The object of research, development or design (in Russian) : Технологии поверхностной обработки сталей и сплавов, высокопрочные и износостойкие материалы и покрытия.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Болаттар мен қорытпалардың, беріктігі жоғары және тозуға төзімді материалдар мен жабындардың бетін өңдеу технологиялары.

Aim of work (in Russian) : Целью программы является обеспечение устойчивого развития машиностроительной отрасли Казахстана на основе разработки, научного обоснования и реализации промышленных технологий инженерии поверхности.

Aim of work (in Kazakh) : Бағдарламаның мақсаты – өнеркәсіптік жер үсті машина жасау технологияларын әзірлеу, ғылыми негіздеу және енгізу негізінде Қазақстанның машина жасау саласының тұрақты дамуын қамтамасыз ету.

Методы исследования (на русском) : Для исследования применяются современные апробированные методы экспериментальных исследований и испытаний такие как: рентгеноструктурный анализ, сканирующая электронная микроскопия, металлографический анализ, измерение микротвердости в соответствии с ASTM E92-17, испытания покрытий на адгезионную прочность методом отрыва, испытание образцов на коррозию электрохимическим методом; трибологические испытания на износостойкость образцов по схеме «шар-диск», мониторинг характеристик частиц, наноиндентирование, измерение шероховатости, адгезионная прочность и стойкость к царапанию.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу үшін тәжірибелік зерттеулер мен сынаудың заманауи дәлелденген әдістері қолданылады, мысалы: рентгендік дифракциялық талдау, сканерлеуші электронды микроскопия, металлографиялық талдау, ASTM E92-17 сәйкес микроқаттылықты өлшеу, жырту әдісімен қабықшаны қолдану арқылы жабысқақ беріктікке жабындарды сынау,электрохимиялық әдіспен үлгілерді коррозияға сынау; шарикті диск үлгілерінің тозуға төзімділігін трибологиялық сынау, бөлшектердің сипаттамаларын бақылау, нано шегініс, кедір-бұдырлық өлшемдері, жабысқақ беріктік пен сызаттарға төзімділік.

Obtained results and novelty (in Russian) : Программа направлена на решение актуальной проблемы повышения эксплуатационных характеристик деталей и изделий машиностроения. Для повышения эксплуатационных характеристик деталей и изделий машиностроения в рамках программы будут проведены комплексные исследования, направленные на разработку, научное обоснование и реализацию промышленных технологий инженерии поверхности. Согласно календарному плану на 2024 год разработан воздушно-плазменный способ получения теплозащитных покрытий на основе Zr-Y-O для теплонагруженных элементов ракетно-космической техники. Также разработана реактивно-плазменная технология напыления износостойких нитридных покрытий на базе ТОО «Институт композиционных материалов». Исследованы закономерности и физические механизмы упрочнения низколегированных сталей при электролитно-плазменной поверхностной закалке. Повышены механические и трибологические характеристики конструкционных сталей путём электролитно-плазменного насыщения азотом и углеродом. В рамках задачи разработаны оптимальные режимы электролитно-плазменной ниртроцементации, которые позволят улучшить механические и трибологические характеристики сталей 20Х2Н4А и 40Х. Разработан способ микродугового оксидирования деталей алюминиевых сплавов для повышения их трибологических свойств. Создана научная лаборатория «Плазменные технологии поверхностной обработки материалов».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бағдарлама машина жасау бөлшектері мен бұйымдарының пайдалану сипаттамаларын жақсартудың өзекті мәселесін шешуге бағытталған. Машина жасау бөлшектері мен бұйымдарының өнімділік сипаттамаларын жақсарту үшін бағдарлама бойынша өнеркәсіптік беттік машина жасау технологияларын әзірлеуге, ғылыми негіздеуге және енгізуге бағытталған кешенді зерттеулер жүргізілетін болады. 2024 жылға арналған күнтізбелік жоспарға сәйкес зымырандық-ғарыштық техниканың жылумен жүктелетін элементтері үшін Zr-Y-O негізінде жылудан қорғайтын жабындарды өндірудің ауа-плазмалық әдісі әзірленді. Сондай-ақ «Композиттік материалдар институты» ЖШС базасында тозуға төзімді нитридті жабындарды шашатын реактивті плазмалық технология әзірленген. Электролиттік-плазмалық беттік қатаю кезінде төмен легирленген болаттардың қатаюының заңдылықтары мен физикалық механизмдері зерттелді. Құрылымдық болаттардың механикалық және трибологиялық сипаттамалары азотпен және көміртегімен электролиттік-плазмалық қанықтыру арқылы жақсартылды. Тапсырма шеңберінде 20Х2Н4А және 40Х болаттарының механикалық және трибологиялық сипаттамаларын жақсартуға мүмкіндік беретін электролиттік-плазмалық нитрокарбуризацияның оңтайлы режимдері әзірленді. Трибологиялық қасиеттерін жақсарту үшін алюминий қорытпасының бөлшектерін микродоғалық тотығу әдісі жасалды. «Материалдарды беттік өңдеудің плазмалық технологиялары» ғылыми зертханасы құрылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Повышение конкурентоспособности отечественной продукции за счет снижения расходов на приобретение запасных частей, за счет создания импортозамещающего оборудования для металлообрабатывающей промышленности и за счет создания ремонтных участков на базе машиностроительных предприятий, за счет продления ресурса изделий, сокращения объемов в запасных частях, снижения затрат на металлургический цикл производства, сокращение расходов сырьевых, энергетических и трудовых ресурсов, а также за счет создания инжинирингового центра по упрочнению и восстановлению деталей машиностроения, который будет оказывать инжиниринговые услуги для повышения производительности и технико-экономической эффективности машиностроительных предприятий. Реализация программы позволит повысить престиж научного потенциала Казахстана, интеграцию науки и производства, создание новых рабочих мест, а также приток молодых специалистов в науку и наукоемкие производства. Кроме того, активное участие в выполнении данной программы магистрантов, докторантов и молодых ученых будет способствовать повышению уровня знаний и опыта в исследовательской работе молодого поколения ученых и подготовке высококвалифицированных кадров в области материаловедения.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Қосалқы бөлшектерді сатып алу құнын төмендету, металл өңдеу өнеркәсібі үшін импортты алмастыратын құрал-жабдықтарды құру және машина жасау кәсіпорындары базасында жөндеу алаңдарын құру, өнімнің қызмет ету мерзімін ұзарту, көлемін азайту арқылы отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, қосалқы бөлшектерді өндіру, металлургиялық өндіріс циклінің шығындарын азайту, шикізат, энергия және еңбек ресурстарының шығындарын азайту, сондай-ақ машина жасау бөлшектерін нығайту және қалпына келтіру бойынша инженерлік орталық құру арқылы жүзеге асырылады, машина жасау кәсіпорындарының өнімділігін және техникалық-экономикалық тиімділігін арттыру бойынша инженерлік қызмет көрсету. Бағдарламаны іске асыру Қазақстанның ғылыми әлеуетінің беделін арттыруға, ғылым мен өндірісті интеграциялауға, жаңа жұмыс орындарын құруға, сондай-ақ ғылым мен жоғары технологиялық өндірістерге жас мамандардың келуіне мүмкіндік береді. Сонымен қатар, осы бағдарламаға магистранттар, докторанттар және жас ғалымдардың белсенді қатысуы өскелең ұрпақ ғалымдарының ғылыми-зерттеу жұмыстарындағы білім деңгейі мен тәжірибесін арттыруға және материалдар саласында жоғары білікті кадрларды дайындауға ықпал етеді. ғылым.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген.

Efficiency (in Russian) : Результаты программы обеспечат развитие технологий инженерии поверхности и их широкое внедрение в машиностроительной отрасли Казахстана. Внедрение сложных методов инженерии поверхности стимулирует инновации и может привести к прорыву в материаловедении. Внедряя инновации в области инженерии поверхности, Казахстан может позиционировать себя как лидера в области высокотехнологичного производства и материаловедения, повышая свою конкурентоспособность на мировой арене.

Efficiency (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асыру нәтижелері жер үсті машина жасау технологияларын дамытуды және оларды Қазақстанның машина жасау өнеркәсібіне кеңінен енгізуді қамтамасыз етеді. Күрделі беттік инженерия әдістерін енгізу инновацияларды алға тартады және материалтануда серпілістерге әкелуі мүмкін. Жер үсті инженериясына инновацияларды енгізу арқылы Қазақстан өзін әлемдік аренадағы бәсекеге қабілеттілігін арттыра отырып, жоғары технологиялық өндіріс пен материалтану саласындағы көшбасшы ретінде көрсете алады.

Field of application (in Russian) : Машиностроительные предприятия и другие предприятия по выпуску металлических материалов и изделий для автомобилестроения, самолетостроения, металлургии, энергетики, авиакосмической и оборонной отрасли.

Field of application (in Kazakh) : Машина жасау кәсіпорындары және автомобиль, авиация, металлургия, энергетика, аэроғарыш және қорғаныс өнеркәсібі үшін металл материалдары мен бұйымдарын шығаратын басқа да кәсіпорындар.