии, сорта и образцы пшеницы (всего 1203) Казахстана, ближнего и дальнего зарубежья. По результатам фитопатологической оценки отобраны источники устойчивости пшеницы к основным грибным болезням. В результате изучение 78 новых селекционных линий яровой мягкой пшеницы отобраны 28 линий обладающий высокой устойчивостью к грибным болезням, урожайностью, показателями качества зерна и муки. На основании результатов фитопатологических, селекционных и биохимических исследований исполнителями программы подана заявка о выдаче патента на селекционное достижение «Линия 13-32-39». Проведен сбор образцов популяций ржавчины и пятнистости листьев пшеницы из разных регионов Казахстана (115 образцов). Размножено 137 коллекционных рас и изолятов возбудителей видов ржавчины. Получены данные по вирулентности и расовом составе патогенов пшеницы. Охарактеризованы сорта и линии пшеницы по устойчивости к расам стеблевой, листовой и желтой ржавчины. Определены параметры специфичности и чувствительности мультиплексной ПЦР тест-системы для диагностики пятнистости листьев пшеницы. Проведено комиссионное испытание мультиплексной ПЦР тест-системы в лабораторных условиях НИИПББ с использованием ДНК чистых культур грибов и ДНК, выделенных из листьев пшеницы, пораженных пятнистостями.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2019 жылы тат түрлерінің жасанды індет аясында және жапырақ дағының табиғи аясында Қазақстанның, алыс және жақын шетелдің сорттары мен үлгілері (барлығы 1203) сипатталды. Фитопатологиялық бағалау нәтижелеріне сәйкес негізгі саңырауқұлақ ауруларына төзімді бидай көздері сұрыпталды. Жаздық жұмсақ бидайдың 78 жаңа селекциялық линияларын ауруға төзімділігін, өнімділігін, дән және ұн сапасы көрсеткіштерін зерттеу нәтижесінде 28 линия сұрыпталды. Фитопатологиялық, селекциялық және биохимиялық зерттеулердің нәтижелері бойынша бағдарлама орындаушылары селекциялық жетістік ретінде «13-32-39 линиясына» патентке өтініш берді. Қазақстанның түрлі аудандарынан бидай таты және дағы популяцияларының үлгілері жиналды (115 үлгі). Тат қоздырғыштарының 137 коллекциялық расасы және изоляттары көбейтілді. Бидай аурулары қоздырғыштарының вируленттілігі мен расалық құрамы туралы мәліметтер алынды. Сабақ, жапырақ және сары таты расаларына төзімділігі бойынша бидай сорттары мен линиялары сипатталды. Бидайдың жапырақ дақтарын баламалау үшін мультиплексті ПТР тест-жүйесінің сезімталдылығы мен ерекшелік параметрлері анықталды. Саңырауқұлақтардың таза культурасынан алынған ДНҚ және ауру белгілері бар жапырақтан бөлінген ДНҚ қолдану арқылы БҚПҒЗИ зертханасында мультиплексті ПТР тест-жүйесінің сынақтары жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Эффективность работы определяется использованием в селекции выделенных сортов и линий пшеницы, устойчивых к болезням.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыстың тиімділігі бөлініп алынған бидай сорттары мен линияларын селекцияда пайдалану, сондай-ақ дақылдың ауруларға төзімділігі арқылы анықталады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Селекция, защита растений, генетика и молекулярная биология

Field of application (in Kazakh) : Селекция, өсімдікті қорғау, генетика және молекулалық биология