The object of research, development or design (in Russian) : Фразеологический фонд современных тюркских языков

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазіргі түркі тілдерінің фразеологиялық қоры

Aim of work (in Russian) : В проекте представлен первый опыт составления общетюркского фразеологического словаря, где языком-основой является казахский язык. Цель данного проекта заключается в сборе общетюркского фразеологического фонда на основе научного анализа, сохранившегося в современных тюркских языках, публикации монографии, в которой будет проанализирована лексикографическая система фразеологии тюркских языков, и издании словаря.

Aim of work (in Kazakh) : Жоба түркі тілдері фразеологизмдер сөздігін қазақ тілінде берудің алғашқы тәжірибесін ұсынады. Қазіргі түркі тілдерінде сақталған ортақ фразеологиялық қорды жинақтап, оларға ғылыми талдау жасау. Түркі тілдері фразеологизмдерінің лексикографиялық жүйесі талданылған монографияны жарыққа шығару. Жинақталған материалдарды сұрыптап, түркі тілдеріне ортақ фразеологизмдердің лұғатын түзу.

Методы исследования (на русском) : В проекте используются следующие научные методы: Метод структурно - семантического моделирования-сохранение общего Тюркского фразеологического фонда, приведенного в проекте, в современных тюркских языках, использованное для определения его места в лексическом фонде. Структурно-гнездовой метод-взят на тематическую группировку компонентов общетюркских фраземологий. В историческом сопоставлении фразеологизмов руководствовался семантико-диахроническим методом. Описательный лексикографический метод определения языков по их родству, периоду существования, региональным особенностям – использовался при определении общего фразеологического фонда тюркских языков. В проекте с использованием сравнительно-исторического метода выявлены общие тюркские основы фразеологизмов, сходства и различия во фразеологизмах. Сравнительно-исторические и историко-этимологические методы позволили определить языковую картину тюркского мира и научную концепцию тюркологии. Эти методы занимают особое место в определении общей истории тюркоязычных народов, развития и уничтожения тюркских языков, общности и особенностей, генетической истории.

Методы исследования (на казахском) : Жоба төмендегідей ғылыми әдістер қолданылады: Құрылымдық-семантикалық модельдеу әдісі - жобада келтірілген жалпы түркілік фразеологиялық қордың қазіргі түркі тілдеріндегі сақталуы, лексикалық қордағы орнын анықтау үшін қолданылды. Құрылымдық-ұялық әдіс – жалпы түркілік фраземалар компоненттерін тақырыптық топтастыруға алынды. Фразеологизмдерді тарихи тұрғыдан салыстырып зерттеуге семантикалық-диахрониялық әдіс басшылыққа алынды. Тілдерді олардың туыстығына, өмір сүру кезеңіне, аймақтық ерекшеліктерін анықтауда сипаттамалы лексикографиялық әдіс – түркі тілдерінің ортақ фразеологиялық қорын анықтауда қолданылды. Жобада салыстырмалы-тарихи әдісті қолдана отырып, фразеологизмдердің жалпы түркілік негіздерін, фразеологизмдердегі ұқсастықтары мен өзгешеліктері анықталды. Салыстырмалы-тарихи және тарихи-этимологиялық әдістер түркі әлемінің тілдік бейнесі мен тюркологияның ғылыми концепциясын анықтауға мүмкіндік берді. Саралап көрсетсек, бұл әдістер - түркі тілдес халықтардың ортақ тарихын, түркі тілдерінің дамуы мен жойылуын, ортақтығы мен ерекшеліктерін, генетикалық тарихын анықтауда алатын орны ерекше.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты исследования будут опубликованы научных журналах с международным рейтингом более 35%. Кроме того, результаты проекта будут широко освещаться в казахстанских изданиях . Планируемые публикации: издание Сборника материалов международной научно-практической конференции «Тюркская фразеология: исследования, научно-теоретическая методология и перспективы», коллективной монографии «Семантика общеупотребительной фразеологии в современных тюркских языках», коллективного словаря «Словарь общетюркских фразеологизмов». Коллективная монография «Семантика общеупотребительной фразеологии в современных тюркских языках» внесет существенный вклад в науку Казахстана, а также принесет социально-экономическую пользу. Границы тюркских народов, занимающих особое место в мировой цивилизации, очень велики. В данном проекте будет исследована история тюркского народа, который имеет оригинальный древнетюркский алфавит, множество письменных памятников, феноменальную древнетюркскую культуру, историю и цивилизацию, духовного богатства и мудрости, результаты которого внесут огромный вклад в науку и в будущем будут иметь особое место в мировой цивилизации.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері ғылыми мақала ретінде халықаралық жоғарғы рейтингті 35 процентильден жоғарғы ғылыми журналдарда басылымдарда жарияланады. Сонымен қатар жоба нәтижесі Қазақстандағы баспа беттерінде кеңінен жарияланады. Басылымдар: «Түркі фразеологиясы: зерттелуі, ғылыми-теориялық методологиясы және болашағы» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары жинағын басып шығару; «Қазіргі түркі тілдеріне ортақ фразеологизмдер семантикасы» атты ұжымдық монографияны баспадан шығару; «Жалпы түркілік фразеологизмдер лұғаты» атты ұжымдық сөздік баспадан шығады. «Қазіргі түркі тілдеріне ортақ фразеологизмдер семантикасы» атты ұжымдық монография Қазақстан ғылымына және жобаның ғылым мен технологияның дамуында әлеуметтік және экономикалық пайдасы мен ғылымға қосары өте қомақты. Әлем өркениетінде өзіндік орны бар түркілердің өмір сүретін шекарасы ұшан-теңіз. Әлем тілдеріндегі түркі сөздерінің актив қолданысы, төл алфавиттің иесі, жазба ескерткіштердің ұрпағы болып табылатын түркітілдес халықтардың тіл мен мәдениеті, тарихы мен өркениеті, рухани байлығы мен дана ойлары туралы зерттеулер әлі де болашақта орын алады деп сенеміз.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : не предусмотрено

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : қарастырылмаған

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : ендірілмеген

Efficiency (in Russian) : Фразеологический фонд современных тюркских языков не изучен фундаментально, нет системно-единые исследования, не разработаныобще-лингвистические подходы, позволяющие делать объективные научные выводы, результаты. Большой проблемой в настоящее время также является отсутствие фразеологических словарей тюркоязычных народов, составляющих общий фразеологический фонд тюркоязычных народов. Данные словари позволили бы выявить факторы, влияющие на развитие языков, выполнять научный анализ межъязыковых отношений, систематизировать общий лексико-фразеологический фонд, определить основу пратюркского языка.

Efficiency (in Kazakh) : Қазіргі түркі тілдерінің фразеологиялық қоры барлық тілдерінде біркелкі зерттелмеген және фразеолиялық бірліктердің нысаны мен шеңбері туралы әлі толық қалыптасты деп айта алмаймыз. Түркі тілдес халықтардың ортақ фразеологиялық қорын құрайтын сөздіктер жоқ.Түркі тілдеріне ортақ фразеологизмдер лұғаты тілдердің дамуына әсер ететін факторларды анықтауға, тіларалық байланыстарға ғылыми талдау жасауға, ортақ лексика-фразеологиялық қорды жүйелеуге, түркі ата тілінің негізін анықтауға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Тюркология, лингвистика, казахское языкознание. Результаты проекта будут использованы при проведении фундаментальных исследований по тюркским языкам, в областях казахского языкознания. Также результаты проекта будут использованы в учебных процессах Министерства науки и высшего образования РК, Комитета науки, вуза.

Field of application (in Kazakh) : Түркітану, лингвистика, қазақ тіл білімі. Жоба нәтижесі қазақ тілтанымының салаларында, түркі тілдері бойынша іргелі зерттеулерді жүргізуде пайдаланылады. Сондай-ақ Жоба нәтижесі ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі, Ғылым комитеті, ЖОО -дағы оқу үдерістерінде қолданылады.