The object of research, development or design (in Russian) : Языковая репрезентация этнокультурного сознания казахской молодежи

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақ жастарының этномәдени санасының тілдік көріністері

Aim of work (in Russian) : Изучение языковых репрезентаций этнокультурного сознания казахской молодежи посредством ассоциативных экспериментов, их содержательных особенностей и определение характера ценностей в этноментальной системе. Также развитие и расширение сферы применения казахского языка, пропаганда сохранения национальной идентичности

Aim of work (in Kazakh) : Ассоциациялық тәжірибелер арқылы қазақ жастарының этномәдени санасындағы тілдік көріністерді, олардың мазмұндық ерекшеліктерін зерттеу және этноменталды жүйедегі құндылықтар сипатын айқындау. Сондай-ақ қазақ тілінің дамуы мен қолданылу аясын кеңейту, ұлттық бірегейлікті сақтауды насихаттау

Методы исследования (на русском) : При определении этнокультурного сознания были использованы методы свободного ассоциативного эксперимента, а также такие методы, как анализ, синтез, абстрагирование, обобщение, индукция, дедукция и классификация. Кроме того, применялись описательные, сравнительно-исторические, семасиолого-ономасиологические, лингвокультурологические, когнитивные, компьютерно-статистические и другие методы.

Методы исследования (на казахском) : Этномәдени сана көріністерін анықтауда еркін ассоциациялық тәжірибе әдісі, сонымен қатар зерттеу нәтижелеріне қол жеткізу үшін талдау, жинақтау, абстракциялау, жалпылау, индукция, дедукция, классификациялау; сипаттамалы, салыстырмалы-тарихи, семасиологиялық–ономасиологиялық, лингвомәдени, когнитивтік, компьютерлік-статистикалық секілді т.б. әдіс-тәсілдер қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проблема этнокультурного языкового сознания – новая, актуальная тема, рассматриваемая в междисциплинарном контексте. В качестве слова-стимула в этом Проекте впервые использована идиоэтническая лексика, определяющая этнокультурное сознание. 100 этнокультурных единиц (саукеле, тимак др.) собраны из исследований А. Кайдар, Ж. Манкеевой, «Словаря казахского литературного языка», из энциклопедий «Традиционная система казахских этнографических категорий, понятий, названий». В исследовании на основе свободного ассоциативного эксперимента была разработана методика анализа языковой репрезентации этнокультурного сознания. На 1-м этапе был проведен ассоциативный эксперимент с обучающимися ЕНУ в возрасте 17-25 лет и представителями казахской диаспоры в Узбекистане, Китае. В результате определены содержание ассоциативно-вербальных моделей, особенности культуры; смысловая структура слов-реакций, расположенных в ядре и на периферии ассоциативного поля (бесик, садак, уршык др.); сохранение национального кода и влияние иностранной культуры; социолингвистические факторы, формирующие этнокультурное сознание (семья, СМИ, соцсети и др). Это показало новизну исследования, основанного на описании вазимосвязи языка и этнокультурного сознания. По научным результатам сделано 6 докладов на зарубежных научных конференциях, опубликовано 4 статьи, 2 тезиса; было представлено 2 доклада. В отечественном научном издании, рекомендованном КОКСНВО опубликовано 1 статья и 1 статья в научном журнале.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Этномәдени тілдік сана мәселесі – пәнаралық контексте қарастырылатын жаңашыл әрі өзекті тақырып. Этномәдени сананы айқындайтын идиоэтникалық лексика осы Жобада стимул-сөз ретінде алғаш рет нысанға алынып, 100 этномәдени бірлік (сәукеле, тымақ, т.б.) Ә. Қайдар, Ж. Манкеева, т.б. зерттеулерінен, «Қазақ әдеби тілінің сөздігінен», «Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі» энциклопедиясынан т.б. жинақталып алынды. Зерттеуде этномәдени сананың тілдік көрінісін талдау әдістемесі еркін ассоциациялық тәжірибеге негізделіп әзірленді. Эксперименттің 1-кезеңіне сәйкес 17-25 жас аралығындағы ЕҰУ-дың білім алушыларына, Өзбекстан, Қытайдағы қазақ диаспорасы өкілдеріне еркін ассоциациялық тәжірибе өткізілді. Нәтижесінде еркін ассоциациялық тәжірибе арқылы анықталған ассоциациялық-вербалды модельдердің мазмұны, мәдениеттанымдық ерекшеліктері; ассоциациялық өрістің (бесік, садақ, ұршық, т.б.) өзегі мен шеткері аймағында орналасқан реакция-сөздердің мағыналық құрылымы; ұлттық кодтың сақталуы мен бөгде мәдениет ықпалы; этномәдени сананы қалыптастырушы социолингвистикалық факторлар (отбасы, БАҚ, әлеуметтік желі т.б.) айқындалды. Бұл тіл мен этномәдени сананың байланысын сипаттауға негізделген зерттеудің жаңалығын көрсетті. Ғылыми нәтижелер бойынша шетелдік ғылыми конференцияларда 6 баяндама жасалып, 4 мақала, 2 тезис жарияланды; 2 баяндама ұсынылды. ҒЖБССҚК тізіміндегі отандық басылымда 1; ғылыми журналда 1 мақала жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные показатели, связанные с языковым выражением этнокультурного сознания казахской молодежи посредством эксперимента свободных ассоциаций, сравнивают и анализируют различную информацию, лежащую в основе языковых символов, выявляют сходства и различия в языковом сознании казахской молодежи, проживающие в своей стране, и те, кто находятся далеко от родины; он играет большую роль в объединении кандасов, мигрировавших в дальние уголки мира через родной язык и в расширении сферы применения казахского языка, повышении жизнеспособности языка, сохранении национальной идентичности. Индикаторы проекта способствуют созданию этнокультурно-языкового образа современного казахского мира и развитию национальной духовной культуры. Поколение (человеческий капитал), впитавшее национальные ценности, станет залогом социально-экономического прогресса страны.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Еркін ассоциациялық тәжірибе арқылы қазақ жастарының этномәдени санасының тілдік көріністеріне қатысты алынған көрсеткіштер тілдік таңба астарында жатқан сан түрлі ақпараттарды салыстыра талдауда, өз елінде тұратын және атамекенінен жырақта жүрген қазақ жастарының тілдік санасындағы ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтауда; әлемнің түпкір-түпкіріне қоныс аударған қандастарды ана тілі арқылы тұтастыруда, қазақ тілінің қолданыс аясын кеңейтуде, тілдің өміршеңдігін арттыруда, ұлттық бірегейлікті сақтауда үлкен қызмет атқарады. Жоба көрсеткіштері қазіргі қазақ әлемінің этномәдени тілдік бейнесін құруға, ұлттық рухани мәдениетті дамытуға көмектеседі. Ұлттық құндылықтарды бойына сіңірген ұрпақ (адам капиталы) – еліміздің әлеуметтік-экономикалық ілгерілеуінің кепілі болмақ.

Level of implementation (in Russian) : Полученные результаты будут использоваться в сравнительно-сопоставительных исследованиях; при создании ассоциативных словарей и фонда «языковых репрезентаций»; будут внедрены в теоретические и практические курсы ВУЗов, связанные с актуальными проблемами языка. Они формируют новую парадигму казахского языкознания, определяемую на стыке этноса, языка, языкового сознания. Будут использоваться в научно-исследовательской деятельности, характеризующая национальную идентичность.

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған нәтижелер салғастырмалы-салыстырмалы зерттеулер жүргізуде; ассоциациялық сөздіктер түзуде, "тілдік көріністер" қорын жасақтауда пайдаланылады; тілдің өзекті мәселелеріне қатысты ЖОО-дағы теориялық-практикалық курстарға енгізіледі. Қазақ тіл ғылымындағы этнос, тіл, тілдік сана тоғысында айқындалатын жаңа парадигманы қалыптастырады. Ұлттық болмысты сипаттайтын ғылыми-зерттеу қызметінде жұмсалады.

Efficiency (in Russian) : Путем выявления ассоциаций в этнокультурном сознании казахской молодежи, оценки стабильных и меняющихся миров в национальных знаниях казахскоязычного общества в будущем; может служить эффективным научно-методическим, познавательным, образовательным пособием при проектировании уровня сохранности национально-культурного кода в языке, проявлениях иной культуры.

Efficiency (in Kazakh) : Қазақ жастарының этномәдени санасындағы ассоциацияларды анықтау арқылы келешектегі қазақ тілді әлеуметтің ұлттық таным-түсінігіндегі тұрақты және өзгермелі дүниелерді бағамдауда; тілдегі ұлттық-мәдени кодтың сақталу деңгейін, бөгде мәдениеттің көріністерін жобалауда тиімді ғылыми-әдістемелік, танымдық, тәрбиелік нұсқау қызметін атқара алады.

Field of application (in Russian) : Используется при развитии областей этнопсихолингвистики, лексикографии в казахском языкознании; при создании ассоциативных словарей казахского и родственных тюркских языков; станет необходимой теоретическо-методологической основой для пополнения ассоциативной базы данных по языкам мира.

Field of application (in Kazakh) : Қазақ тілтанымындағы этнопсихолингвистика, лексикография салаларын ілгері дамытуда қолданылады. Қазақ тілінің, туыстас түркі тілдердің ассоциациялық сөздіктерін түзуге; әлем тілдері бойынша ассоциациялық деректер қорын толықтыруға қажетті теориялық-әдістанымдық негіз болады.