The object of research, development or design (in Russian) : Смешанно содово-засоленные полугидроморфные солонцы подзоны светлых сероземов, распространенные на территории ТОО Амиран и фосфогипс, элементарная сера и серная кислота.

The object of research, development or design (in Kazakh) : «Амиран» ЖШС аумағында кең таралған ашық сұр топырақ аймақшасының аралас содалы-тұзданған жартылай гидроморфты кебірлер және фосфогипс, элементарлы күкірт және күкірт қышқылы.

Aim of work (in Russian) : Разработать научные и технологические основы мелиорации содово-засоленных солонцов элементарной серой и серной кислотой в предгорной равнине юго-востока Казахстана и определение их мелиоративной эффективности.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның оңтүстік-шығысы тау етегіндегі жазықтағы содалы-тұзданған кебірлерді элементарлы күкірт және күкірт қышқылымен жақсартудың ғылыми және технологиялық негіздерін әзірлеу және олардың мелиоративтік тиімділігін анықтау.

Методы исследования (на русском) : Сравнительно-географический, сравнительно-аналитический, метод физического моделирования.

Методы исследования (на казахском) : салыстырмалы-географиялық, салыстырмалы-аналитикалық, физикалық модельдеу әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1) лабораторные и полевые сравнительные испытания фосфогипса, серы и серной кислоты на смешанно содово-засоленных солонцах показали их эффективность по отношению к контролю, перестроив ионный состав, состав поглощенных оснований и рН почвенной среды; 2) по интенсивности взаимодействия с почвой и по продуктивности люцерны серная кислота была наиболее эффективной чем остальные мелиоранты, а сера отличилась длительностью воздействия; 3) среди вариантов опыта на варианте с серной кислотой получен самый высокий годовой урожай люцерны, который составил в 2023 году 124.2 ц/га и 2024 году 193,20 ц/га зеленой массы (на контрольном варианте была нулевая урожайность); 4) за счет применения серной кислоты на промелиорированных смешанно содово-засоленных почвах получен дополнительный чистый доход уже в первый год ее применения, а затраты на вариантах с фосфогипсом и серы окупаются на вторый и третьи годы их использования; 5) разработаны научные и технологические основы мелиорации содово-засоленных почв предгорных равнин Юго-Востока Казахстана элементарной серой и серной кислотой.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1) Аралас содалы сортаңданған кебірлерде фосфогипстің, күкірттің және күкірт қышқылының зертханалық және далалық салыстырмалы сынақтары, олардың бақылауға қарағанда, иондық құрамын, сіңірілетін негіздердің құрамын және топырақ ортасының рН деңгейін қайта құруға қатысты тиімділігін көрсетті; 2) жоңышқаның топырақпен әрекеттесу жылдамдығы және жоңышқаның өнімділігі бойынша басқа мелиоранттарға қарағанда күкірт қышқылы, ал әсер ету ұзақтылығы бойынша элементарлы күкірт ең тиімді болды; 3) тәжірибе нұсқаларының ішінде жоңышқаның ең жоғары жылдық өнімі күкірт қышқылы нұсқасында алынды, ол 2023 жылы 124,2 ц/га және 2024 жылы 193,20 ц/га жасыл массаны құрады (бақылау нұсқасында жоңышқа өспеді); 4) мелиорацияланған аралас содалы сортаңданған топырақтарда күкірт қышқылын қолдану есебінен оны пайдаланудың бірінші жылында қосымша таза кіріс алынады, ал фосфогипс пен күкіртті пайдалану нұсқалары бойынша шығындар олардың екінші және үшінші жылдарында өтеледі; 5) Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның тау бөктеріндегі жазықтардағы содалы-тұзданған топырақтарды элементарлы күкірт пен күкірт қышқылының көмегімен мелиорациялаудың ғылыми-технологиялық негіздері әзірленді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Внедрение в производство адаптированных инновационных к природным и производственным условиям технологии мелиорации содово-засоленных почв позволит сократить сроки продолжительности периода химической мелиорации (внесение мелиоранта и промывка) до одного месяца при применении серной кислоты, до одного года при применений элементарной серы, при 3-4 лет фосфогипсом. Следовательно, экономическая эффективность мелиорации и выйгрыш во времени будут разными для поднятия плодородия содово-засоленных почв до уровня их незасоленных аналогов - луговых и лугово-сероземных почв. Урожайность кормовых, технических и зерновых культур от внедрения разработанных элементов технологии повысится в 1,5-2,5 раза, что приведет к значительному росту, социально-экономического состояния хозяйствующих субъектов с содово-засоленными почвами.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Табиғи және өндірістік жағдайларға инновациялық бейімделген сода-тұзды топырақтарды рекультивациялау технологияларын өндіріске енгізу күкірт қышқылын пайдаланған кезде химиялық рекультивация (мелиорант және шаймалау) кезеңінің ұзақтығын бір айға дейін, бір жылға дейін қысқартады. элементарлы күкіртті пайдаланғанда, 3-4 жаста фосфогипс. Демек, мелиорацияның экономикалық тиімділігі мен тұзды-тұзды топырақтардың құнарлылығын олардың сортаңданбаған аналогтары – шалғынды және шалғынды сұр топырақтар деңгейіне дейін көтеру үшін уақыт ұтысы әртүрлі болады. Әзірленген технология элементтерін енгізуден мал азықтық, техникалық және дәнді дақылдардың өнімділігі 1,5-2,5 есеге артады, бұл сода-тұзданған топырақтары бар шаруашылық жүргізуші субъектілердің әлеуметтік-экономикалық жағдайының айтарлықтай өсуіне әкеледі.

Level of implementation (in Russian) : Нет

Level of implementation (in Kazakh) : Жоқ

Efficiency (in Russian) : - впервые изучены сравнительные эффективности инновационных для республики мелиорантов элементарной серы и серной кислоты на содово-засоленных почвах; - раскрыты особенности химизма взаимодействия испытуемых мелиорантов с содово-засоленными почвами; - разработаны параметры технологии мелиорации мелко- и среднепятнистых очагов содово-засоленных почв элементарной серой и серной кислотой, адаптированные к особенностям почвенно-мелиоративным (проведение мелиоративных работ без строительство дренажных систем) и производственным (орошение напуском и дождеванием или их сочетаний) условиям ведение земледелия в предгорных равнинах юго-востока Казахстана.

Efficiency (in Kazakh) : республика үшін инновациялық элементтік күкірт және күкірт қышқылы мелиоранттарының содалы-тұзды топырақтардағы салыстырмалы тиімділігі алғаш рет зерттелді; - сыналған мелиоранттардың содалы-тұзды топырақтармен химиялық әрекеттесуінің ерекшеліктері анықталды; - топырақтың мелиоративтік ерекшеліктеріне бейімделген (дренаж жүйелерін салусыз мелиоративтік жұмыстарды жүргізу) элементарлы күкіртті және күкірт қышқылымен сода-тұзды топырақтардың ұсақ және орташа дақты қалталарын рекультивациялау технологиясының параметрлері әзірленді. Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы тау бөктеріндегі жазықтардағы шаруашылықтың өндірістік (тасқын және жаңбырлатып суару немесе олардың комбинациясы) жағдайлары.

Field of application (in Russian) : Результаты НИР могут быть использованы в первую очередь крестьянскими хозяйствами, на территории которых распространены смешанно содово-засоленные солонцовые почвы для выстраивания стратегии эффективной мелиорации и последующего получения стабильного дохода.

Field of application (in Kazakh) : ҒЗЖ нәтижелері ең алдымен, тиімді мелиорация стратегиясын құру және кейіннен тұрақты табыс алу үшін аумағында аралас содалы сортаңданған кебір топырақтары бар шаруақожалықтары пайдалана алады.