The object of research, development or design (in Russian) : Вирусы, вироиды, бактериальный ожог, оомицеты, плодово-ягодные культуры, картофель, трансгенные растения, РНК-интерференция, секвенирование

The object of research, development or design (in Kazakh) : Вирустар, вироидтар, бактериялық күйік, оомицеттер, жеміс-жидек дақылдары, картоп, трансгенді өсімдіктер, РНК-интерференция, секвенирлеу

Aim of work (in Russian) : Разработка биотехнологических подходов для контроля фитопатогенов с целью повышения продуктивности сельскохозяйственных культур.

Aim of work (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін арттыру мақсатында фитопатогендерді бақылау үшін биотехнологиялық тәсілдерді әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : выделение нуклеиновых кислот, ПЦР, иммуноферментный анализ, выделение изолятов бактерий, обратная транскрипция, клонирование, получение трансгенных растений, культивирование растений in vitro, микроклональное тиражирование.

Методы исследования (на казахском) : нуклеин қышқылдарын бөлу, иммуноферменттік талдау, ПТР, бактериялардың изоляттарын оқшаулау, кері транскрипция, клондау, трансгендік өсімдіктер алу, өсімдіктерді in vitro дақылдау, микроклондық тираждау

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны высокочувствительные и специфичные тест-системы диагностики вирусных заболеваний плодово-ягодных культур на основе мультиплексной ПЦР в реальном времени с использованием TaqMan-зондов. Методом ОТ-ПЦР вироиды обнаружены в 73 образцах. Обнаружены вироиды. Получены изоляты, принадлежность которых к E.amylovora доказана иммунохроматографически и ПЦР в реальном времени. Получены конструкции и клонированы последовательностей эффекторов фитофторы. Получены трансгенные линии картофеля и табака. Разработан протокол укоренения и адаптации микрорастений картофеля в условиях in vitro – ex vitro. Оптимизирована технология аэропонного получения миниклубней картофеля. Оптимизированы протоколы введения в культуру in vitro и микроклональному размножению растений земляники, ежевики, ирги, размножены линии этих сортов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : TaqMan-зондтарды пайдаланып, нақты уақыттағы мультиплексті ПТР негізделген жеміс-жидек дақылдарының вирустық ауруларын диагностикалауға арналған жоғары сезімтал және арнайы тест-жүйелері әзірленді. КT-ПТР әдісімен 73 үлгіде вироидтар табылды. Вироидтар табылды. Алынған изоляттардың E. amylovora тиесілілігі иммунохроматография және нақты уақыттағы ПТР дәлелденді. Фитофтора эффекторларының тізбектілігі клондалды және конструкциялары алынды. Картоп пен темекінің трансгенді желілері алынды. In vitro – ex vitro жағдайында картоп микроөсімдіктерін тамырландыру және бейімдеу хаттамасы әзірленді. Картоптың шағын түйнектерін аэропондық алу технологиясы оңтайландырылған. Құлпынай, қожақат ырғай өсімдіктерін микроклондық көбейту және in vitro дақылға енгізу хаттамалары оңтайландырылып, сұрыптарының желілері көбейтілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : - устойчивые к фитофторозу линии картофеля позволят сократить обработку полей фунгицидами, снизить потери во время их хранения в овощехранилищах с сохранением высокого качества; - замещение на рынке Казахстана дорогостоящих импортных тест-систем доступными для фермеров отечественными аналогами; - разработанные отечественные тест-системы усилят фитосанитарный контроль плодово-ягодных культур и посадочного материала, а также позволят своевременно принимать защитные меры, что будет способствовать увеличению урожайности и устойчивости растений к биотическим стрессам; - обеспечение сельского хозяйства современными наукоемкими технологиями и знаниями; повышение доступности для производителей сельскохозяйственных культур элитного исходного посадочного материала, что приведет к повышению урожайности и снижению стоимости конечного продукта; снижение зависимости от импорта в посадочном и семенном материале.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : - картоптың фитофторозға төзімді желілерінің арқасында егістіктерді фунгицидтермен өңдеу азаяды, жоғары сапаны сақтай отырып, оларды көкөніс қоймаларында сақтау кезінде шығындарды азайтуға мүмкіндік береді; - қазақстан нарығындағы қымбат импорттық тест-жүйелерді фермерлер үшін қолжетімді отандық аналогтармен алмастыру; - әзірленген отандық тест-жүйелер жеміс-жидек дақылдарына және көшет материалдарына фитосанитариялық бақылауды күшейту арқасында дер кезінде қорғау шараларын қабылдау, бұл өсімдіктердің абиотикалық күйзелістерге төзімділігін және өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді; - ауыл шаруашылығын заманауи ғылымды қажетсінетін технологиялармен және біліммен қамтамасыз ету; - ауыл шаруашылығы дақылдарын өндірушілер үшін элиталық бастапқы көшет материалдарының қолжетімділігін арттыру, бұл өнімділікті артуына және түпкілікті өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне әкеледі; - отырғызу және тұқым материалындағы импортқа тәуелділіктің төмендеуі. Соңғы өнімнің сапасын жақсарту.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Уровень технологической готовности за отчетный период – 3 (промежуточный отчет о результатах НИР, получено 3 патента, поданы 2 заявки на патент РК, разработаны 2 лабораторных регламента, опубликовано 5 статей в журналах, рекомендованных КОКНВО и 3 монографии).

Efficiency (in Kazakh) : Есепті кезеңдегі технологиялық дайындық деңгейі – 3 (зерттеу нәтижелері бойынша аралық есеп, 3 ҚР патенті алынды, 2 ҚР патентке өтінім берілді, 2 зертханалық ереже әзірленді, 5 мақала ҒЖБСҚК ұсынылған журналдарда және 3 монография жарияланды.

Field of application (in Russian) : молекулярная генетика, сельскохозяйственная биотехнология.

Field of application (in Kazakh) : молекулалық генетика, ауылшаруашылық биотехнологиясы.