The object of research, development or design (in Russian) : Cорта и гибриды сахарного сорго раннеспелой и среднеспелой групп спелости в условиях Северного Казахстана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Солтүстік Қазақстан жағдайындағы ерте және орта пісетін топтардың қант құмайының сорттары мен будандары.

Aim of work (in Russian) : Разработка приемов увеличения валового сбора растительного сырья для производства биоэтанола на основе сахарного сорго и изучение генотипов по биохимическому составу, биоэнергетическому потенциалу и количественному составу сбраживаемых фракций в биомассе.

Aim of work (in Kazakh) : Қант құмай негізінде биоэтанол алу үшін өсімдік шикізатының жалпы өнімін арттыру әдістерін әзірлеу және биохимиялық құрамы, биоэнергетикалық потенциалы және биомассадағы ашытылатын фракциялардың сандық құрамы бойынша генотиптерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : 1. Фенологические наблюдения: продолжительность межфазных периодов по методике государственного сортоиспытания. Проводились систематически по всем образцам. 2. Густота стеблестоя растений - определение количества растений и количества стеблей методом наложения учетных площадок по диагонали делянки. 3. Площадь наибольшего листа на главном стебле на основании пересчетного коэффициента по формуле S = 0,746 × Д×Ш. 4. Учет урожая проводился сплошным методом на всех делянках каждого опыта с одновременным определением влажности биомассы (термостатно-весовым методом), структуры урожая (доля листьев, стеблей и метелок) и линейным ростом. 5.Определение сахаров методом рефрактометрии и хроматографическим анализом. 6. Определение содержания в жоме массовой доли сырого протеина, клетчатки , сырой золы, сырого жира, фосфора, кальция в % и нитритов и нитратов в мг/кг. согласно методикам ГОСТ РК в испытательной лаборатории ТОО «AgroComplexExpert». 7. Химический состав почвы: фосфор, калий, органическое вещество, азот , по ГОСТ РК. 8. Статистическая обработка данных с помощью программ AgCStat и Statistica 10.

Методы исследования (на казахском) : 1. Фенологиялық бақылаулар: мемлекеттік сорт сынау әдістеріне сәйкес фазааралық кезеңдердің ұзақтығы. Олар барлық үлгілерде жүйелі түрде жүргізілді. 2. Өсімдік сабақтарының жиілігі – учаскенің диагональ бойымен санау алаңдарын қабаттастыру арқылы өсімдіктердің саны мен сабақтарының санын анықтау. 3. S = 0,746 × L × W формуласы бойынша конверсия коэффициентіне негізделген негізгі сабақтағы ең үлкен жапырақтың ауданы. 4. Дақылдарды есепке алу биомассаның ылғалдылығын (термостатикалық-салмақ әдісі), дақыл құрылымын (жапырақтардың, сабақтардың және шашақ бастың үлесі) және сызықтық өсуін бір мезгілде анықтау арқылы әрбір тәжірибенің барлық учаскелерінде үздіксіз әдіспен жүргізілді. 5. Рефрактометрия және хроматографиялық талдау арқылы қанттарды анықтау. 6. Целлюлозадағы шикі ақуыздың, талшықтың, шикі күлдің, шикі майдың, фосфордың, кальцийдің % және нитриттер мен нитраттардың мг/кг массалық үлесін анықтау. ҚР МЕМСТ әдістері бойынша «AgroComplexExpert» ЖШС сынақ зертханасында. 7. Топырақтың химиялық құрамы: фосфор, калий, органикалық заттар, азот, ҚР МЕМСТ бойынша. 8. AgCStat және Statistica 10 бағдарламаларының көмегімен статистикалық деректерді өңдеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено экологическое сортоиспытание для выявления адаптированных, высокоурожайных, наиболее сахаристых сортов и гибридов. Проведена оценка агротехнических приемов технологии производства сырья для переработки сахарного сорго на биоэтанол, с включением стандартных требований, регламентирующих параметры, сроки и методику их проведения. В 2024 г. наибольший урожай формировал гибрид сорго силосного ASSB24002 (Венгрия, ALFASEED Kft) 68,1 т/га, зеленой массы против среднемноголетних 150 ц/га по сельскохозяйственной зоне при возделывании на силос. Определены сорта с наибольшим количеством водорастворимых сахаров. Проведен биохимический анализ растительного жома. Новизной является выявление урожайных и сахаристых сортов и использование эффекта загущения для формирования максимально возможной массы стеблей к началу оптимальной фазы укосной спелости.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бейімделген, жоғары өнімді, ең қантты сорттар мен будандарды анықтау үшін экологиялық сорттық сынақ жүргізілді. Қант құмайын биоэтанолға өңдеуге арналған шикізат өндіру технологиясының агротехникалық тәсілдеріне бағалау жүргізілді, оларды жүргізу параметрлерін, мерзімдері мен әдістемесін регламенттейтін стандартты талаптар енгізілді. 2024 жылы ең үлкен өнім ASSB24002 (Венгрия, ALFASEED Kft) 68,1 т/га сүрлемді құмай гибридін құрады, сүрлемге өсіргенде ауыл шаруашылығы аймағы бойынша орташа көпжылдық 150 ц/га-ға қарсы жасыл масса. Суда еритін қанттардың ең көп мөлшері бар сорттар анықталды. Өсімдік целлюлозасына биохимиялық талдау жүргізілді. Жаңалық-өнімді және қантты сорттарды анықтау және кесу пісудің оңтайлы фазасының басында сабақтардың мүмкін болатын максималды массасын қалыптастыру үшін қоюлану әсерін қолдану.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Готовятся технологические карты на основе которых будет обоснована экономическая эффективность возделывания сахарного сорго для переработки на биоэтонал с применением предложенных агротехнических приемов. Расчеты рентабельности возделывания на кормовые цели составили 153,1%.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ұсынылған агротехникалық әдістерді қолдана отырып, биоэтоналға өңдеу үшін қант құмайын өсірудің экономикалық тиімділігі негізделетін технологиялық карталар дайындалуда. Жемшөп мақсаттары үшін өсіру рентабельділігінің есептеулері 153,1% құрады.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Предварительные данные 2024 года указывают на эффективность использования агротехнического приема загущения до 300 тыс.семян/га и шириной междурядий 70 см. В благоприятных погодных условиях периода исследований высокий выход биомассы наблюдался у гибрида ASSB24002 (Венгрия, ALFASEED Kft).

Efficiency (in Kazakh) : 2024 жылғы алдын ала деректер 300 мың тұқым/га дейін және қатар аралықтарының ені 70 см дейін қалыңдатудың агротехникалық қабылдауын пайдаланудың тиімділігін көрсетеді. Зерттеу кезеңінің қолайлы ауа райы жағдайында ASSB24002 (Венгрия, ALFASEED Kft) гибридінде биомассаның жоғары өнімділігі байқалды.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство, пищевая и перерабатывающая промышленность.

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы, тамақ және өңдеу өнеркәсібі.