The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследований будут служить 30 сортов и сортообразцов зернового сорго отечественной и зарубежной селекции.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны ретінде астық құмайының отандық және шетелдік селекциясының 30 сорты мен сортүлгілері болады.

Aim of work (in Russian) : Цель исследований - на основе экологического сортоиспытания провести сравнительный анализ продуктивности сортов зернового сорго отечественной и зарубежной селекции и выделить высокопродуктивные генотипы, обладающие комплексом хозяйственно-ценных признаков, представляющие практический интерес для селекции инновационных высокоурожайных сортов и сортобразцов, устойчивых к засолению почвы и жестким агроклиматическим условиям Казахстанского Приаралья.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеудің мақсаты – экологиялық сортсынау негізінде Қазақстандық Арал өңірінің топырақ тұздылығы және қатал агроклиматтық жағдайларына төзімді инновациялық жоғарыөнімді сорттар мен сортүлгілер селекциясы үшін практикалық қызығушылық тудыратын шаруашылық-құнды белгілер кешені бар дәндік құмайдың отандық және шетелдік сорттарының өнімділігіне салыстырмалы талдау жүргізу және жоғарыөнімді генотиптерін іріктеу.

Методы исследования (на русском) : В проекте предусмотрено разностороннее изучение различных сортов и сортообразцов зернового сорго и подбор устойчивых к стрессовым факторам среды засушливого региона, обеспечивающих высокую продуктивность, качество зерна и зеленой массы, для возделывания на засоленных почвах рисовых систем. Фенологические наблюдения и биометрический анализ, согласно методике ВИР, Методике государственного сортоиспытания РК, Широкому унифицированному классификатору СЭВ и международный классификатор СЭВ возделываемых видов рода Sorghum Moench. Статистическая обработка урожайных данных по Б.А.Доспехову. Экологическое испытание 30 номеров зернового сорго проводится на делянках – 30 м2 (длина 10,0 м, ширина 3,0 м) в трехкратной повторности, размещение – рендомизированное.

Методы исследования (на казахском) : Жобада дәнді құмайдың әртүрлі сорттары мен сортұлгілерін кешенді зерттеуді және күріш жүйелерінің тұзды топырақтарында өсіру үшін жоғары өнімділікті, дәннің және жасыл массаның сапасын қамтамасыз ететін құрғақ аймақтың күйзеліс факторларына төзімділігін таңдауды қарастырады. Фенологиялық бақылаулар және биометриялық талдаулар БОӨИ әдістемесіне, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сорт сынау әдістемесіне, СЭВ кең бірыңғай классификаторына және Sorghum Moench тұқымдасының мәдени түрлерінің СЭВ халықаралық жіктеуішіне сәйкес. Өнім жинау мәліметтерді статистикалық өңдеу Б.А.Доспехов бойынша. Астық құмайның 30 номері экологиялық сынауда көлемі 30 м2 (ұзындығы 10,0 м, ені 3,0 м) құрайтын мөлдектерде үш қайталанумен жүргізіледі, орналастыруы – рандомизацияланған.

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизной и научно-практической значимостью проекта является комплексная оценка перспективных сортов и сортообразцов зернового сорго отечественной и зарубежной селекции по агробиологическим признакам, качеству зеленой массы и зерна в сочетании с устойчивостью к био-, абиотическим факторам среды. Реализация проекта позволит не только определить наиболее адаптивные сорта зернового сорго, но и выделить ценные источники хозяйственно-ценных признаков для широкого использования их в программах гибридизации, идентифицировать доноры скороспелости, продуктивности и стрессоустойчивости, что, в будущем, несомненно, станет отправным пунктом для развертывания местного селекционного процесса в условиях Приаралья.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаның жаңалығы мен ғылыми-тәжірибелік маңыздылығы – отандық және шетелдік селекциядағы дәнді құмайдың перспективті сорттары мен сортүлгілерін агробиологиялық сипаттамалары, жасыл массасы мен дәнінің био-, абиотикалық факторларға төзімділігімен үйлесімде сапасы бойынша кешенді бағалау. Жобаны жүзеге асыру астық құмайының ең бейімделгіш сорттарын анықтауға ғана емес, оларды будандастыру бағдарламаларында кеңінен қолдану үшін экономикалық құнды белгілердің бағалы көздерін анықтауға, ерте пісетін, өнімділігі мен күйзеліске төзімділігінің донорларын анықтауға мүмкіндік береді, ол өз кезегінде, болашақта Арал өңірінде жергілікті селекциялық үрдісті дамытудың бастамасы болатыны сөзсіз.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научные результаты найдут широкое применение в теоретической и практической селекции, где выделенные ценные образцы зернового сорго будут служить в качестве исходного материала для практической селекции отечественных сортов, устойчивых к стрессовым условиям Казахстанского Приаралья и представлять огромный интерес в области генетических исследований культуры. Селекционно-генетическое улучшение новых сортов позволит повысить рентабельность их возделывания в производстве. Социально-экономический эффект выражается в дополнительной прибыли за счет высокой продуктивности новых сортов против предшествующих аналогов не менее, чем на 15-20%, при одинаковых затратах на единицу площади, в создании дополнительных рабочих мест, снижении себестоимости продукции. Снижение засоленности почвы за счет выращивания зернового сорго позволит улучшению экологической обстановки, расширению посевных площадей сельскохозяйственных культур в регионе.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ғылыми нәтижелер теориялық және практикалық селекцияда кеңінен қолданылады, мұнда іріктеліп алынған құмайдың бағалы үлгілері Қазақстанның Арал өңірінің стресстік жағдайларына төзімді отандық сорттарды практикалық іріктеу үшін бастапқы материал ретінде қызмет етеді және үлкен мәнге ие болады. дақылдың генетикалық зерттеу саласына қызығушылық. Жаңа сорттарды іріктеу және генетикалық жетілдіру оларды өндірісте өсірудің табыстылығын арттырады. Әлеуметтік-экономикалық тиімділік жаңа сорттардың бұрынғы аналогтармен салыстырғанда кемінде 15-20%-ға жоғары өнімділігімен, аудан бірлігіне бірдей шығындармен, қосымша жұмыс орындарын құрудан, өндіріс шығындарының төмендеуінен қосымша пайдамен көрінеді. Дәнді құмай өсіру арқылы топырақтың тұздану деңгейін төмендету экологиялық жағдайды жақсартып, аймақтағы ауыл шаруашылығы дақылдарының егіс көлемін кеңейтуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : В процессе разработки

Level of implementation (in Kazakh) : Жасау үдерісінде

Efficiency (in Russian) : Выделенные инновационные сорта зернового сорго будут предложены фермерам, крестьянским хозяйствам и другим сельскохозяйственным формированиям региона занимающиеся животноводством и растениеводством. Результаты исследований по экологическому испытанию сортов сельскохозяйственных культур позволят повысить эффективность исследований по генетике и селекции в Казахстане. Полученный в результате реализации проекта ценный исходный материал может стать основой для создания новых конкурентоспособных сортов зернового сорго пищевого и кормового использования, способных давать высокие урожаи в засушливой зоне Казахстана.

Efficiency (in Kazakh) : Дәнді құмайдың іріктелген инновациялық сорттары облыстағы мал және өсімдік шаруашылығымен айналысатын фермерлерге, шаруа қожалықтарына және басқа да ауыл шаруашылығы ұйымдарына ұсынылатын болады. Өсімдіктердің сорттарын экологиялық сынау бойынша зерттеулердің нәтижелері Қазақстандағы генетикалық және селекциялық зерттеулердің тиімділігін арттырады. Жобаны іске асыру нәтижесінде алынған құнды бастапқы материал Қазақстанның қуаң аймағында жоғары өнім беруге қабілетті, азық-түлік және жем ретінде пайдалануға арналған дәнді құмайдың бәсекеге қабілетті жаңа сорттарын құруға негіз бола алады.

Field of application (in Russian) : Селекция, семеноводство и кормопроизводство, субъекты агропромышленного комплекса

Field of application (in Kazakh) : Селекция, тұқым шаруашылығы және мал азығын өндіру, агроөнеркәсіп кешен субъектілері