The object of research, development or design (in Russian) : К объекту исследования относятся сельскохозяйственные кооперативы (СХК) и их виды, домашние хозяйства, личные подсобные хозяйства, крестьянские или фермерские хозяйства Жамбылской, Мангистауской, Атырауской, Акмолинской, Северо-Казахстанской, Кызылординской, Восточно-Казахстанской областей.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісіне Жамбыл, Маңғыстау, Атырау, Ақмола, Солтүстік Қазақстан, Қызылорда, Шығыс Қазақстан облыстарының ауыл шаруашылығы кооперативтері және олардың түрлері, үй шаруашылықтары, жеке қосалқы шаруашылықтары, шаруа немесе фермер қожалықтары жатады.

Aim of work (in Russian) : Изучение нормативно-правовых, организационно-управленческих, социально-экономических факторов, а также факторов мотивации и активности населения, определяющих механизм создания и развития сельскохозяйственных кооперативов, оценка влияния результатов их деятельности на улучшение качества жизни, повышение доходов сельского населения и разработка модели устойчивого развития сельскохозяйственного кооператива в регионах Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру және дамыту тетігін айқындайтын нормативтік-құқықтық, ұйымдастырушылық-басқарушылық, әлеуметтік-экономикалық факторларды, сондай-ақ халықтың уәждемесі мен белсенділігінің факторларын зерделеу, олардың қызмет нәтижелерінің өмір сүру сапасын жақсартуға, ауыл халқының табысын арттыруға әсерін бағалау және Қазақстан өңірлерінде ауыл шаруашылығы кооперативінің орнықты даму моделін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : В исследовании использовались количественные и качественные методы (групповые и аудиторные опросы, индивидуальные/контактные опросы, формы Google, социологические опросы, методы) для определения состояния развития СХК и определения их влияния на доходы и качество жизни сельских жителей. Кроме того, для получения более полного и глубокого понимания изучаемого явления или вопроса использовался комбинированный метод, сочетающий качественные и количественные методы исследования. В целях более глубокого изучения уровня развития СХК в региональном разрезе применен метод выбора максимальной и минимальной ситуации с учетом региональной специфики Казахстана и доли сельского населения. Для точного определения взаимосвязи между переменными в ходе исследования (влияние организационно-управленческих и социально-экономических факторов на деятельность кооперативов, влияние кооперативов на качество жизни и доходы сельского населения) был использован метод кейс-стади. Применены методы социологического опроса, матричный метод, метод контент-анализа (для определения степени активности сельского населения в объединении в кооперативы, уровня доходов и показателей качества жизни).

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу барысында АШК-нің даму жағдайын анықтау және оның ауыл тұрғындарының табысы мен тұрмыс сапасына әсерін анықтау үшін сандық және сапалық әдістер (топтық және аудиториялық сауалнамалар, жеке/байланыс сауалнамалары, Google нысандары, социологиялық сауалнама, әдістері) қолданылды. Сонымен қатар, зерттелетін құбылыс немесе сұрақ туралы неғұрлым толық және терең түсінік алу үшін сапалы және сандық зерттеу әдістерін біріктіре отырып аралас әдіс қолданылды. АШК-нің даму деңгейін өңірлік бөліністе тереңірек зерделеу мақсатында Қазақстанның өңірлік ерекшелеіктерін және ауыл тұрғындарының үлесін ескере отырып, максималды және минималды жағдайды таңдау әдісі қолданылды. Зерттеу барысындағы айнымалылар арасындағы байланысты дәл анықтау үшін (ұйымдық-басқарушылық және әлеуметтік-экономикалық факторлардың кооперативтердің қызметіне әсерді, кооперативтердің ауыл халқының өмір сүру сапасы мен табысына әсері) кейс-стади әдісін қолданылды. Әлеуметтік сауалнама әдістері, матрицалық әдіс, контент-талдау әдісі (кооперативтерге бірігудегі ауыл халқының белсенділік дәрежесін, табыс деңгейін және өмір сапасының көрсеткіштерін анықтау үшін) қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1) Обосновано, что для дальнейшего развития малых и развивающихся СХК в развивающихся странах, в том числе в Казахстане, необходимы стабильные источники финансирования и государственная поддержка, а для крупных СХК - укрепление уровня их специализации и поддержка на национальном уровне. 2) Выявлены основные проблемы, негативно влияющие на развитие СХК (частые изменения условий в документах поддержки, ограниченная интеграция между переработчиками и мелкими фермерами, низкий уровень взаимного доверия и др.). 3) Составлен подробная анкета из 18 вопросов, направленная на всестороннее изучение уровня активности сельского населения для объединения в СХК. Опрос охватил все ключевые аспекты, необходимые для глубокого понимания мотивации, барьеров и мотивирующих факторов для создания и функционирования кооперативов. 4) Научно обоснована важность укрепления специализированных СХК в Северной, Западной и Восточной областях Казахстана. 5) выявлены основные параметры влияния СХК на уровень доходов и качество жизни сельского населения в регионах Казахстана: экономические, социальные, инфраструктурнаые, социально-психологические, оценки эффективности государственной поддержки.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1) Дамушы елдерде, оның ішінде Қазақстанда шағын және дамып келе жатқан АШК-нің ары қарай дамуы үшін тұрақты қаржыландыру көздері мен мемлекеттік қолдау, ал ірі АШК-і үшін олардың мамандану деңгейін нығайту және ұттық деңгейде қолдау қажет екендігі негізделген. 2) АШК-інің дамуына теріс әсер етуші негізгі проблемалар (қолдау құжаттарындағы шарттарының жиі өзгеруі, өңдеушілер мен шағын фермерлер арасындағы шектеулі интеграция, өзара сенім деңгейінің төмен болуы және т.б.) анықталды. 3) Ауыл тұрғындарының АШК-і мүшесі болуға белсенділік деңгейін жан-жақты зерттеуге бағытталған 18 сұрақтан тұратын егжей-тегжейлі сауалнама жасалды. Сауалнама кооперативтерді құру және жұмыс істеу үшін мотивацияны, кедергілерді және ынталандырушы факторларды терең түсіну үшін қажетті барлық негізгі аспектілерді қамтыды. 4) Қазақстанның Солтүстік, Батыс және Шығыс облыстарында мамандандырылған АШК нығайтудың маңыздылығы ғылыми негізделді. 5) АШК-нің Қазақстан өңірлеріндегі ауыл халқының табыс деңгейіне және өмір сүру сапасына әсер етуінің негізгі параметрлері анықталды, олар: экономикалық, әлеуметтік, инфрақұрылымдық, әлеуметтік-психологиялық, мемлекеттік қолдаудың тиімділігін бағалау.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Доля отрасли АПК в составе ВВП,%; уровень износа сельскохозяйственной (СХ) техники,%; количество действующих СХК и их членов, ед.; численность работников СХК, чел.; продукция, произведенная в рамках СКХ, тонн; услуги, оказанные в рамках СХК, тыс. тенге; количество действующих СХК в областях, единиц; объем инвестиций в сельское хозяйство, млрд. тг.; объем субсидирования АПК, млрд.тг.; доля сельского населения в расчете на население в целом, %; динамика коэффициентов естественного прироста (убывания) сельского населения, %; средний размер заработной платы сельского населения, тг.; состояние занятости сельского населения и доля малообеспеченного населения в том числе: численность сельского населения, тыс. человек, рабочая сила, тыс. человек; занятое население, тыс. человек; (в том числе: наемные работники; самозанятые работники; безработное население, тыс. человек); доля населения с доходами ниже стоимости продовольственной корзины, %, в том числе: городское и сельское население и др.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ЖІӨ құрамындағы АӨК саласының үлесі, %; ауыл шаруашылығы (АШ) техникаларының тозу деңгейі, %; жұмыс істеп тұрған АШК және олардың мүшелерінің саны, бірлік; АШК-і қызметкерлерінің саны, адам; АШК-і аясында өндірген өнімдер, тонна; АШК-і аясында көрсеткен қызметтер, мың теңге; облыстардағы жұмыс жасап тұрған АШК-нің саны, бірлік; ауыл шаруашылығын инвестициялау көлемі, млрд, тг.; АӨК-ін субсидиялау көлемі, млрд.тг.; жалпы халыққа есептегендегі ауыл тұрғындарының үлесі, %; ауыл халқының табиғи өсу (кему) коэффициенттерінің динамикасы, %; ауыл халқының орташа жалақы мөлшері, тг.; ауыл халқының жұмыспен қамтылу жағдайы және табысы төмен халықтың үлесі, %, оның ішінде: ауыл халқының саны, мың адам, жұмыс күші, мың адам, жұмыспен қамтылған халық, мың адам (оның ішінде: жалдамалы қызметкерлер, өзін-өзі жұмыспен қамтыған қызметкерлер; жұмыссыз халық, мың адам); табысы азық-түлік себетінің құнынан төмен халықтың үлесі,%, оның ішінде: қала халқы, ауыл халқы) және т.б.

Level of implementation (in Russian) : Будут разработаны научные рекомендации для укрепления и совершенствования нормативно-правовых, организационно-управленческих, социально-экономических механизмов развития СХК РК; Будет разработана эконометрическая модель эффективной организации и управления СХК; Будет разработаны меры по повышению доходов и качества жизни сельского населения до городского уровня через развитие СХК; будут разработаны научно обоснованные рекомендации и меры для внесения изменений в нормативные документы РК, позволяющие координировать организационно-управленческие, социально-экономические механизмы развития СХК в регионах РК.

Level of implementation (in Kazakh) : ҚР АШК-ін дамытудың нормативтік-құқықтық, ұйымдық-басқарушылық, әлеуметтік-экономикалық тетіктерін нығайту және жетілдіру үшін ғылыми ұсынымдар әзірленетін болады; АШК-ін тиімді ұйымдастыру мен басқарудың эконометрикалық моделі әзірленетін болады; АШК-ін дамыту арқылы ауыл халқының табысы мен өмір сүру сапасын қалалық деңгейге дейін арттыру жөніндегі шаралар әзірленетін болады; ҚР өңірлерінде АШК дамытудың ұйымдастырушылық-басқарушылық, әлеуметтік-экономикалық тетіктерін үйлестіруге мүмкіндік беретін ҚР нормативтік құжаттарына өзгерістер енгізу үшін ғылыми негізделген ұсынымдар мен шаралар әзірленетін болады.

Efficiency (in Russian) : Ожидаемые социальные эффекты от результатов проекта: проект может повлиять на повышение доходов сельского населения, формирование постоянных рабочих мест, снижение доли безработицы, самозанятости, повышение производительности труда, а также развитие социальной инженерной инфраструктуры в регионах в соответствии с современными требованиями и кардинальное решение демографических, внутри-миграционных проблем. Ожидаемые экономические эффекты от результатов проекта: снижение производственных и управленческих затрат и повышение доходов малых хозяйственных объектов в сфере сельского хозяйства, эффективное использование трудовых ресурсов на сельских территориях, увеличение доли сельскохозяйственной продукции в составе валового внутреннего продукта, повышение экспортного потенциала страны через развитие национального производства.

Efficiency (in Kazakh) : Жоба нәтижелерінен күтілетін әлеуметтік әсерлер: жоба ауыл халқының табысын арттыруға, тұрақты жұмыс орындарын қалыптастыруға, жұмыссыздық үлесін төмендетуге, өзін-өзі жұмыспен қамтуға, еңбек өнімділігін арттыруға, сондай-ақ қазіргі заманғы талаптарға сәйкес өңірлерде әлеуметтік инженерлік инфрақұрылымды дамытуға және демографиялық, көші-қон ішіндегі проблемаларды түбегейлі шешуге әсер етуі мүмкін. Жоба нәтижелерінен күтілетін экономикалық әсерлер: ауыл шаруашылығы саласындағы өндірістік және басқару шығындарын азайту және шағын шаруашылық объектілерінің кірістерін арттыру, ауылдық аумақтарда еңбек ресурстарын тиімді пайдалану, жалпы ішкі өнім құрамындағы Ауыл шаруашылығы өнімінің үлесін ұлғайту, ұлттық өндірісті дамыту арқылы елдің экспорттық әлеуетін арттыру.

Field of application (in Russian) : Результаты исследования могут быть использованы в разработке рекомендаций по улучшению государственной поддержки сельскохозяйственных кооперативов (налоговые льготы, субсидирование, укрепление организационных и управленческих компетенций кадров), в разрабатываемых государственных программах по повышению доходов, качества жизни сельских жителей и сельских районов. Кроме того, это может помочь улучшить стратегию регионального развития на уровне местного самоуправления и поддержать сельские кооперативы с помощью инфраструктурных программ. Практическое применение результатов исследования может служить основой для выработки методических рекомендаций по развитию кооперативов, повышению благосостояния членов кооператива, разработки образовательных курсов или тренингов для руководителей кооперативов, сельхозпроизводителей, а также студентов и исследователей в области аграрной экономики и менеджмента. Таким образом, результаты исследования могут быть полезны широкому кругу заинтересованных сторон, включая государственные организации, фермерские хозяйства, научные и образовательные учреждения.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері Ауыл шаруашылығы кооперативтерін мемлекеттік қолдауды (салық жеңілдіктері, субсидиялау, кадрлардың ұйымдастыру және басқару құзыреттіліктерін нығайту) жақсарту жөніндегі ұсынымдарды әзірлеуде, аулық айматар мен ауыл тұрғындарының табысын, тұрмыс сапасын арттыру бойынша әзірленетін мемлекеттік бағдарламаларда қолданылуы мүмкін. Сонымен қатар, жергілікті өзін-өзі басқару деңгейіндегі аймақтық даму стратегиясын жетілдіруге, және инфрақұрылымдық бағдарламалар арқылы ауылдық кооперативтерді қолдауға көмектесуі мүмкін. Зерттеу нәтижелерін практикалық қолдану- кооперативтерді дамытуға арналған әдістемелік ұсыныстар жасауға, кооператив мүшелерінің әл-ауқатын арттыруға, кооператив басшыларына, ауыл шаруашылығы өндірушілеріне, сондай-ақ аграрлық экономика және менеджмент саласындағы студенттер мен зерттеушілерге арналған білім беру курстарын немесе тренингтерді әзірлеуге негіз бола алады. Осылайша, зерттеу нәтижелері көптеген мүдделі тараптарға, соның ішінде мемлекеттік ұйымдарға, фермерлерге, ғылыми және білім беру мекемелеріне пайдалы болуы мүмкін.