The object of research, development or design (in Russian) : Вирусы гриппа; коронавирусы; противовирусный иммунитет; тритерпены, полученные казахстанских растений; наночастицы; адъюванты.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Тұмау вирустары; коронавирустар; вирусқа қарсы иммунитет; қазақстандық өсімдіктер алған тритерпендер; нанобөлшектер; адъюванттар.

Aim of work (in Russian) : Целью проекта является изучение активности иммунного ответа при различных способах введения вирусных антигенов и разработка универсальных адъювантов на основе наночастиц, содержащих иммуностимулирующие тритерпены, полученные из казахстанских растений, для повышения эффективности вакцинации при мукозальном и парентеральном путях введения вакцинных препаратов.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты вирустық антигендерді енгізудің әртүрлі тәсілдеріндегі иммундық жауаптың белсенділігін зердттеу және вакциналық препараттарды енгізудің шырышты және парентеральді жолдарында вакцинациялаудың тиімділігін арттыру үшін қазақстандық өсімдіктерден алынған иммунды ынталандырушы тритерпендері бар нанобөлшектер негізінде әмбебап адъюванттарды әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Из растений флоры Казахстана, относящихся к семействам Fabáceae, Caryophylláceae и Betulaceae, получали экстракты, обогащенные тритерпеновыми соединениями. Из полученных экстрактов методом высокоэффективной жидкостной хроматографии , выделяли очищенные тритерпеновые соединения. Фракционирование экстрактов проводили с использованием системы HPLC “Agilent technologies” на полупрепаративной колонке C18 в градиенте 0-80% ацетонитрила в присутствии 0,1% трифторуксусной кислоты. Состав и структуру полученных препаратов тритерпеновых соединений анализировали с применением метода HPLC на системе “Agilent technologies” с использованием аналитической колонки С18, а также с применением хромато-масс-спектрометрического анализа на приборе Shimadzu LCMS-8040. Острую токсичность препаратов исследовали на модели мышей при пероральном введении препаратов в дозах 1-5 мг/животное (при изучении токсичности экстрактов) и в дозах 10-100 мкг/животное (при изучении токсичности очищенных соединений). Нанокомплексы очищенных тритерпеновых соединений с липидами (холестерин/фосфатидилхолин) получали методом солюбилизация/диализ с использованием в качестве солюбилизатора неионного детергента MEGA-10. Структуру полученных нанокомплексов исследовали методом трансмиссионной электронной микроскопии на электронном микроскопе HT7800 (Hitachi®) Исследуемые образцы негативно контрастировали 3% водным раствором фосфорно-вольфрамовой кислоты при нанесении на сеточки с подложкой.

Методы исследования (на казахском) : Fabáceae, Caryophylláceae және Betulaceae тұқымдасына жататын Қазақстан флорасының өсімдіктерінен органикалық еріткіштердің көмегімен тритерпен қосылыстарымен байытылған сығындылар алынды. Жоғары тиімді сұйық хроматография (HPLC) әдісімен алынған сығындылардан тазартылған тритерпен қосылыстары оқшауланған. Сығындыларды фракциялау HPLC "Agilent technologies" жүйесін 0,1% трифторацет қышқылының қатысуымен 0-80% ацетонитрил градиентіндегі C18 жартылай препараттық бағанында қолдану арқылы жүргізілді. Алынған тритерпен қосылыстары препараттарының құрамы мен құрылымы С18 аналитикалық бағанын пайдалана отырып, "Agilent technologies" жүйесінде HPLC әдісін қолдана отырып, сондай-ақ Shimadzu LCMS-8040 құралында хромато-масс-спектрометриялық талдауды қолдана отырып талданды. Препараттардың жедел уыттылығы 1-5 мг/жануар дозасында (сығындылардың уыттылығын зерттеу кезінде) және 10-100 мкг/жануар дозасында (тазартылған қосылыстардың уыттылығын зерттеу кезінде) препараттарды пероральды енгізу кезінде тышқан үлгісінде зерттелді. Липидтермен (холестерин/фосфатидилхолин) тазартылған тритерпен қосылыстарының нанокомплекстері Mega-10 иондық емес жуғыш затты еріткіш ретінде қолдана отырып, еріту/диализ әдісімен алынды. Алынған нанокомплекстердің құрылымы HT7800 (Hitachi®) электронды микроскопында трансмиссиялық электронды микроскопия әдісімен зерттелді. Сынақ үлгілері тірек торларға (формвар) қолданған кезде фосфорно- вольфрам қышқылының 3% сулы ерітіндісімен (рН 6,8) теріс боялған.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен подбор растений, относящихся к семействам Fabáceae, Caryophylláceae и Betulaceae и в соответствии с предварительным анализом содержания тритерпеновых соединений для изучения отобрано 4 растения из семейства Fabaceae, 3 растения из семейства Caryophyllaceae и 3 растения из семейства Betulaceae. Получены частично очищенные экстракты и на модели мышей проведено изучение их острой токсичности. Установлено отсутствие острой токсичности у всех протестированных экстрактов в диапазоне доз 1-5 мг/животное. Для дальнейших исследований выбраны экстракты растений: Glycine max, Astragalus membranaceus, Alnus incana, Gipsophila paniculata, Проведено изучение состава и структуры тритерпеновых соединений. Установлено, что в изученных препаратах присутствует от 5 до 16 тритерпеновых соединений с разной структурой. При изучении острой токсичности экстрактов таковая не выявлена у всех полученных препаратов в дозах до 100 мкг/животное. Изучена способность отобранных тритерпеновых соединений формировать нанокомплексы с липидами. Показано, что все тритерпены были способны формировать характерные нанокомплексы с липидами. С помощью метода трансмиссивной электронной микроскопии проведено изучение структуры нанокомплексов. Установлено, что морфология полученных нанокомплексов отличалась, в зависимости от тритерпенового компонента. Проведено накопление очищенных тритерпеновых соединений, способных формировать нанокомплексы, для дальнейшего изучения их иммуностимулирующей активности.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Fabáceae, Caryophylláceae және Betulaceae тұқымдасына жататын өсімдіктерді таңдау жүргізілді және тритерпен қосылыстарының құрамын алдын ала талдауға сәйкес зерттеу үшін Fabaceae тұқымдасынан 4 өсімдік, Caryophyllaceae тұқымдасынан 3 Өсімдік және betulaceae тұқымдасынан 3 өсімдік таңдалды.Ішінара тазартылған сығындылар алынды және тышқандар моделінде олардың жедел уыттылығы зерттелді. 1-5 мг / жануар дозасы диапазонында барлық сыналған сығындыларда жедел уыттылықтың болмауы анықталды.Әрі қарай зерттеу үшін өсімдік сығындылары таңдалады: Glycine max, Astragalus membranaceus, Alnus incana, Gipsophila paniculata. Тритерпен қосылыстарының құрамы мен құрылымын зерттеу жүргізілді. Зерттелген препараттарда әртүрлі құрылымы бар 5-тен 16-ға дейін тритерпен қосылыстары бар екендігі анықталды.Сығындылардың жедел уыттылығын зерттеу кезінде бұл барлық алынған препараттарда 100 мкг/жануарға дейінгі дозада анықталмаған. Таңдалған тритерпен қосылыстарының липидтермен нанокешендерді қалыптастыру қабілеті зерттелді.Барлық тритерпендер липидтермен тән нанокешендерді құруға қабілетті екендігі көрсетілген. Трансмиссиялық электронды микроскопия әдісін қолдана отырып, нанокешендердің құрылымын зерттеу жүргізілді.Алынған нанокомплекстердің морфологиясы тритерпен компонентіне байланысты әр түрлі екендігі анықталды. Олардың иммуностимуляциялық белсенділігін одан әрі зерттеу үшін нанокешендерді қалыптастыруға қабілетті тазартылған тритерпен қосылыстарының жинақталуы жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Был определен круг растений флоры Казахстана с высоким содержанием тритерпеновых сапонинов и по результатам анализа отобраны 4 наиболее перспективных растения для получения очищенных тритерпеновых соединений, обладающих иммуностимулирующими свойствами. Из отобранных растений (Glycine max, Astragalus membranaceus, Alnus incana, Gipsophila paniculate) получены частично очищенные экстракты, из которых методом HPLC выделены очищенные тритерпеновые соединения. С использованием техники HPLC и хромато-масс-спектрометрического анализа изучен состав полученных препаратов и структура выделенных тритерпеновых соединений. Изучена способность полученных тритерпеновых соединений формировать нанокомплексы с липидами и с применением метода трансмиссивной электронной микроскопии проведено изучение структуры полученных нанокомплексов. Показано, что структура нанокомплексов тритерпеновых соединений с липидами отличается в зависимости от тритерпенового компонента.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Құрамында тритерпен сапониндері Жоғары Қазақстан флорасы өсімдіктерінің шеңбері анықталды және талдау нәтижелері бойынша иммуностимуляторлық қасиеттері бар тазартылған тритерпен қосылыстарын алу үшін ең перспективалы 4 өсімдік іріктелді. Таңдалған өсімдіктерден (Glycine Max, Astragalus membranaceus, Alnus incana, Gypsophila paniculata) ішінара тазартылған сығындылар алынады, олардан тазартылған тритерпен қосылыстары HPLC әдісімен оқшауланған. HPLC техникасын және хромато-масс-спектрометриялық талдауды қолдана отырып, алынған препараттардың құрамы және оқшауланған тритерпен қосылыстарының құрылымы зерттелді. Алынған тритерпен қосылыстарының липидтермен нанокешендерді қалыптастыру қабілеті зерттелді және трансмиссивті электронды микроскопия әдісін қолдана отырып, алынған нанокешендердің құрылымын зерттеу жүргізілді. Липидтері бар тритерпен қосылыстарының нанокешендерінің құрылымы тритерпен компонентіне байланысты әр түрлі болатындығы көрсетілген.

Level of implementation (in Russian) : Начаты исследования по разработке адъювантов для повышения эффективности вакцин, которые после завершения проекта будут внедрены в практическое здравоохранение.

Level of implementation (in Kazakh) : Вакциналардың тиімділігін арттыру үшін адъюванттарды әзірлеу бойынша зерттеулер басталды, олар жоба аяқталғаннан кейін практикалық денсаулық сақтауға енгізіледі.

Efficiency (in Russian) : Запланированные на 2024 г. исследования проведены в строгом соответствии с утверждённым календарным планом по проекту на 2024 год, полученные результаты полностью соответствуют запланированным заданиям и ожидаемым показателям.

Efficiency (in Kazakh) : 2024 жылға жоспарланған зерттеулер 2024 жылға арналған жобаның бекітілген күнтізбелік жоспарына қатаң сәйкес жүргізілді, алынған нәтижелер жоспарланған тапсырмалар мен күтілетін көрсеткіштерге толық сәйкес келеді.

Field of application (in Russian) : Целевыми потребителями полученных результатов проекта могут являться научные и медицинские учреждения, заинтересованные в разработке и применении новых адъювантов, способных повышать эффективность гриппозных и коронавирусных вакцин как при мукозальном, так и парэнтеральном применении.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның алынған нәтижелерінің мақсатты тұтынушылары мукозальды және парентеральды қолдану кезінде тұмау және коронавирустық вакциналардың тиімділігін арттыруға қабілетті жаңа адъюванттарды әзірлеуге және қолдануға мүдделі ғылыми және медициналық мекемелер бола алады.