The object of research, development or design (in Russian) : Архаичные методы в производствах, связанных с использованием глины (гончарство, строительство)

The object of research, development or design (in Kazakh) : Сазды қолданумен байланысты өндірістердегі архаикалық әдістер (қыш өндірісі, құрылыс)

Aim of work (in Russian) : комплексное изучение всех доступных этапов наиболее архаичных сохранившихся гончарных производств на территории Казахстана, Узбекистана, Таджикистана и Кыргызстана, а также сбор данных сопутствующих производств (глинобитного строительства, скотоводства, земледелия, плетения емкостей), определение возможности их сопоставления с данными древнейших археологических производств как на территории Центральной Азии, так и сопредельных территорий.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Қырғызстан аумақтарындағы архаикалық сақталған қыш өндірістерінің барлық қолжетімді кезеңдерін кешенді зерделеу, сондай-ақ қосалқы өндірістер бойынша деректер жинау (саз-балшық құрылысы, мал шаруашылығы, егіншілік, себет тоқу), оларды Орталық Азия аумағындағы, сондай-ақ іргелес аумақтардағы көне археологиялық өндірістердің деректерімен салыстыру мүмкіндігін айқындау.

Методы исследования (на русском) : При исследовании были применены следующие методы сбора этнографических данных: опрос, анкетирование, интервью, фото и видеофиксация в комплексе с междисциплинарными этно-лингвистическими методиками – запись специальных терминов, названий сырья и процессов, используемых в ходе производства гончарной продукции. Отобраны также образцы для микроскопического исследования.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу барысында этнографиялық деректерді жинаудың келесі әдістері қолданылды: сұрастыру, сауалнама, сұхбат, фото және бейнеге түсіру, пәнаралық этно-лингвистикалық әдістерді өолдана отырып қыш бұйымдарын өндіру барысында қолданылатын арнайы терминдерді, шикізат атауларын және процестерді жазу. Микроскопиялық зерттеу үшін үлгілер таңдалды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате собраны новые данные о гончарах, специфике отбора сырья, его подготовке, составе и алгоритме создания гончарных изделий. Было опрошено более 40 гончаров в Южном Казахстане и Узбекистане. Данные материалы проанализированы и выявлена высокая степень устойчивости культурных традиций в изготовлении тандыров и строительных материалов для возведения жилых построек. Выявлены две различные гендерные традиции гончарства – женское и мужское, отличающееся между собой.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Нәтижесінде қышшылар, шикізатты іріктеу ерекшеліктері, оны дайындау, құрамы және қыш жасау алгоритмі туралы жаңа мәліметтер жиналды. Оңтүстік Қазақстан мен Өзбекстанда 40-тан астам құшшы ұсталардан сұхбат алынды. Берілген материалдар талданып, тұрғын үй құрылыстарын салу үшін құрылыс материалдарын дайындау және тандыр жасаудағы мәдени дәстүрлердің жоғары тұрақтылығы анықталды. Қыш өндірісінің екі түрлі гендерлік дәстүрі анықталды – бір-бірінен ерекшеленетін әйел адам мен ер адам кәсібі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Собранные материалы по двум гендерным архаичным технологиям, распространенным на территории Южного Казахстана и Узбекистана, позволили выявить экономический масштаб использования данных технологий в региональном аспекте. Так, например, выявлено, что изделия, произведенные мужскими коллективами распространяются общирнее и более массово, а также изготавливаются в течении всего года, тогда как изделия гончаров-женщин имеют ограниченный круг потребителей (в рамках своего села и носит сезонный характер).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Оңтүстік Қазақстан мен Өзбекстан аумағында таралған екі гендерлік архаикалық технология бойынша жиналған материалдар осы технологияларды өңірлік аспектіде пайдаланудың экономикалық ауқымын анықтауға мүмкіндік берді. Мәселен, мысалы, ерлер ұжымы шығарған бұйымдар жалпы және жаппай таратылатыны, сондай-ақ жыл бойы өндірілетіні анықталды, ал әйел ұсталардың бұйымдары тұтынушылардың шектеулі тобына ие (өз ауылы шеңберінде және маусымдық сипатта болады).

Level of implementation (in Russian) : Были расшифрованы все диктофонные записи с этнографических экспедиций и переведены. Анализу был подвергнут весь массив данных ( более 40 мастеров). Основные выводы нашли отражение в пяти научных публикациях: 2 статьи, рекомендованные КОКСНВО, 1 статья в отечественном журнале и 2 статья в сборнике международной конференции. В 2024 году участниками проекта было проведено 2 лекции: 1- в Маргулан Университете (г.Павлодар) и 2 – в Кызылординском Университете имени Коркыт Ата (г.Кызылорда), сделан 1 доклад на круглом столе в Институте археологии РАН (г.Москва).

Level of implementation (in Kazakh) : Этнографиялық экспедициялардан барлық диктофон жазбалары мәтінге түрлендіріліп, аударылды. Барлық деректер массиві (40-тан астам шеберлер) талданды. Негізгі тұжырымдар бес ғылыми басылымда көрініс тапты: ЖБҒССҚК ұсынған 2 мақала, отандық журналдағы 2 мақала және халықаралық конференция жинағындағы 1 мақала. 2024 жылы жобаға қатысушылар 2 дәріс өткізді: 1 – Марғұлан университетінде (Павлодар қ.) және 2-Қорқыт Ата атындағы Қызылорда университетінде (Қызылорда қ.), 1-РҒА Археология институтында (Мәскеу қ.) дөңгелек үстелде баяндама жасады.

Efficiency (in Russian) : Все запланированные этапы исследования осуществлены в срок, в ходе анализа получены важные данные, позволяющие реконструировать культурные традиции гончарного производства, сохранившиеся до настоящего времени.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеудің барлық жоспарланған кезеңдері мерзімінде жүзеге асырылды, талдау барысында осы уақытқа дейін сақталған қыш өндірісінің мәдени дәстүрлерін қалпына келтіруге мүмкіндік беретін маңызды деректер алынды.

Field of application (in Russian) : Результаты, полученные в ходе исследования могут применяться при написании монографий и пособий для ВУЗов, использоваться при разработке музейных эскпозиций, для наполнения спецкурсов по этнографии.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу барысында алынған нәтижелер жоғары оқу орындарына арналған монографиялар мен оқу құралдарын жазу кезінде, музей эскпозицияларын әзірлеу кезінде, этнография бойынша арнайы курстарды толтыру үшін қолданылуы мүмкін.