The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются стали феррито-мартенситного класса (ЭП-450, G-91, ODS-стали), облученные нейтронами или тяжелыми ионами

The object of research, development or design (in Kazakh) : Ауыр иондармен және нейтрондармен сәулелендірілген, (ЭП-450, G-91, ODS-болаттары) феррито-мартенситті болаттары зерттеу нысандары болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Исследование радиационной деградации микроструктуры, механических и коррозионных свойств конструкционных феррито-мартенситных сталей, подвергнутых нейтронному и ионному облучению, для установления механизмов потери пластичности.

Aim of work (in Kazakh) : Икемділікті жоғалту механизмін айқындау үшін, иондық және нейтрондық сәулелендіруге ұшыраған, құрылымдық феррито-мартенситті болаттардың механикалық және коррозиялық қасиеттерін, микроқұрылымының радиациалық деградациясын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Оптическая микроскопия, сканирующая и просвечивающая электронная микроскопия, измерение микротвердости, механические испытания на одноосное растяжение, измерение плотности, коррозионные исследования.

Методы исследования (на казахском) : Оптикалық микроскопия, сканерлеуші және жарықтандырушы электрондық микроскопия, микроқаттылықты өлшеу, бір осьтік созуға арналған механикалық сынақтар, тығыздығын өлшеу, коррозиялық зерттеулер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Изучены особенности изменения микроструктуры, механических и коррозионных свойств сталей после облучения нейтронами в реакторах БН-350 и ВВР-К. Установлено, что наибольшее охрупчивание стали ЭП-450, облученной до высоких доз (50-53 сна, БН-350), связано с наличием в микроструктуре высокой плотности частиц -фазы и вакансионных пор. В стали ЭП-450 после высокодозного облучения выявлено понижение доли мартенсита отпуска и рост ферритных зерен. Установлено, что нейтронное облучение существенно повышает склонность сталей к питтинговой коррозии. С ростом флюенса облучения скорость коррозии возрастала, при этом даже обессоленная вода могла стать коррозионно-агрессивной средой. Определено, что питтинговая коррозия развивается в стали ЭП-450 по мартенситной фазе, создавая опасность хрупкого разрушения облученного материала в местах глубоких коррозионных язв и каверн. Низкодозное облучение ODS-сталей с содержанием углерода 0,05 и 0,12 вес.% показало их слабое радиационное упрочнение и двукратное снижение пластичности в случае высокоуглеродистой ODS-стали. Дозовый порог чувствительности механических свойств стали ЭП-450 оказался существенно выше 0,0015 сна, но ниже 0,091 сна. Выявлено образование дислокационных петель и радиационного упрочнения в стали ЭП-450 после облучения ионами Fe2+ (E = 2,1 МэВ) до флюенса 5,26×1016 см-2 на ускорителе УКП-2-1.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ССР-Қ және ШН-350 реакторларында нейтрондармен сәулелендірілгеннен кейін болаттардың механикалық және коррозиялық қасиеттерінің, микроқұрылымының өзгеру ерекшеліктері зерттелді. Жоғары дозаларда сәулелендірілген ЭП-450 болатының (50-53 сна, ШН-350) ең үлкен морттануы, α-фазалық бөлшектердің жоғары тығыздығы мен микроқұрылымдағы вакансиялық бос орындардың болуымен байланысты екені анықталды. ЭП-450 болатында жоғары дозалы сәулелендіруден кейін, босату мартенситінің үлесі төмендеуі және феррит түйіршіктерінің өсуі анықталды. Нейтрондық сәулелену болаттардың питингті коррозияға бейімділігін айтарлықтай арттыратыны анықталды. Сәулелендіру жылдамдығының жоғарылауымен коррозия жылдамдығы артады, тіпті тұзсыздандырылған су белсенді коррозиялық ортаға айналуы мүмкін. ЭП-450 болатында питингті коррозия мартенситтік фаза бойымен дами отырып, cәулелендірілген материалдың терең коррозиялық жаралар мен қуыстар орындарында морт сынғыштық қауіпін тудыратыны анықталды. Құрамында көміртегі 0,05 және 0,12 сал. % бар ОДС-болаттарын төмен дозада сәулелендіру олардың әлсіз радиациялық қатаюын және жоғары көміртекті ODS-болаты жағдайында иілгіштіктің екі есе төмендеуін көрсетті. ЭП-450 болатының механикалық қасиеттерінің сезімталдығының дозалық шегі 0,0015 сна-дан едәуір жоғары, бірақ 0,091 сна-дан төмен болып шықты. УКП-2-1 үдеткішінде 5,26×1016см-2 флюенске дейін Fe2+ (E = 2,1 МэВ) иондарымен сәулелендіруден кейін ЭП-450 болатында дислокациялық ілмектер мен радиациялық беріктенулер анықталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Статья подготовлена к публикации в журнале, индексируемом в базах данных Web of Science и Scopus, Q1, 97%.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Мақала Web of Science және Scopus деректер базасында индекстелген журналда жариялауға дайындалды, 1-тоқсан, 97%.

Level of implementation (in Russian) : Внедрение не предусмотрено.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізу қарастырылмаған.

Efficiency (in Russian) : Нет отклонений от календарного плана. Задачи проекта на 2024 г. выполнены полностью

Efficiency (in Kazakh) : 2024 жылға арналған жобаның мақсаттары күнтізбелік жоспарға сәйкес толықтай жүзеге асырылды

Field of application (in Russian) : Радиационное материаловедение

Field of application (in Kazakh) : Радиациялық материалтану