The object of research, development or design (in Russian) : Образцы литиевой керамики с разным составом

The object of research, development or design (in Kazakh) : Құрамы әртүрлі литий керамикасының үлгілері.

Aim of work (in Russian) : Целью исследования является определение оптимальных методическо-технологических процедур для детритизации перспективных литиевых керамик твердотельных бланкетов термоядерных реакторов.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеу мақсаты термоядролық реакторлардың қатты денелі бланкеттерінде қолданылатын перспективті литий керамикаларын тритийсіздендіруге арналған оңтайлы әдістемелік технологиялық рәсімдерді зерттеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования - нейтронное облучение литиевых керамик на исследовательском реакторе; метод масс-спектрометрии для регистрации газовой компоненты при экспериментах по дегазации литиевых керамик; метод жидкостной сцинтилляции для измерения бета-активности остаточного трития; методы оптической и электронной микроскопии для исследования поверхности необлученных и облученных литиевых керамик; метод Shear-Punch при проведении механических испытаний образцов; метод Монте-Карло для математического моделирования физических процессов в исследуемых образцах; метод конечно-элементного анализа для теплофизического расчета облучательной капсулы с образцами.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері – литий керамикаларын зерттеу реакторында нейтрондармен сәулелендіру; литий керамикаларын газсыздандыру эксперименттері кезінде газ компонентасын тіркеуге арналған масс-спектрометрия әдісі; қалдық тритийдің бета белсенділігін өлшеуге арналған сұйықты сцинтилляция әдісі; сәулеленген және сәулеленбеген литий керамикаларының беткі жағын зерттеуге арналған оптикалық және электрондық микроскопия әдісі; үлгілерді механикалық сынауға арналған Shear-Punch әдісі; зерттелетін үлгілерде жүретін физикалық процесстерді математикалық модельдеуге арналған Монте-Карло әдісі; ішінде үлгілер салынған сәулелендіру капсуласының жылу физикалық есептеуге арналған ақырғы-элементтік талдау әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате выполнения проекта были определены основные закономерности в процессах высвобождения остаточного трития и тритий содержащих молекул из исследуемых образцов литиевой керамики. Установлено, что процесс выделения трития преимущественно носит десорбционный характер при высвобождении трития из поверхности материала в виде молекул HT, что связано с наличием водорода в системе и на поверности образца. Наличие более высокого процента метатитаната лития в образцах показало лучшие результаты высвобождения трития, особенно при более низких температурах, что подчеркивает важность оптимального фазового соотношения для улучшения характеристик керамики. Тритий равномерно распределен по объему керамики, и его высвобождение определяется микроструктурными характеристиками материала, такими как наличие и распределение ловушек и дефектов. Оценка интегральных количеств выделенного трития показала корреляцию результатов расчетов между различными образцами. На основе полученных результатов выработаны рекомендации для технологии по детритизации литиевых керамик твердотельных бланкетов термоядерных реакторов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаны орындау барысында зерттелген литий керамикасының үлгілерінен қалдық тритий мен құрамында тритий бар молекулалардың бөлініп шығу процесстеріндегі негізгі заңдылықтар анықталды. Тритий үлгілердің беткі жағынан НТ молекуласы түрінде бөлініп шыққанда десорбциялық сипатқа ие екендігі анықталды, ол өз кезегінде эксперименталдық жүйе мен үлгінің беткі жағында сутегі атомының болуымен байланысты болады. Үлгілердің құрамында литий метатитанатының проценттік үлесі жоғары болған кезде тритийдің бөлініп шығу көрсеткіші жақсы болды, бұл нәтиже керамиканың сипаттамаларын жақсарту үшін фазалық үлестері оңтайлы болуын көрсетеді. Тритий үлгінің барлық көлемінде біркелкі таралған және оның бөлініп шығуы материалдың микроқұрылымдық сипаттамасымен анықталады, оның ішінде тұзақтар мен ақаулардың болуы және таралуы. Бөлініп шыққан тритийдің интегралды мөлшерін бағалау әртүрлі үлгілер бойынша алынған нәтижелердің өзәра байланысты екенін көрсетті. Алынған нәтижелердің негізінде термоядролық реакторлардың қатты денелі бланкеттерінде қолданылатын литий керамикаларын тритийсіздендіру технологиясын дамытуға арналған ұсыныстар әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Определены особенности газовыделения из разных сортов литиевых керамик в процессе реакторного облучения. Повышение содержания метатитаната лития в двухфазной керамике улучшает высвобождение трития при низких температурах. Показано, что выделение трития преимущественно происходит в форме НТ.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Реакторды сәулелендіру кезінде литий керамикасының әртүрлі түрлерінен газдың бөліну ерекшеліктері анықталды. Екі фазалы керамикадағы литий метатитанатының құрамын арттыру төмен температурада тритийдің бөлінуін жақсартады. Тритий негізінен HT түрінде бөлінетіні көрсетілген.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Высокая и определяется получением комплексных экспериментальных данных характеризующих процессы газовыделения из разных сортов литиевых керамик.

Efficiency (in Kazakh) : Жоғары және литий керамикасының әртүрлі түрлерінен газдың бөліну процестерін сипаттайтын кешенді эксперименттік мәліметтерді алу арқылы анықталады.

Field of application (in Russian) : Термоядерные реакторы, установки по обращению с радиоактивными материалами

Field of application (in Kazakh) : Термоядролық реакторлар, радиоактивті материалдармен жұмыс істеуге арналған қондырғылар