The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются 3a,6a-диазапенталены (ДАП), представляющие собой π-систему из двух сконденсированных пентагональных кольца из шести атомов углерода и двух атомов азота, расположенных в сочленении ядер пиразола по связи N-N. Модификация ДАП обусловливается введением различных функциональных групп, в том числе таких, которые служат удобными линкерами для связи с биомолекулами. Широкая вариация заместителей меняет растворимость субстратов и создает пути к созданию меток, ответственных за необходимую длину волны флуоресценции.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысандары 3а,6а-диазапентапендер (ДАП), олар π-жүйесі бар екі конденсацияланған алты көміртек атомы мен екі азот атомынан тұратын N-N байланысы бойында пиразол ядроларының түйіскен жерінде орналасқан бесбұрышты сақиналар болып табылады. ДАП модификациясы әртүрлі функционалдық топтарды, соның ішінде биомолекулалармен байланысу үшін ыңғайлы байланыстырушы қызметін атқаратындарды енгізу арқылы анықталады. Орынбасарлардың кең ауқымы субстраттардың ерігіштігін өзгертеді және қажетті флуоресценция толқын ұзындығына жауап беретін белгілерді жасау жолдарын жасайды.

Aim of work (in Russian) : Разработка нового доступного класса флуоресцентных меток на основе диазапенталенов – важного класса новых органических флуорофоров с перестраиваемой длиной волны излучения, применяющихся в датчиках биологической визуализации, сенсоров, лазеров, светоизлучающих устройств.

Aim of work (in Kazakh) : Диазапенталенге негізделген флуоресцентті белгілердің жаңа қолжетімді класын әзірлеу – биологиялық бейнелеу датчиктерінде, сенсорларда, лазерлерде, жарық шығаратын құрылғыларда қолданылатын қайта реттелетін сәулелену толқын ұзындығы бар жаңа органикалық флюорофорлардың маңызды класы.

Методы исследования (на русском) : Методология исследований обеспечена тщательным анализом литературных сведений по теме исследования и в смежных областях знания, также использованы современные базы данных в области органической химии – SсiFindеr и Rеахуs. Для экспериментальных работ использованы современные физико-химические методы анализа: ИК- и УФ спектроскопия, ЯМР спектроскопия с использованием методов СОZУ, HSQС, HMBС, ВЭЖХ, Масс-спектроскопия и дифракционные методы анализа.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістемесі - қамтамасыз етілген зерттелетін тақырып бойынша және оған байланысты білім салалары бойынша әдеби ақпаратты жан-жақты талдау. Сондай-ақ осы саладағы заманауи мәліметтер органикалық химия базалары пайдаланылды SсiFindеr және Rеахуs Эксперименттік жұмыста қазіргі заманғы физика-химиялық талдау әдістері қолданылды: ИҚ және УК спектроскопиясы. COZY, HSQC, HMBC, ЖӨСХ, Maсс- спектроскопия және дифракциялық талдау әдістері

Obtained results and novelty (in Russian) : Отработаны методы и оптимальные условия синтеза диазапенталенов с использование производных альфа-галогенкарбонильных соединений. Отработаны методы и оптимальные условия синтеза диазапенталенов с использование производных аллил-галогенидов. Согласно наработанным методикам, получен ряд ранее неизвестных соединений, структура которых доказана с привлечением современных физико-химических методов исследования Исследования по поиску соединений обладающих флуоресцентной активностью продолжаются.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Альфа-галокарбонил қосылыстарының туындыларын пайдалана отырып, диазапенталендерді синтездеу әдістері мен оңтайлы шарттары әзірленді. Алилгалогенидтер туындыларын қолданып диазапенталендерді синтездеу әдістері мен оңтайлы шарттары әзірленді. Белгіленген әдістерге сәйкес құрылымы қазіргі заманғы физика-химиялық зерттеу әдістерінің көмегімен дәлелденген, бұрын белгісіз бірқатар қосылыстар алынды. Флуоресценттік белсенділігі бар қосылыстарды іздеу бойынша зерттеулер жалғасуда

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Предложены новые оригинальные схема получения новых 3a,6a-диазапенталеновых систем различными методами: через соли 1,2–дифенацилпиразолия и N-аллилпиразолы. Для изучения стабилизации мезомерной структуры 3a,6a-диазапенталенов и исследования влияния на флуоресцентные свойства введены арилпроизводные с электронакцепторными и электронодонорными группами.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 1,2-дифенацилпиразол тұздары және N-аллилпиразолдар арқылы әртүрлі әдістермен жаңа 3a,6a-диазапентален жүйелерін алудың жаңа түпнұсқа схемалары ұсынылды. Мезомерлік құрылымның тұрақтылығын зерттеу 3а-6а-диазапенталендер және флуоресценттік қасиеттерге әсерін зерттеу үшін электрондарды тартып алатын және электрондыдонорлық топтарда қасиеттері бар арил туындылары енгізілді.

Level of implementation (in Russian) : Результаты исследований, а именно разработаные и изучены оптимальные методы синтеза новых 3a,6a-диазапенталеновых систем с установлением некоторых аспектов и механизмов их образования и гетероциклизации будут опубликованы в рецензируемых научных изданиях, индексируемых в Science Citation Index Expanded базы Web of Science и (или) в базе Scopus. Рассматриваемые научные журналы: Synthesis, Tetrahedron, Tetrahedron Letters, Molecules, Mendeleev Communications, Chemistry of Heterocyclic Compounds и другие. По результатам исследований будет опубликована 1 монография в зарубежном издательстве. В казахстанском или евразийском патентном бюро – будут поданы не менее 2х заявок на патент. Разработка научно-технической, конструкторской документации – не планируется.

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері, атап айтқанда жаңа 3а,6a-диазапентален жүйелері синтезінің оңтайлы әдістері олардың қалыптасуы мен гетероциклизациясының кейбір аспектілері мен механизмдерін бақылай отырып, рецензияланған ғылыми басылымдарда жарияланады. Science Citation Index Expanded дерекқорында индекстелген Web of Science және (немесе) Scopus және тағы басқа дерекқорларында қарастырылды. Ғылыми журналдар: Synthesis, Tetrahedron, Tetrahedron Letters, Molecules, Mendeleev Communications, Chemistry of Heterocyclic Compounds және т.б. Зерттеу нәтижелері бойынша 1 монография шетелдік баспадан басылады. Қазақстандық немесе Еуразиялық патенттік бюроға кемінде 2 патенттік өтінім беріледі. Ғылыми-техникалық, конструкторлық құжаттаманы әзірлеу жоспарланбаған

Efficiency (in Russian) : Эффективность проекта заключается в научно-обоснованном выборе потенциально доступных и наиболее перспективных для модификации 3a,6a-диазапенталенов; детальном и качественном изучении методов их направленной модификации, изучении флуоресцентных свойств синтезированных веществ.

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның тиімділігі транс-4-стильбенкарбоксальдегидті модификациялау үшін потенциалды және перспективалы ғылыми негізделген таңдау болып табылады; оларды модификациялау әдістерін егжей-тегжейлі және сапалы зерттеу, PASS компьютерлік жүйесін қолданып синтезделген заттарды биоскринингпен зерттеу.

Field of application (in Russian) : Разработки и накопленные знания будут направлены на дальнейшее увеличение конкурентоспособности отечественной науки в мировом пространстве. Результаты исследований имеют важное значение для установления фундаментальной зависимости «структура – флуоресцентная активность» в ряду новых замещенных диазапенталенов и откроют важный класс органической электроники. Результаты исследований могут быть полезными для специалистов, работающих в области химии тонкого органического синтеза, синтеза флуоресцентных соединений.

Field of application (in Kazakh) : Оқу бағдарламалары мен жинақталған білім отандық ғылымның әлемдік кеңістіктегі бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыруға бағытталатын болады. Зерттеу нәтижелері жаңа алмастырылған диазапенталендер сериясында фундаменталды құрылым-флуоресценттік белсенділік байланысын орнату үшін маңызды және органикалық электрониканың маңызды класын ашады. Зерттеу нәтижелері жұқа органикалық синтез химиясы және флуоресцентті қосылыстардың синтезі саласында жұмыс істейтін мамандар үшін пайдалы болуы мүмкін.