The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являлись 7 видов хозяйственно-ценных лекарственных растений (Sanguisorba officinalis, Chamaenerion angustifolium, Serratula coronata, Veratrum lobelianum, Aconitum leucostomum, Leuzea altaica, Filipendula ulmaria) произрастающие на территории Казахстанского Алтая, и 2 редких лекарственных растений: Paeonia anomala L. и Allium microdictyon Prokh.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары болып Қазақстан Алтайы аумағында өсетін шаруашылық-құнды дәрілік өсімдіктердің 7 түрі (Sanguisorba officinalis, Chamaenerion angustifolium, Serratula coronata, Veratrum lobelianum, Aconitum leucostomum, Leuzea altaica, Filipendula ulmaria), сондай-ақ сирек кездесетін дәрілік өсімдіктердің 2 түрі Paeonia anomala L. және Allium microdictyon Prokh. табылды.

Aim of work (in Russian) : Оценка ресурсного потенциала хозяйственно ценных лекарственных растений и изучение современного состояния популяций редких лекарственных растений казахстанской части Алтая, подверженных интенсивным заготовкам.

Aim of work (in Kazakh) : Шаруашылық құнды дәрілік өсімдіктердің ресурстық әлеуетін бағалау және қарқынды жинауға ұшыраған Алтайдың қазақстандық бөлігінің сирек кездесетін дәрілік өсімдіктер популяцияларының қазіргі жағдайын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Для реализации настоящей работы использовались общепринятые геоботанические, ресурсоведческие методы исследований. Так как географический район исследований представляют собой большие по площади и сложные по рельефу территории с отсутствием дорожных сетей, то закономерен выбор маршрутно-рекогносцировочного метода проведения экспедиционных работ, охватывающий территорию Южного и Юго-Западного Алтая (Быков, 1957). Популяционные исследования редких видов лекарственных растений, включающие эколого-фитоценотические характеристики популяций, возрастной состав, семенную продуктивность, жизненность ценопопуляций и особей, будут проводиться в соответствие с имеющимися методиками В.Н. Голубева, Е.Ф. Молчанова Л.В. (1978); Денисовой, С.В Никитиной, Л.Б. Заугольновой (1986), Б.А. Быкова (2001). В полевых условиях будут установлены лимитирующие факторы (антропогенные, биотические и абиотические) определяющие редкость вида. В зависимости от величины запаса воздушно-сухого сырья полученные данные будут ранжированы на 4 категории: менее 1 т (I), от 1 до 10 т (II), от 10 до 100 т (III), свыше 100 т (IV). Анaлиз генетического биoразнообразия прoведен с испoльзованием сoвременного мoлекулярно-генетического iPBS (Inter- Primer Binding Site Polymorphism) и SSR-методов амплификации ДНК, для oценки генетическoго разнoобразия различных пoпуляций РЛР на территoрии Казахстанского Алтая, сoбранных в местах их естественнoго прoизрастания

Методы исследования (на казахском) : Бұл жұмысты жүзеге асыру үшін жалпы қабылданған геоботаникалық және ресурстану зерттеу әдістері қолданылды. Зерттеудің географиялық аймағы ауданының ауқымды, жол желілері жоқ және рельефі күрделі болып келуі себебінен, Оңтүстік және Оңтүстік-Батыс Алтай аумағын қамтитын экспедициялық жұмыстарды жүргізу үшін маршруттық-барлау әдісі таңдалды (Быков, 1957). Дәрілік өсімдіктердің сирек түрлерінің популяцияларын зерттеу, оның ішінде популяциялардың экологиялық және фитоценоздық сипаттамалары, жастық құрамы, тұқым өнімділігі, ценопопуляциялар мен дарақтардың өміршеңдігі В.Н. Голубевтің, Е.Ф. Молчановтың (1978); Л.В. Денисованың, С.В.Никитинаның, Л.Б. Зауголнованың (1986), Б.А. Быковтың (2001) әдістемелері бойынша жүргізілді. Далалық жағдайларда түрдің сиректігін анықтайтын шектеуші факторлар (антропогендік, биотикалық және абиотикалық) белгіленді. Ауада кептірілген шикізат қорының мөлшеріне байланысты алынған мәліметтер 4 категорияға бөлінді: 1 т (I) аз, 1-ден 10 т (II), 10-нан 100 т (III), 100 т жоғары (IV). Генетикалық биоалуантүрлілікті талдау заманауи молекулярлық-генетикалық iPBS (INTER - primer Binding site Polymorphism) және ДНҚ амплификациясы SSR әдістерін пайдалана отырып, Қазақстандық Алтай аумағындағы сирек кездесетін дәрілік өсімдіктердің табиғи өсетін жерлерінде жиналған әртүрлі популяцияларының генетикалық әртүрлілігін бағалау үшін жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : По результатам проведенных в 2024 году ресурсных исследований на хребтах Южного Алтая (Бухтарминские горы, Азутау, Сарымсакты, Нарымский, Курчумский, Южный Алтай и Южно-Алтайский Тарбагатай) было выявлено 98 популяций 8 видов хозяйственно ценных лекарственных растений.Среди лекарственных растений по запасам воздушно-сухого сырья и объемам возможных ежегодных заготовок лидируют 6 видов: Filipendula ulmaria: 814,9 т, ОВЕЗ – 162,89 т; Veratrum lobelianum: ЭЗ – 793,62 т, ОВЕЗ – 120,36 т; Chamaenerion angustifolium: ЭЗ – 591,85 т, ОВЕЗ – 118,62 т; Sanguisorba officinalis: ЭЗ – 392,31 т, ОВЕЗ – 39,2 т; Achillea millefolium: ЭЗ – 209,58, ОВЕЗ – 41,85 т; Inula helenium: ЭЗ – 148,97 т, ОВЕЗ – 14,87 т. Меньшие показатели ЭЗ и ОВЕЗ выявлены у Aconitum leucostomum (ЭЗ – 64,61 т, ОВЕЗ – 12,67 т) и Bupleurum multinerve (ЭЗ – 12,09 т, ОВЕЗ – 2,24 т). В результате полевых исследований были обнаружены и обследованы 18 популяций 3-х видов редких лекарственных растений на хребтах Южного Алтая и даны их фитоценотические и эколого-биологические характеристики. Изучены морфологическая и генетическая изменчивость Paeonia anomala в 5 популяция Казахстанского Алтая. Опубликован три научных статьи из которых 1 в КОКСОН две индексируются в базе Scopus.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2024 жылы Оңтүстік Алтай жоталарында (Бұқтырма таулары, Азутау, сарымсақты, Нарым, Күршім, Оңтүстік Алтай және Оңтүстік Алтай Тарбағатай) жүргізілген ресурстық зерттеулердің нәтижелері бойынша шаруашылық құнды дәрілік өсімдіктердің 8 түрінің 98 популяциясы анықталды.Дәрілік өсімдіктердің ішінде ауа-құрғақ шикізат қоры және ықтимал жылдық дайындамалардың көлемі бойынша 6 түрі көш бастап тұр: Filipendula ulmaria: 814,9 т, ОВЕЗ – 162,89 т; Veratrum lobelianum: ЭЗ – 793,62 т, ОВЕЗ – 120,36 т; Chamaenerion angustifolium: ЭЗ – 591,85 т, ОВЕЗ – 118,62 т; Sanguisorba officinalis: EZ – 392,31 t, Oves – 39,2 t; Achillea millefolium: EZ – 209,58, Oves – 41,85 t; Inula helenium: EZ – 148,97 t, Oves – 14,87 T. Aconitum Leucostomum (EZ – 64,61 т, овез – 12,67 Т) және bupleurum multinerve (ЭЗ – 12,09 т, ОВЕЗ-2,24 т). Далалық зерттеулер нәтижесінде Оңтүстік Алтай жоталарында сирек кездесетін дәрілік өсімдіктердің 3 түрінің 18 популяциясы табылып, зерттелді және олардың фитоценотикалық және экологиялық-биологиялық сипаттамалары берілді. Қазақстандық Алтайдың 5 популяциясындағы Paeonia anomala морфологиялық және генетикалық өзгергіштігі зерттелді. Үш ғылыми мақала жарияланған оның 1-і КОКСОН екеуі Scopus базасында индекстелген.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Данный проект не предусматривает разработки конструктивных и технико-экономических решений.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бұл жоба сындарлы және техникалық-экономикалық шешімдерді әзірлеуді көздемейді.

Level of implementation (in Russian) : внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : енгізу қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : не предусмотрено.

Efficiency (in Kazakh) : қарастырылмаған.

Field of application (in Russian) : Целевые потребители полученных результатов, в том числе по субъектному составу: Природоохранные учреждения Казахстана, студенты и преподаватели Высших учебных заведений, научное сообщество.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары, оның ішінде пәндік құрамы бойынша: Қазақстанның табиғатты қорғау мекемелері, жоғары оқу орындарының студенттері мен оқытушылары, ғылыми қоғамдастық