The object of research, development or design (in Russian) : многокомпонентные керамики, тонкопленочные покрытия, оксидные керамики, радиационно-стойкие материалы, топливные элементы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : көп компонентті керамикалар, жұқа пленкалы жабындар, оксидті керамикалар, радиацияға төзімді материалдар, отын элементтері.

Aim of work (in Russian) : Цель программы заключается в поиске и изучении фундаментальных и прикладных решений в области создания и модификации высокопрочных, тугоплавких, жаропрочных теплозащитных композитных керамик и твердотопливных оксидных элементов, способных работать в экстремальных условиях, а также при воздействии агрессивных сред.

Aim of work (in Kazakh) : Бағдарламаның мақсаты экстремалды жағдайларда, сондай-ақ агрессивті ортада жұмыс істей алатын жоғары беріктігі бар, баяу балқитын, ыстыққа төзімді жылусақтағыш композитті керамикалар мен қатты отынды оксиді элементтерін жасау және түрлендіру саласындағы іргелі және қолданбалы шешімдерді іздеу және зерттеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : растровая электронная микроскопия, совмещенная с энергодисперсионным анализом, рентгенофазовый и рентгеноструктурный анализ, метод индентирования, метод определения коэффициента трения.

Методы исследования (на казахском) : энергодисперсиялық талдаумен біріктірілген расторлық электрондық микроскопия, рентгендік фазалық және рентгендік құрылымдық талдау, инденттрлеу әдісі, үйкеліс коэффициентін анықтау әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Было установлено, что увеличение температуры отжига алюмомагниевых керамик допированных скандием приводит обогащению состава γ-фазой оксида алюминия, с образованием твердого раствора замещения типа MgAl2O4/Al2O3, а также к снижению концентрации фазы ScAlMgO4. В ходе проведенных экспериментов установлено, что использование низкоэнергетических ионов N+, O+, C+ позволяет создать в приповерхностном слое многослойных покрытий эффект деформационного упрочнения за счет перемешивания слоев и создания дополнительных дислокаций, наличие которых приводит к увеличению сопротивляемости внешним воздействиям. Установлено, что механохимический синтез композитных керамик при вариации соотношения основной компоненты и концентрации допанта позволяет получить частицы по типу «Al2O3 матрица с включениями в виде зерен ZrO2», обладающие увеличенной устойчивостью к внешним механическим воздействиям. Получено хорошее согласие между экспериментальными данными и результатами моделирования эффективности экранирования гамма-излучения в широком энергетическом диапазоне, которое свидетельствуют о перспективности данных многокомпонентных керамик в качестве защитных материалов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Скандиймен допирленген алюминий-магний керамикаларын күйдіру температурасының жоғарылауы композицияны γ-фазалы алюминий оксидімен байытып, MgAl2O4/Al2O3 типті қатты алмастыру ерітіндісін түзуге, сондай-ақ ScAlMgO4 фазалық концентрациясының төмендеуіне әкелетіні анықталды. Жүргізілген тәжірибелер барысында N+, O+, C+ төмен энергиялы иондарды пайдалану көп қабатты жабындардың беткі қабатында қабаттарды араластыру және қосымша дислокациялар жасау арқылы деформациялық қатаю әсерін жасауға мүмкіндік беретіні анықталды, олар сыртқы әсерлерге төзімділіктің артуына әкеледі. Негізгі компонент пен допант концентрациясының арақатынасы өзгерген кезде композиттік керамиканың механохимиялық синтезі сыртқы механикалық әсерлерге төзімділігі жоғарылаған "ZrO2 түйіршіктері түріндегі қосындылары бар Al2O3 матрица" типті бөлшектерді алуға мүмкіндік беретіні анықталды. Эксперименттік деректер мен гамма-сәулеленудің кең энергетикалық диапазондағы экрандау тиімділігін модельдеу нәтижелері арасында жақсы келісім алынды, бұл көп компонентті керамика деректерінің қорғаныс материалдары ретіндегі перспективтілігін көрсетеді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научно-технический эффект реализации программы заключается в создании ряда технологических решений, связанных с созданием новых технологических производств по выпуску и модификации композитных керамик, твердотопливных оксидных элементов и экранирующих материалов, которые позволят развить новые производства на территории Республики Казахстан, а также войти Казахстану в ряды стран, активно занимающихся созданием новых типов материалов для приборостроения, конструкционных материалов и т.д.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бағдарламаны іске асырудың ғылыми-техникалық әсері Қазақстан Республикасының аумағында жаңа өндірістерді дамытуға, сондай-ақ Қазақстанға құрылғы жасау, құрылымдық материалдар және т. б. жасау үшін материалдардың жаңа түрлерін жасаумен белсенді айналысатын елдер қатарына кіруге мүмкіндік беретін композиттік керамикаларды, қатты отын оксиді элементтерін және экрандаушы материалдарды шығару және модификациялау жөніндегі жаңа технологиялық өндірістерді құруға байланысты бірқатар технологиялық шешімдерді жасаудан тұрады.

Level of implementation (in Russian) : не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Все поставленные задачи были выполнены в срок и в полном объеме.

Efficiency (in Kazakh) : Барлық қойылған міндеттер мерзімінде және толық көлемде орындалды.

Field of application (in Russian) : микроэлектроника, топливные элементы, керамические материалы для ядерной и водородной энергетики, экранирующие материалы.

Field of application (in Kazakh) : микроэлектроника, отын элементтері, ядролық және сутегі энергетикасына арналған керамикалық материалдар, экрандаушы материалдар.