Inventory number IRN Number of state registration
0224РК00918 AP13068356-OT-24 0122РК00211
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Заключительный Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 2
International publications: 0 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Number of books Appendicies Sources
1 2 32
Total number of pages Patents Illustrations
72 0 2
Amount of funding Code of the program Table
17961000 AP13068356 2
Name of work
Реформа письменности Ахмета Байтурсынова: теория и опыт.
Report title
Type of work Source of funding The product offerred for implementation
Fundamental Другая (укажите)
Report authors
Маралбек Ермұхамет , Оралбай Гүлзар , Сейтбатқал Арлен Берікұлы ,
0
0
1
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного пользования "Институт языкознания имени А.Байтурсынова"
Abbreviated name of the service recipient РГП на ПХВ "ИЯ им. А.Байтурсынова" КН МОН РК
Abstract

Объект исследования: труды Ахмета Байтұрсынулы о казахском письме и орфографии.

Зерттеу нысаны: Ахмет Байтұрсынұлының қазақ жазуы, емлесі туралы еңбектері

Цель исследования: всестороннее и систематическое изучение научных трудов Ахмета Байтұрсынулы о письме, алфавите, орфографии и пунктуации, а также предложение результатов исследования в качестве теоретической основы для дальнейшего развития нового казахского алфавита на латинской графике и казахского письма.

Зерттеу жұмысының мақсаты: Ахмет Байтұрсынұлының жазу, әліпби, емле, пунктуация туралы ғылыми еңбектерін толыққанды, жүйелі зерттеу және зерттеу нәтижелерін қазіргі латынграфикалы жаңа қазақ әліпбиі мен қазақ жазуының болашақ даму бағдарына теориялық негізі ретінде ұсыну.

Методы исследования. На всех этапах исследования применяются методы описания, историко-сравнительный метод, структурный метод и архивные методы исследования в интегративном формате. Также используются текстологический анализ, систематизация, обобщение и методы описания.

Зерттеу әдістері. Зерттеудің барлық кезеңдерінде сипаттама әдісі, тарихи-салыстырмалы әдіс, құрылымдық әдіс, архивтік зерттеу әдістер интегративті сипатта қолданылады. Сондай-ақ текстологиялық талдау, жинақтау, қорытындылау, сипаттау тәсілдері қолданылады

Результаты и новизна исследования. Теория письма Ахмета Байтұрсынулы была комплексно изучена в рамках данного проекта, научные материалы и предварительные условия были подготовлены на высоком уровне, что обеспечило высокое качество и новизну результатов. Научное содержание реформы письма Ахмета Байтұрсынулы до настоящего времени не являлось полноценным и систематическим объектом исследования через взаимосвязанные задачи. В рамках данного исследования выявлены следующие новшества: реформы письма Ахмета Байтұрсынулы были впервые определены и обоснованы в трех этапах: «реформа переходного периода» (1912-1922), национальная реформа (1923-1924) и реформа конкурентного периода (1925-1929); установлено, что реформа письма Ахмета Байтұрсынулы стала основой для формирования национального письма не только на территории Казахстана, но и соседних республик; обнаружены ранее не опубликованные труды Ахмета Байтұрсынулы и его статьи об орфографии, которые были собраны в сборник под названием «Труды Ахмета Байтұрсынулы по алфавиту, письму и орфографии»; историческая заслуга Ахмета Байтұрсынулы в формировании казахской письменной культуры была показана с помощью конкретных доказательств, а жизнеспособность орфографических правил латинского и кириллического казахских алфавитов была определена.

Зерттеу нәтижесі мен жаңалығы. Ахмет Байтұрсынұлының жазу теориясын осы жоба аясында кешенді зерттеу ғылыми материалдар мен ғылыми бағыттағы алғышарттары жоғары деңгейде жасалды, соған сәйкес нәтижелердің сапасы мен жаңашылдығы жоғары. Ахмет Байтұрсынұлы жазу реформасының ғылыми мазмұны бұған дейін толыққанды, жүйелі, бір-бірімен байланысқан міндеттер арқылы кешенді түрде зерттеу нысаны болмады. Бұл зерттеу жобасы арқылы мынадай жаңашылдығы бар: Ахмет Байтұрсынұлы жазу реформасының «өтпелі кезең реформасы» (1912-1922), ұлттық кезең реформасы (1923-1924), бәсекелестік кезең реформасы (1925-1929) атты үш кезеңі алғаш рет анықталды және дәлелденді; Ахмет Байтұрсынұлының жазу реформасы Қазақстан аумағында ғана емес, көршілес республикалардың да ұлттық жазуының қалыптасуына негіз болғаны анықталды; Ахмет Байтұрсынұлының бұрын-соңды жарық көрмеген еңбектері, емле туралы мақалалары табылып, «Ахмет Байтұрсынұлының әліпби, жазу, емле туралы еңбектері» атты жинаққа толық жинақталды; Ахмет Байтұрсынұлының жалпы қазақ жазба мәдениетін қалыптастыруға сіңірген тарихи еңбегі нақты дәлелдер арқылы көрсетілді және латын-қазақ әліпбиі мен кирил-қазақ әліпбиінің емле ережелеріндегі өміршеңдігі анықталды.

непредусмотрено

қарастырылмаған

непредусмотрено

қарастырылмаған

В условиях современных вызовов, вызванных процессом глобализации, поиск ключей, механизмов и системы реформы казахского письма Ахмета Байтұрсынулы является оружием для сохранения казахского языка, научной основой его развития и выходом из затруднительного положения. В переходный исторический период на новый казахский алфавит на латинской графике особенно важны выводы Ахмета Байтұрсынулы о орфографии для сохранения семантики и графического характера казахского слова. Поэтому результаты данного исследования будут полезны для качественной реализации важной государственной языковой политики и повышения национального характера письменной культуры казахского общества.

Жаһандану үдерісі тудырған сын-қатерлер бой көтерген бүгінгі таңда Ахмет Байтұрсынұлының қазақ жазуына жасаған реформасының кілтін, тетіктерін, жүйесін, іздеу – қазақ тілін сақтаудың қаруы, дамытудың ғылыми негізі, тығырықтан шығудың жолы. Қазақ сөзінің семантикасы мен графикалық тұрпатының ұлттық болмысын сақтауда, қазіргі латынграфикалы жаңа қазақ әліпбиіне көшу тарихи кезеңінде Ахмет Байтұрсынұлының емлесі туралы тұжырымдары аса қажет. Сондықтан бұл зерттеудің нәтижелері маңызды мемлекеттік тілдік саясатты сапалы жүзеге асыруда, қазақ қоғамның жазу мәдениетін ұлттық сипатта одан сайын көтеруге пайдасы зор.

В результате исследования определяется теория и практика письменной реформы Ахмета Байтурсынова комплексно. Грамматологические выводы ученого строятся как научная база, необходимая для эффективной, успешной реализации современной письменной реформы. Также предполагается изучение и пропаганда (распространение) на мировом уровне научных концепций Ахмета Байтурсынова, связанных с письмом, посредством публикации результатов исследовательского проекта в зарубежных изданиях, пополнение мировой сокровищницы о семиотике.

Зерттеу жобасының нәтижесінде Ахмет Байтұрсынұлының жазу реформасының теориясы мен тәжірибесі кешенді түрде анықталды. Ғалымның грамматологиялық тұжырымдары бүгінгі жазу реформасын тиімді, сәтті жүзеге асыруға қажет ғылыми база ретінде құрылады. Сондай-ақ зерттеу жобасының нәтижелерін шетелдік басылымдарға жариялау арқылы Ахмет Байтұрсынұлының жазуға байланысты ғылыми тұжырымдарын әлемдік деңгейде зерттеу және насихаттау (таратуды), семиотика туралы әлемдік ой қазынасын толықтыру мақсаты көзделді.

UDC indices
16.21.31
International classifier codes
16.00.00;
Readiness of the development for implementation
Key words in Russian
ахмет байтурсынов; алфавит; теория письма; реформа письма; орфография; тоте жазу;
Key words in Kazakh
ахмет байтұрсынов; әліпби; жазу теориясы; жазу реформасы; орфография; төте жазу;
Head of the organization Фазылжанова Анар Муратовна Кандидат филологических наук / нет
Head of work Маралбек Ермұхамет PhD / "6D021300-Лингвистика" мамандығы бойынша PhD доктор
Native executive in charge