The object of research, development or design (in Russian) : Анкетирование зернобобовых фермерских хозяйств Казахстана, а также статистические данные и отчеты международных и государственных организаций.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстандағы дәнді бұршақ тұқымдас шаруашылықтарды зерттеу, сондай-ақ халықаралық және мемлекеттік ұйымдардың статистикалық мәліметтері мен есептері болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Проанализировать влияние изменения климата на экономическую эффективность и разработать сценарии влияние изменения климата при производстве зернобобовых культур в Казахстане.

Aim of work (in Kazakh) : Климаттың өзгеруінің экономикалық тиімділікке әсерін талдау және Қазақстандағы дәндібұршақ дақылдар өндірісіндегі климаттың өзгеруінің әсерінің сценарийлерін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : 1) Анализ сельскохозяйственных и экономических статистических данных и метеорологических карт с климатическими данными исследуемой проблемы. 2) Анализ проблем возделывания и экономической эффективности зернобобовых при изменении климата в Казахстане путем Рикардианского регрессионного подхода, а также для анализа эффективности производства и функционирования фермерских хозяйств методом Нечеткого попарного сравнения и анализ среды функционирования. 3) Проектирование сценария развития влияние изменения климата на урожайность и экономическую эффективность зернобобовых культур на 2030-2100 годы. 4) Оценка влияния изменения климата на зернобобовые культуры по экологическим осведомленностям производителей/фермеров от анализа Новая экологическая парадигма. 5) Демонстрация сценария развития изменения климата и его влияние на производство зернобобовых культур в течении 2030-2100 годов. Описание и проведение сравнительного анализа материалов при возделывании и в производстве зернобобовых культур с изменением климата.

Методы исследования (на казахском) : 1) Зерттелетін мәселенің климаттық деректері бар ауылшаруашылық және экономикалық статистикалық мәліметтерді және метеорологиялық карталарды талдау. 2) Рикардиандық регрессиялық тәсілді пайдалана отырып, Қазақстандағы климаттың өзгеруі жағдайында дәндібұршақ дақылдарын өсіру және экономикалық тиімділік мәселелерін талдау, жұптық салыстыру әдісін қолдана отырып, шаруашылықтардың жұмыс істеу тиімділігін талдау және функционалдық ортасын талдау. 3) 2030-2100 жылдарға арналған дәндібұршақ тұқымдас дақылдардың шығымдылығына және экономикалық тиімділігіне климаттың өзгеруінің әсер етуінің даму сценарийін әзірлеу. 4) Жаңа экологиялық парадигманы талдаудан өндірушілердің/фермерлердің экологиялық хабардарлығы негізінде дәндібұршақ тұқымдас дақылдарға климаттың өзгеруінің әсерін бағалау. 5) 2030-2100 жылдар аралығындағы климаттың өзгеруінің даму сценарийін және оның дәнді бұршақ дақылдарын өндіруге әсерін көрсету. Климаттың өзгеруімен дақылдарды өсіру және өндіру кезіндегі материалдарды сипаттау және салыстырмалы талдау.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1) Проведен анализ сельскохозяйственных и экономических статистических данных, метеорологических карт с климатическими данными исследуемой проблемы. 2) Спроектирован сценарии развития влияния изменения климата на урожайность и экономическую эффективность зернобобовых культур на 2030-2100 годы. 3) Проанализированы проблемы возделывания и экономической эффективности зернобобовых при изменении климата в Казахстане путем Рикардианского регрессионного подхода. 4) Анализированы эффективности производства и функционирования фермерских хозяйств методом нечеткое попарное сравнение и анализ среды функционирования. 5) Опубликована статья в рецензируемом научном издании, индексируемом международными базами данных Scopus в научном журнале «International Journal of Agriculture and Biosciences» (процентиль - 50). Bolatova Zh., Bulkhairova Zh., Kulshigashova M. 2024. Modeling scenarios of climate change impacts on leguminous crop production: A case study in Kazakhstan. International Journal of Agriculture and Biosciences 13(3): 367-377. https://doi.org/10.47278/journal.ijab/2024.132

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1) Ауыл шаруашылығы және экономикалық статистикалық мәліметтерге, зерттелетін мәселенің климаттық деректері бар метеорологиялық карталарға талдау жүргізілді. 2) 2030-2100 жылдарға арналған дәндібұршақ тұқымдас дақылдардың шығымдылығына және экономикалық тиімділігіне климаттың өзгеруінің әсерін дамытудың сценарийлері жобаланды. 3) Қазақстандағы климаттың өзгеруі жағдайында дәндібұршақ дақылдарын өсіру және экономикалық тиімділік мәселелері Рикардиандық регрессиялық тәсіл арқылы талданған. 4) Шаруашылықтардың өндіріс тиімділігі мен жұмыс істеуі анық емес жұптық салыстыру әдісі анықталды. 5) Мақала «International Journal of Agriculture and Biosciences» ғылыми журналында халықаралық Scopus деректер базасы бойынша индекстелген рецензияланған ғылыми басылымда жарияланды (пайыздық көрсеткіш - 50).Bolatova Zh., Bulkhairova Zh., Kulshigashova M. 2024. Modeling scenarios of climate change impacts on leguminous crop production: A case study in Kazakhstan. International Journal of Agriculture and Biosciences 13(3): 367-377. https://doi.org/10.47278/journal.ijab/2024.132

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : 1)Было опубликовано 5 статей и исследование соответствует календарному плану. 2) Проведено выявление картографических материалов по изменению климата Казахстана. 3) Проведено анкетирование фермерских хозяйств Алматинской, Жамбылской, Туркестанской, Акмолинской, Костанайской, Восточный и Западный области. В данных регионах были проведены опросы фермерских хозяйств, проанализированы фермы по изменению климата и устойчивому земледелию. 4) Спроектирован сценарии развития влияния изменения климата на урожайность и экономическую эффективность зернобобовых культур на 2030-2100 годы. 5) Проанализированы проблемы возделывания и экономической эффективности зернобобовых при изменении климата в Казахстане 6) Сделана оценка влияния изменения климата на зернобобовые культуры по экологическим осведомленностям фермеров. Опубликована статья в рецензируемом научном издании, индексируемом международными базами данных Scopus в научном журнале «International Journal of Agriculture and Biosciences» (процентиль - 50).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1) Зерттеуде 5 мақала жарияланды және зерттеу жұмысы жоспар кестесіне сай жүргізілді. 2) Қазақстандағы климаттың өзгеруі бойынша картографиялық материалдарды анықтау жүргізілді. 3) Алматы, Жамбыл, Түркістан, Ақмола, Қостанай, Шығыс және Батыс облыстарындағы шаруашылықтарға сауалнама жүргізілді. Бұл аймақтарда фермаларға сауалнама жүргізіліп, климаттың өзгеруі мен тұрақты ауыл шаруашылығына талдау жасалды. 4) 2030-2100 жылдарға арналған дәндібұршақ тұқымдас дақылдардың шығымдылығына және экономикалық тиімділігіне климаттың өзгеруінің әсерін дамытудың сценарийлері жобаланды. 5) Қазақстандағы климаттың өзгеруі жағдайында дәндібұршақ дақылдарын өсіру және экономикалық тиімділік мәселелері талданады 6) Шаруалардың экологиялық хабардарлығы негізінде климаттың өзгеруінің дәндібұршақ тұқымдас дақылдарға әсерін бағалау жүргізілді. Мақала «International Journal of Agriculture and Biosciences» ғылыми журналында халықаралық Scopus деректер базасы бойынша индекстелген рецензияланған ғылыми басылымда жарияланды (пайыздық көрсеткіш - 50).

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілген жоқ

Efficiency (in Russian) : Исследование покажет влияние изменение климата на культуры, которое поможет экономический урегулировать производство сельскохозяйственной продукции

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу климаттың өзгеруінің дақылдарға әсерін көрсетіп, ауылшаруашылық өнімдерін өндіруде экономикалық реттеуге көмектеседі

Field of application (in Russian) : Экономика, сельское хозяйство, экология и другие смежные дисциплины. Результаты исследования могут использоваться в хозяйствах зернобобовых культур, зерноперерабатывающими предприятиях, коммерческими структурами и в формировании реформ, государственных планах развития экономики изменения климата Казахстана.

Field of application (in Kazakh) : Экономика, ауыл шаруашылығы, экология және басқа да байланысты пәндер. Зерттеу нәтижелері дәндібұршақ тұқымдас шаруашылықтарда, астық өңдеу кәсіпорындарында, коммерциялық құрылымдарда және реформаларды, Қазақстанның климаттың өзгеруі экономикасын дамытудың мемлекеттік жоспарларын қалыптастыруда қолданылуы мүмкін.