The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются системы мониторинга лавинной опасности и их методическое обеспечение.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны көшкін қаупін бақылау жүйелері мен оларды әдістемелік қамтамасыз ету болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Исследование лавинной активности и территориального распределения лавиносборов Восточно-Казахстанской области для разработки мониторинговых систем лавинной опасности и научного обоснования их размещения. Цель данного этапа - Исследование горных склонов Восточно-Казахстанской области по степени лавинной опасности на основе полевых исследований, использования ГИС-технологий с систематизацией лавиноопасных участков.

Aim of work (in Kazakh) : Көшкін қауіптілігінің мониторингтік жүйелерін әзірлеу және оларды орналастырудың ғылыми негіздемесі үшін Шығыс Қазақстан облысының көшкін алаптарының көшкін белсенділігі мен аумақтық таралуын зерттеу. Осы кезеңнің мақсаты-Шығыс Қазақстан облысының тау беткейлеріндегі көшкін қаупі дәрежесі бойынша далалық зерттеулердің негізінде көшкін қаупі бар учаскелерді ГАЖ-технологияларды қолдана отырып, жүйелеу арқылы зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Для достижения цели программы используются следующие методы: - сбор и анализ литературы, патентных, статистических данных по исследуемой проблеме в областях: природно-климатических условий региона, разработке, установке и эксплуатации систем мониторинга лавин, селевой и оползневой опасности; - анализ нормативно-правовой казахстанской и международной базы в сфере темы проекта; - методы математического прогнозирования и планирования; - методы статистической обработки данных, - методы обработки больших данных и машинного обучения, - методы имитационного моделирования, - полевые исследования, в том числе 3D сканирование горных склонов с использованием БПЛА; - ГИС-технологии; - методы дистанционного зондирования Земли; - методы оценки рисков, включающие социально-экономические подходы. На данном этапе методология проведения работы основывается на общенаучных и специальных эмпирических методах и подходах геоинформационного картографирования с учетом современных тенденций использования аэрокосмической информации.

Методы исследования (на казахском) : Бағдарламаның мақсатына жету үшін келесі әдістер қолданылады: - облыстардағы зерттелетін мәселе бойынша әдебиеттерді, патенттік, статистикалық деректерді жинау және талдау: өңірдің табиғи-климаттық жағдайлары, көшкіндерді, су тасқыны мен көшкін қауіптілігінің мониторинг жүйелерін әзірлеу, орнату және пайдалану; - жоба тақырыбы бойынша қазақстандық және халықаралық нормативтік-құқықтық базаны талдау; - математикалық болжау және жоспарлау әдістері; - деректерді статистикалық өңдеу әдістері, - үлкен деректерді өңдеу және машиналық оқыту әдістері, - Имитациялық модельдеу әдістері, - далалық зерттеулер, соның ішінде ұшқышсыз ұшу аппараттарын қолдана отырып, тау беткейлерін 3D сканерлеу; - ГАЖ технологиясы; - Жерді қашықтықтан зондтау әдістері; - әлеуметтік-экономикалық тәсілдерді қамтитын қауіп-қатерлерді бағалау әдістері. Осы кезеңдегі жұмысты жүргізу әдістемесі аэроғарыштық ақпаратты пайдаланудың қазіргі заманғы үрдістерін ескере отырып, жалпы ғылыми және арнайы эмпирикалық әдістер мен геоақпараттық картаға түсіру тәсілдеріне негізделеді.

Obtained results and novelty (in Russian) : На данном этапе выполнены работы по картографированию и систематизации лавиносборов ВКО. Определена нормативно-правовая база мониторинга лавинной опасности в Казахстане. Дана краткая характеристика лавиноопасной обстановки ВКО и проведена систематизация лавиносборов области по степени лавиной опасности. Для подготовки к следующим этапам работ собраны общие сведения о грунтах ВКО. Выполнено описание инфологической модели базы данных. Научная новизна этапа состоит в систематизации данных о лавиноопасных участках ВКО, их картографировании и определении количественных и качественных характеристик для последующей разработки баз данных и создания системы мониторинга лавинной опасности.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Осы кезеңде ШҚО көшкін жинағыштарын картаға түсіру және жүйелеу бойынша жұмыстар орындалды. Қазақстандағы көшкін қаупі мониторингінің нормативтік-құқықтық базасы анықталды. ШҚО-ның көшкін қаупі бар жағдайына қысқаша сипаттама беріліп, облыстың көшкін қаупі дәрежесі бойынша көшкін жинауды жүйелеу жүргізілді. Жұмыстың келесі кезеңдеріне дайындық үшін ШҚО топырақтары туралы жалпы мәліметтер жиналды. Мәліметтер базасының инфологиялық моделінің сипаттамасы жасалды. Кезеңнің ғылыми жаңалығы ШҚО көшкін қаупі бар учаскелері туралы деректерді жүйелеуден, оларды картаға түсіруден және кезекті міндет үшін сандық және сапалық сипаттамаларды анықтау негізінде деректер базасын әзірлеу және көшкін қаупінің мониторинг жүйесін құрудан тұрады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученная инфологическая модель базы данных будет основой для проектирования и реализации логической и физической модели базы данных для информационной системы по оценке лавинной опасности ВКО. На основе составленных карт-схем выполнен морфометрический анализ и рассчитаны площади лавиноопасных участков.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған мәліметтер базасының инфологиялық моделі ШҚО көшкін қаупін бағалау жөніндегі ақпараттық жүйе үшін деректер базасының логикалық және физикалық моделін жобалау және іске асыру үшін негіз бола алады. Жасалған карта-сұлбалар негізінде морфометриялық талдау жасалынып, көшкін қаупі бар учаскелердің аудандары есептелінді.

Level of implementation (in Russian) : Составлен промежуточный отчет о выполненном этапе научно-исследовательской работы. Промежуточные результаты обсуждены на рабочем совещании ДЧС ВКО, получен акт приема-передачи и письмо о рассмотрении.

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми-зерттеу жұмысының орындалған кезеңі туралы аралық есеп жасалынды. Аралық нәтижелер ШҚО ТЖД жұмыс кеңесінде талқыланып, қабылдау-тапсыру актісі және қарау туралы хат алынды.

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта заключается в повышении безопасности условий проживания и перемещения людей благодаря раннему предупреждению о возникновении лавин, развитии безопасной транспортной и туристической инфраструктуры в горных районах. Промежуточные результаты данного этапа являются основой для дальнейших разработок.

Efficiency (in Kazakh) : Көшкіннің пайда болуы, таулы аудандарда қауіпсіз көлік және туристік инфрақұрылымды дамыту туралы алдын-ала ескертудің арқасында адамдардың өмір сүру жағдайлары мен орын ауыстыру қауіпсіздігін арттыру жобаның тиімділігі болып табылады. Осы кезеңнің аралық нәтижелері одан әрі зерттеу жұмысының әзірлемелерінің негізі болып табылады.

Field of application (in Russian) : Область применения: контроль и прогнозирование лавной опасности для Департамента по чрезвычайным ситуациям Восточно-Казахстанской области, Восточно-Казахстанского территориального эксплуатационного управления Казселезащита, акиматов ВКО и районов области, населения.

Field of application (in Kazakh) : Қолдану саласы: Шығыс Қазақстан облысының Төтенше жағдайлар департаменті, Шығыс Қазақстан аумақтық Қазселденқорғауды пайдалану басқармасы, ШҚО әкімдіктері мен облыс аудандары, халық үшін көшкін қаупін бақылау және болжау.