The object of research, development or design (in Russian) : съедобные и лекарственные базидиомицеты.

The object of research, development or design (in Kazakh) : жеуге жарамды және дәрілік базидиомицеттер.

Aim of work (in Russian) : разработать технологию эффективного использования экстрактов грибов и отработанных субстратов съедобных и лекарственных ксилотрофных грибов, как средство защиты картофеля от вирусных и грибных патогенов с изготовлением кормовой добавки.

Aim of work (in Kazakh) : жемдік қоспаны өндіру арқылы картопты вирустық және саңырауқұлақ ауру қоздырғыштарынан қорғау құралы ретінде тағамдық және дәрілік ксилотрофты саңырауқұлақтардың саңырауқұлақ сығындылары мен қалдық субстраттарын тиімді пайдалану технологиясын әзірлеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Экспериментальные (молекулярно-генетические, иммунобиологические, фитопатологические), описательные (визуальная диагностика, биологическое тестирования, фенологические, биометрические) корреляционные (математические) методы исследования.

Методы исследования (на казахском) : Эксперименттік (молекулярлық-генетикалық, иммунобиологиялық, фитопатологиялық), сипаттамалық (визуалды диагностика, биологиялық тестілеу, фенологиялық, биометриялық) корреляциялық (математикалық) зерттеу әдістері.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведена оптимизация питательных сред, получен и размножен маточный мицелий культуры герициума гребенчатого (Hericium erinaceus) и вешенки обыкновенной (Pleurotus ostreatus). Оптимизирован состав питательного субстрата для культивирования посевного мицелия изучаемых базидиомицетов с использованием растительных органических отходов и биодобавок. Разработан контроллер климата камеры на основе Ардуино и разработано программное обеспечение к нему. Контроллер управляет через реле светом, влажностью и вентиляцией. Проводятся ее испытания. Проведена экстракция жиров и протеинов из (Hericium erinaceus и Pleurotus ostreatus. Полученные экстракты испытаны на выделенных чистых культурах возбудителей фузариоза и альтернариоза, а также на растениях картофеля, моноинфицированных вирусами: PVY, PVX, PVM. Разработана технология производства кормовой добавки, основанной на использовании грибных блоков. Зерновые компоненты (ячмень, пшеница, овес) смешивали с грибными блоками в соотношении 1:3. В этом соотношении объем зерновой части был одинаковым, в то время как количество грибных блоков изменяли на уровне 20%, 25% и 30%. Научная новизна и значимость проекта заключается в защите растений картофеля натуральными, безопасными для окружающей среды биологическими веществами, полученными экстракцией из культивируемых грибов. Отработанные грибные блоки, обработанные путем экструдирования применяются в качестве кормовой добавки РК впервые.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қоректік орталар оңтайландырылды, жалды герициум (Hericium erinaceus) және кәдімгі вешенка саңырауқұлағының (Pleurotus ostreatus) аналық мицелийі алынды және көбейтілді. Өсімдіктердің органикалық қалдықтары мен биоқоспаларды пайдалана отырып, зерттелетін базидиомицеттер тұқымының мицелийін өсіруге арналған қоректік субстраттың құрамы оңтайландырылды. Arduino негізіндегі камералық климат контроллері және оған арналған бағдарламалық қамтамасыз ету әзірленді. Контроллер жарықты, ылғалдылықты және желдетуді реле арқылы басқарады. Ол сынақтан өтіп жатыр. Hericium erinaceus және Pleurotus ostreatus саңырауқұлақтарынан майлар мен ақуыздарды алу жүргізілді. Алынған сығындылар Fusarium және Alternaria қоздырғыштарының оқшауланған таза дақылдарында, сондай-ақ вирустармен моноинфекцияланған (PVY, PVX, PVM) картоп өсімдіктерінде сыналды. Саңырауқұлақ блоктарын пайдалану негізінде жемдік қоспаны өндіру технологиясы әзірленді. Астық компоненттері (арпа, бидай, сұлы) саңырауқұлақ блоктарымен 1: 3 қатынасында араластырылды. Бұл қатынаста астық бөлігінің көлемі бірдей, ал саңырауқұлақ блоктарының саны 20%, 25% және 30% өзгерді. Жобаның ғылыми жаңалығы мен маңыздылығы картоп өсімдіктерін өсірілген саңырауқұлақтардан алынған табиғи, қоршаған ортаға зиянсыз биологиялық заттармен қорғау болып табылады. Экструдтау жолымен өңделген пайдаланылған саңырауқұлақ блоктары алғаш рет ҚР-да жемшөп қоспасы ретінде қолданылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : диаметр обрастания среды/зернового субстрата мицелием, прирост биомассы мицелия в динамике. Степень зарастания питательной среды, среднее количество зерновых и субстратных блоков с мицелием, время появления примордиев, скорость и количество образования плодовых тел, выход биомаccы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : орта/дәндік субстраттың мицелиймен ластануының диаметрі, мицелий биомассасының уақыт өте келе ұлғаюы болып табылады. Қоректік ортаның шамадан тыс өсу дәрежесі, мицелиймен дәнді және субстрат блоктарының орташа саны, примордиялардың пайда болу уақыты, жеміс денелерінің қалыптасу жылдамдығы мен мөлшері, биомасса шығымы.

Level of implementation (in Russian) : экспериментальная часть начата, внедрение планируется после завершения исследование.

Level of implementation (in Kazakh) : эксперименттік бөлім басталды, зерттеу аяқталғаннан кейін енгізу жоспарлануда.

Efficiency (in Russian) : экологически чистая картофельная и грибная продукция и будет способствовать здоровому питанию, снижению химической нагрузки и повышению экологической безопасности страны и иммунитета населения.

Efficiency (in Kazakh) : экологиялық таза картоп пен саңырауқұлақ өнімдері және дұрыс тамақтануға, химиялық жүктемені азайтуға және елдің экологиялық қауіпсіздігі мен халықтың иммунитетін арттыруға ықпал етеді.

Field of application (in Russian) : ксилотрофное грибоводство и защита картофеля.

Field of application (in Kazakh) : ксилотрофты саңырауқұлақтарды өсіру және картопты қорғау.