The object of research, development or design (in Russian) : Научные основы получения новых отечественных органических и растительных композиций на базе сырьевых ресурсов

The object of research, development or design (in Kazakh) : Шикізат ресурстары негізінде жаңа отандық органикалық және өсімдік композицияларын алудың ғылыми негіздері

Aim of work (in Russian) : Разработка и отработка методов получения синтетических веществ, растительных композиций и полифункциональных средств на базе сырьевых ресурсов Республики Казахстан.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының шикізат ресурстары базасында синтетикалық заттарды, өсімдік композицияларын және көпфункционалды заттар алу әдістерін әзірлеу және өңдеу.

Методы исследования (на русском) : Органический синтез интермедиата азот и кислород содержащих гетероциклов проведены эмпирическим путем, методом подбора условий конденсации формальдегида с ацетоном и аминами, с последующей очисткой и идентификацией полученного продукта методами элементного анализа. Из синтезированного продукта получены его производные методом циклизации с последующим получением бициклов, оксимов, эфиров и оснований Шиффа. Фитохимический анализ и количественное содержание основных групп БАВ проводился по общепринятым методикам ГФ РК 1-го издания, определены доброкачественность сырья: потеря массы при высушивании, зольность, зола нерастворимая в HCl, сульфатная зола и экстрактивные вещества. Качественный состав водно-спиртовых,этилацетаных,бутанольных экстрактов, а также для установления структур и чистоты выделенных соединений использованы методы: экстракции разнополярными растворителями; распределительного восходящего хроматографирования на бумаге и ТСХ в разных системах растворителей. Выделение индивидуальных соединений проводили с применение колоночной хроматографии с использованием различных сорбентов (силикагел,полиамид,сефадекс G-25, G-50,LH-20,LH-60, MCI Gel CHP20P,RP-18). Для идентификации структуры синтезированных и природных соединений будут применены химические и физико-химические методы (определение температур плавления, удельного вращения, стадийный кислотный гидролиз, щелочная деструкция, УФ-, ИК-спектрометрия), спектральные методы анализа ИК, 1Н-, 13С–ЯМР, масс спектроскопии.

Методы исследования (на казахском) : Азот интермедиаты мен оттекті гетероциклдердің органикалық синтезі эмпирикалық жолмен, формальдегидтің ацетонмен және аминдермен конденсация жағдайларын таңдау әдісімен жүзеге асырылды, кейіннен алынған өнімді элементтік талдауы жүргізіледі. Синтезделген өнімдерден оның туындылары циклдеу әдісімен алынды және бициклдер, оксимдер, эфирлер мен Шифф негіздері синтезделінді. Фитохимиялық талдау ҚР МФ 1-ші басылымының жалпы қабылданған әдістемелері бойынша жүргізілді биологиялық белсенді заттардың негізгі топтары сандық түрде анықталды, сондай-ақ шикізаттың шынайылығы анықталынды: кептіру барысында массаны жоғалту, күлділік, HCl ерітіндісінде ерімейтін күл, сульфатты күлділік және экстрактивті заттар. Сулы - спирт, этилацетатты, бутанолды сығындыларының сапалық құрамы, сондай-ақ бөлінген қосылыстардың құрылымы мен тазалығын анықтау үшін: әртүрлі полярлы еріткіштермен экстракциялау; әртүрлі еріткіштер жүйелерінде қағазды және ЖҚХ-ды тарату жоғары хроматографиялау әдістері пайдалды. Жеке қосылыстарды бөлу әдетте әртүрлі сорбенттерді қолдана отырып, бағаналы хроматографияда жүзеге асырылды (силикагель, полиамид, сефадекс G-25, G-50, LH-20, LH-60, MCI Gel CHP20P, RP-18). Синтезделген және табиғи қосылыстың құрылымын анықтау үшін химиялық және физика-химиялық әдістер қолданылады (балқу температурасын анықтау, меншікті айналу, сатылы қышқылдық гидролиз, сілтілік деструкция, УК-, ИҚ-спектрометрия), ИҚ-, 1Н-, 13С–ЯМР спектральды талдаулар, масс спектроскопиясы.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен литературный поиск по методом реакции алкилирования. Составлены блок-схемы синтеза новых азотсодержащих гетероциклических соединений путём превращения гидроксикоричных кислот в амидные производные. Оптимизация блок-схемы синтеза заключается в использовании принципов «зеленой» химии, с применением 1-бутил-3-метилимидазолий тетрафторборат ([BMIM]BF4). Следующий этап синтеза новых азотсодержащих гетероциклических соединений – хлорирование тионилхлоридом в бензоле при нагревании до 75°C в течение 4 часов, затем амидирование in situ с использованием пиперидина в присутствии триэтиламина и пиридина в дихлорметане при комнатной температуре. Деацетилирование проводили с пирролидинового реагента в этилацетате при комнатной температуре в течение 2 часов с получением целевых соединений. Проведённый анализ номенклатуры растительных сборов, содержащих выбранные растительные объекты. Собраны культурные (экспериментальный участок ЛР ГБС) и дикорастущие виды (Алматинская и Жетысуская области). Разработаны 4 фитокомпозиции для которых изучена композиционная совместимость растительных компонентов и определены соотношения. Проведена оценка качества сборов: показатели доброкачественности, влажности, содержание общей золы, золы, нерастворимой в 10% HCl, сульфатной золы, сумма экстрактивных веществ. Выполнен анализ содержания макро- и микроэлементов, а также проведён сравнительный анализ компонентного состава и количественного содержания действующих групп БАВ в исследуемых образцах.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алкилдеу реакциясының әдістері бойынша әдеби шолу жасалынды. Гидроксиқабық қышқылын амид туындыларына айналдыру арқылы құрамында азоты бар жаңа гетероциклды қосылыстарды синтездеудің блок-сызбанұсқасы құрастырылды. Синтездің блок-сызбанұсқасын оңтайландыру «жасыл» химия бойынша жүргізіледі, органикалық еріткіш орнына «жасыл» еріткіш тетрафторбораттың 1-бутил-3-метилимидазолы ([BMIM]BF4) қолданылады. Жаңа азотты гетероциклді қосылыстарды синтездеудің келесі кезеңі - бензолдағы тионилхлоридті хлорлау, 75°C дейін 4 сағат бойы қыздыру, содан кейін бөлме температурасында дихлорметанда триэтиламин мен пиридиннің қатысуымен пиперидинді қолдану арқылы in situ амидтеу. Деацетилдеу мақсатты қосылыстар алу үшін бөлме температурасында этил ацетаттағы пирролидин реагентінің көмегімен 2 сағат бойы жүргізілді. Таңдалған өсімдік нысандары бар өсімдік жинақтамалары номенклатурасына талдау жасалынды. Мәдени (ДӨ БББ эксперименттік алаңы) және жабайы өсімдік түрлері (Алматы және Жетісу областары) жиналынды. 4 фитокомпозиция жасалды, яғни олардың өсімдік компоненттерінің композициялық үйлесімділігі зерттеліп, қатынастары анықталынды. Жинақтаманың сапалық бағасы жүргізілді: шынайлық, ылғалдылық, жалпы күлділік, 10% HCl ерітіндісінде ерімейтін сульфатты күлділік, экстравктивті заттар. Макро- және микрожлементтік талдаулар жасалынды, сондай-ақ зерттелініп отырған үлгідегегі ББЗ әсер ететін топтарына компонеттік құрам бойынша және сандық мөлшерлеріне салыстырмалы талдаулар жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Сокращение времени синтеза, повышение выхода целевого продукта на 5-7 %, принципы зеленой химии, разработка и создание потенциальных фитокомпозиций на базе отечественного доступного сырья.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Синтез уақытын қысқарту, мақсатты өнімді 5-7% көтеру, жасыл химия принциптері, қолжетімді отандық шикізат базасында потенциалды фитокомпозиция алу әдістерін ұсыну

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрена

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған

Efficiency (in Russian) : Научно-технический эффект состоит в повышение уровня подготовки молодых ученых по составлению и прогнозу выбора объекта исследования, что расширит возможности молодых конкурентноспособных научных кадров, а также повлияет на уровень их публикаций. Экономический эффект заключается в расширении номенклатуры гетероциклических соединений полученных из растительного сырья и их модификантов, создании различных сборов и композиций для нужд фармацевтики и сельского хозяйства Социальный эффект в проекте будут задействованы молодые специалисты, которые овладеют современными методами органического синтеза и фитохимических исследований, данные по химическому анализу основных групп БАВ, позволят определить и выявить виды с потенциалом для развития фарминдустрии и сельского хозяйства Казахстана.

Efficiency (in Kazakh) : Ғылыми-техникалық әсер зерттеу нысандарын таңдау бойынша жас ғалымдардың дайындық деңгейін арттырудан тұрады, бұл жастарды бәсекеге қабілетті ғылыми маман болуына шыңдайды, сондай-ақ олардың жариялым жасау мүмкіндіктерін арттырады. Фармацевтика мен ауылшаруашылық қажеттіліктерін өтеу үшін әртүрлі жинақтама мен композиция дайындау қажет, ал ол өз кезегінде өсімдік шикізатынан және оның модификанттарынан гетероциклды қосылыстарды алудың номенклатурасын кеңейтеді және экономикалық әсерге жауап береді. Әлеуметтік әсер жобаға органикалық синтез және фитохимиялық зерттеулердің заманауи әдістерін меңгерген жас мамандар тартылуымен жалғасады, ББЗ негізгі топтарына жасалынған химиялық талдаулар мәліметтері Қазақстанның фарминдустриясы мен ауылшаруашылығын дамыту үшін әлеуеті бар түрлерді анықтауға және анықтауға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Білім, медицина, фармацевтика өнеркәсібі, ауыл шаруашылығы. Мақсатты тұтынушылар: табиғи қосылыстар химиясы саласындағы мамандар, фармацевтер, натуропаттар, ауылшаруашылық ғалымдары, биологтар.

Field of application (in Kazakh) : Oбразование, медицина, фармацевтическая промышленность, сельское хозяйство. Целевые потребители: специалисты в области химии природных соединений, фармацевты, натуропаты, специалисты сельскохозяйственных наук, биологи.