The object of research, development or design (in Russian) : Яблоня, Apple chlorotic leaf spot virus, Apple mosaic virus, Apple stem grooving virus, Apple stem pitting virus, Apple necrotic mosaic virus, Phytophthora plurivora, Erwinia amylovora

The object of research, development or design (in Kazakh) : Алма ағашы, Apple chlorotic leaf spot virus, Apple mosaic virus, Apple stem grooving virus, Apple stem pitting virus, Apple necrotic mosaic virus, Phytophthora plurivora, Erwinia amylovora

Aim of work (in Russian) : Эколого-биологическое изучение популяций дикой яблони на территории Джунгарского и Заилийского Алатау с использованием современных молекулярно-генетических методов, ГИС- и IT-технологий для сохранения генетического потенциала диких популяций, мониторинга и восстановления деградирующих диких лесов

Aim of work (in Kazakh) : Жоңғар және Іле Алатауындағы жабайы алма популяцияларын экологиялық-биологиялық зерттеу, жабайы популяциялардың генетикалық әлеуетін сақтау үшін заманауи молекулярлық-генетикалық әдістерді, ГАЖ және IT-технологияларды қолдану, деградацияға ұшыраған жабайы ормандарды бақылау және қалпына келтіру

Методы исследования (на русском) : Классические методы молекулярной биологии, такие как амплификация и секвенирование нуклеиновых кислот, биоинформатический анализ, генотипирование. Точное геоинформационное картографирование, мультиспектральная аэрофотосъемка и высокоточные методы MLP и RBF для нейронных сетей

Методы исследования (на казахском) : Жұмыста нуклеин қышқылдарын амплификациялау және секвенирлеу, биоинформатикалық талдау, генотиптеу әдістері қолданылды. Дәл геоақпараттық картографиялау, мультиспектрлі аэрофототүсірілім және жоғары дәлдіктегі MLP және RBF нейрондық желілер әдістері қолданылды

Obtained results and novelty (in Russian) : Была произведена мультиспектральная аэрофотосъемка с помощью DJI Mavic 3 Multispectral в периоды цветения и созревания плодов 2022-2023 гг. Был произведен сбор растительного материала с каждого дерева и взяты пробы почв для определения влияния абиотических и биотических факторов на численность каждой популяции. На основе диагностики собранных образцов: впервые были выявлены вирусы ACLSV и ASPV в популяциях дикой яблони Джунгарского и Заилийского Алатау. Был выявлен инфекционный статус популяций и проведена ботаническая оценка каждого дерева популяции: отмечен рост числа инфицированных деревьев и совместных инфекций в динамике; были обнаружены возбудители бактериального ожога Erwinia amylovora и монилиоза Monilinia fructigena. Патоген Phytophthora plurivora был зафиксирован в единичных случаях. Впервые были созданы интерактивные карты вариаций вегетационного индекса NDVI популяций дикой яблони в период цветения и созревания плодов с GPS - метками каждого дерева Джунгарского и Заилийского Алатау, полученного на основе аэрофотосъёмки и данных дистанционного зондирования. Методом нейронных сетей на основе данных вегетационного индекса было проведено предсказание развития популяций дикой яблони с учетом инфекционного фона

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2022-2023 жылдары гүлдеу және жеміс пісу кезеңдерінде DJI Mavic 3 Multispectral көмегімен мультиспектралды аэротүсірілім жүргізілді. Әр ағаштан өсімдік материалдары жиналып, әр популяцияның санына абиотикалық және биотикалық факторлардың әсерін анықтау үшін топырақ үлгілері алынды. Жиналған үлгілердің диагностикасы негізінде: алғаш рет Жоңғар және Іле Алатау жабайы алма популяцияларында ACLSV және ASPV вирустары анықталды. Популяциялардың инфекциялық статусы анықталып, әр ағашқа ботаникалық бағалау жүргізілді: инфекцияланған ағаштар санының және бірлескен инфекциялардың өсуі байқалды; Erwinia amylovora бактериялық күйік қоздырғышы мен Monilinia fructigena монилиоз қоздырғышы анықталды. Phytophthora plurivora патогені жекелеген жағдайларда тіркелді. Алғаш рет Жоңғар және Іле Алатау жабайы алма популяцияларының әрбір ағашының GPS - белгілерімен гүлдену және жеміс пісу кезеңінде NDVI вегетациялық индексінің вариациясының интерактивті картасы қашықтықтан зондтау деректері, аэрофототүсірілім және фотосуреттер негізінде жасалды. Нейрондық желілер әдісімен инфекциялық фонды ескере отырып вегетациялық индекс деректері негізінде жабайы алма популяцияларының дамуына болжау жүргізілді

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Впервые были получены интерактивные карты популяций дикой яблони Джунгарского и Заилийского Алатау в период цветения и созревания плодов с GPS - метками каждого дерева и выявлены вирусы Apple chlorotic leaf spot virus (ACLSV) и Apple stem pitting virus (ASPV), также были обнаружены Erwinia amylovora, Monilinia fructigena, и Phytophthora plurivora, что необходимо для масштабного мониторинга популяций дикой яблони с целью сохранения и своевременного восстановления генетического разнообразия

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоңғар және Іле Алатауы жабайы алма популяцияларының гүлдеу және жеміс пісу кезеңдеріндегі әрбір ағаштың GPS-белгілерімен интерактивті карталары алғаш рет жасалып, Apple chlorotic leaf spot virus (ACLSV) және Apple stem pitting virus (ASPV) вирустары анықталды, сондай-ақ Erwinia amylovora, Monilinia fructigena және Phytophthora plurivora табылды, бұл жабайы алма популяцияларына ауқымды мониторинг жүргізу, генетикалық әртүрлілікті сақтау және дер кезінде қалпына келтіру үшін қажет

Level of implementation (in Russian) : разработаны 2 методические рекомендации: по оценке внутривидового разнообразия яблони Сиверса молекулярно-генетическими методами и по картографированию вегетационного индекса NDVI для идентификации интенсивности вегетации растительного покрова популяций дикой яблони Сиверса на территории Жонгар-Алатауского и Иле-Алатауского ГНПП; получен патент на полезную модель и авторское свидетельство на модель нейронной сети

Level of implementation (in Kazakh) : 2 әдістемелік ұсыным әзірленді: Жоңғар-Алатау және Іле-Алатау МҰТП аумағындағы Сиверс жабайы алма популяцияларының өсімдік жамылғысының вегетациялық қарқындылығын сәйкестендіру үшін молекулярлық-генетикалық әдістермен Сиверс алма ағашының түрішілік әртүрлілігін бағалау және NDVI вегетациялық индексін картаға түсіру бойынша; пайдалы модельге патент және нейрондық желі моделіне авторлық куәлік алынды

Efficiency (in Russian) : в результате работы впервые были выявлены вирусы ACLSV и ASPV в популяциях дикой яблони Джунгарского и Заилийского Алатау; были обнаружены возбудители бактериального ожога Erwinia amylovora и монилиоза Monilinia fructigena; впервые были созданы интерактивные карты вариаций вегетационного индекса NDVI популяций дикой яблони в период цветения и созревания плодов Джунгарского и Заилийского Алатау; методом нейронных сетей на основе данных вегетационного индекса было проведено предсказание развития популяций дикой яблони с учетом инфекционного фона

Efficiency (in Kazakh) : жұмыс нәтижесінде алғаш рет Жоңғар және Іле Алатауы жабайы алма ағаштарының популяцияларында ACLSV және ASPV вирустары анықталды; бактериялық күйік және монилиоз қоздырғыштары Erwinia amylovora және Monilinia fructigena табылды; алғаш рет Жоңғар және Іле Алатауында жабайы алма популяциясының гүлдену және жемістердің пісу кезеңінде NDVI вегетациялық индексінің вариацияларының интерактивті карталары жасалды; нейрондық желілер әдісімен инфекциялық фонды ескере отырып вегетациялық индекс деректері негізінде жабайы алма популяцияларының дамуына болжау жүргізілді

Field of application (in Russian) : рациональное использование растительных ресурсов, фитопатология, генетика, экология

Field of application (in Kazakh) : Өсімдік ресурстарын ұтымды пайдалану, фитопатология, генетика, экология