The object of research, development or design (in Russian) : Крупные копытные животные, обитающие на территории Семипалатинского испытательного полигона

The object of research, development or design (in Kazakh) : Семей сынақ полигонын мекендейтін ірі тұяқты жануарларлар

Aim of work (in Russian) : Основная цель проекта: оценить возможные риски крупных копытных животных, в том числе архаров (Ovis ammon), обитающих на территории Семипалатинского испытательного полигона.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның негізгі мақсаты: Семей сынақ полигонының аумағында мекендейтін ірі тұяқты жануарлардың, соның ішінде арқарлардың (Оvis ammon) ықтимал қатерін бағалау.

Методы исследования (на русском) : В ходе выполнения исследований в рамках данного проекта будет выполнен ряд полевых работ на территории испытательных площадок СИП имеющих радиоактивное загрязнение основных компонентов экосистем – почвы, воды, растительного покрова. Определение радиометрических параметров окружающей среды участков проведения исследований будет проводится в полевых условиях с применением дозиметров-радиометров по стандартным методикам радиометрических измерений. Определение удельной активности радионуклидов в биологических материалах, почве, воде и растениях будет проводится в лабораторных условиях нашего института по стандартным методикам гамма-спектрометрических и радиохимических анализов. Камеральная обработка полученных данных будет проводится с применением статистических методов обработки данных.

Методы исследования (на казахском) : Осы жоба шеңберінде зерттеулерді орындау барысында экожүйелердің негізгі компоненттері – топырақ, су, өсімдік жамылғысы радиоактивті ластануы бар ССП сынақ алаңдарының аумағында бірқатар далалық жұмыстар орындалатын болады. Зерттеу жүргізілетін учаскелердің қоршаған ортасының радиометриялық параметрлерін айқындау радиометриялық өлшеулердің стандартты әдістемелері бойынша радиометр-дозиметрлерді қолдана отырып далалық жағдайларда жүргізілетін болады. Биологиялық материалдардағы, топырақтағы, судағы және өсімдіктердегі радионуклидтердің үлестік белсенділігін анықтау біздің институттың зертханалық жағдайында гамма-спектрометриялық және радиохимиялық талдаулардың стандартты әдістері бойынша жүргізілетін болады. Алынған деректерді камералдық өңдеу деректерді өңдеудің статистикалық әдістерін қолдана отырып жүргізілетін болады.

Obtained results and novelty (in Russian) : В рамках проекта получены: новые данные об особенностях обитания животных на участках радиоактивного загрязнения СИП (перемещение относительно участков радиоактивного загрязнения, потребление воды и пищи на этих участках и т.д.); исходные данные, необходимые для расчета параметра перехода радионуклидов в организм крупных копытных животных, обитающих на участках радиоактивного загрязнения СИП и оценки дозовой нагрузки на них; данные о современном радиоэкологическом состоянии крупных копытных животных СИП; данные, необходимые для оценки доз ионизирующего излучения от внешних источников и внутреннего поступления радионуклидов с рационом для крупных копытных животных, обитающих на участках радиоактивного загрязнения СИП; данные, необходимые для оценки экологических рисков, связанных с пребыванием крупных копытных животных на участках радиоактивного загрязнения СИП.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жоба аясында: ССП радиоактивті ластану учаскелерінде жануарлардың тіршілік ету ерекшеліктері туралы жаңа деректер (радиоактивті ластану учаскелеріне қатысты орын ауыстыру, осы учаскелерде су мен тамақ тұтыну және т. б.); радионуклидтердің ССП радиоактивті ластану учаскелерінде тұратын ірі тұяқты жануарлардың ағзасына өту параметрін есептеу және оларға дозалық жүктемені бағалау үшін қажетті бастапқы деректер; ірі тұяқты жануарлардың ССП қазіргі радиоэкологиялық жағдайы туралы деректер; ССП радиоактивті ластану учаскелерінде тұратын ірі тұяқты жануарлар үшін диетасы бар радионуклидтердің сыртқы көздерінен және ішкі түсуінен иондаушы сәулеленудің дозаларын бағалау үшін қажетті деректер; ірі тұяқты жануарлардың ССП радиоактивті ластану учаскелерінде болуымен байланысты экологиялық тәуекелдерді бағалау үшін қажетті деректер.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Удельная активность радионуклидов в организме копытных животных обитающих на СИП. Удельная активность радионуклидов в рационе копытных животных обитающих на СИП. Данные, характеризующие особенности обитания копытных животных на территории СИП. Радиационные риски для копытных животных обитающих на СИП.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ССП-да тұратын тұяқты жануарлардың денесіндегі радионуклидтердің ерекше белсенділігі. ССП-да тұратын тұяқты жануарлардың рационындағы радионуклидтердің ерекше белсенділігі. ССП аумағында тұяқты жануарлардың тіршілік ету ерекшеліктерін сипаттайтын деректер. ССП-да тұратын тұяқты жануарлар үшін радиациялық қауіптер.

Level of implementation (in Russian) : Полученные результаты о радиоэкологическом состоянии природных сред СИП используются при подготовке справочных материалов, ответов на официальные запросы государственных учреждений.

Level of implementation (in Kazakh) : ССП табиғи ортасының радиоэкологиялық жай-күйі туралы алынған нәтижелер анықтамалық материалдарды, мемлекеттік мекемелердің ресми сұрауларына жауаптарды дайындау кезінде пайдаланылады.

Efficiency (in Russian) : Исследования вносят значимый вклад в укрепление потенциала Республики Казахстан в области оценки долгосрочного экологического поведения и потенциального биологического воздействия радиоактивных частиц.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеулер Қазақстан Республикасының радиоактивті бөлшектердің ұзақ мерзімді экологиялық мінез-құлқын және әлеуетті биологиялық әсерін бағалау саласындағы әлеуетін нығайтуға елеулі үлес қосады.

Field of application (in Russian) : Полученные результаты будут являться основой для прогнозных моделей оценки радиационного риска на биоту, источником информации для подготовки справок в государственные органы и республиканские и территориальные управленческие структуры, общественные организации, литературной информацией для казахстанских научных организаций занимающихся проблемами загрязнения окружающей среды и их последствиями, экспертов в области охраны окружающей среды, экологии.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелер биотаға әсер етуші радиациялық қатерді бағалаудың болжамды үлгілері үшін негіз, мемлекеттік органдар және республикалық және аумақтық басқару құрылымдары, қоғамдық ұйымдар, қоршаған ортаның ластануы мен оның салдары мәселелерімен айналысатын қазақстандық ғылыми ұйымдар үшін әдеби ақпарат, анықтама, қоршаған ортаны қорғау, экология саласында сарапшыларды дайындау үшін ақпарат көзі болып табылады.