The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования были выбраны угольный сланец месторождения АО «Шубарколь Комир» и тяжелая фракция низкотемпературной каменноугольной смолы АО «Шубарколь Комир». Для проведения научно-исследовательской работы в качестве пастообразователя была использована фракция каменноугольной смолы АО «Шубарколь Комир» с температурой кипения выше 300ºС.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері «Шұбаркөл Көмір» АҚ кен орнының көмірлі тақтатастары және «Шұбаркөл Көмір» АҚ төмен температуралы көмір шайырының ауыр фракциясы болды. Ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу үшін паста түзуші ретінде қайнау температурасы 300ºС жоғары «Шұбаркөл Көмір» АҚ көмір шайырының фракциясы пайдаланылды.

Aim of work (in Russian) : Является технология гидродеметаллизации смеси горючего сланца и тяжелой фракции низкотемпературной смолы АО «Шубарколь Комир»,разработка технологической схемы извлечения микроэлементов германия, галлия из твердого продукта деметаллизации и повышение выхода светлых дистиллятов.

Aim of work (in Kazakh) : «Шұбаркөл Көмір» АҚ-ның төмен температуралы шайырының ауыр фракциясын және жанғыш тақтатас қоспасын гидрометаллизациялау технологиясы, қатты деметализация өнімінен германий, галлий микроэлементтерін алудың технологиялық схемасын жасау және жеңіл дистилляттардың шығымдылығын арттыру.

Методы исследования (на русском) : Концентрацию микроэлементов в зольной части горючего сланца, смолы и в получаемых твердых и жидких продуктах будет определена полуколичественным методом на многоканальном анализаторе МАЭС с испарением пробы в дуговом разряде и количественными методами на лазерном атомно-эмиссионном спектрометре ЛАЭС, дифференциально-термический анализ. Для определения ошибки эксперимента гидродеметаллизациии количественного определения микроэлементов в исходном сырье и в продуктах реакции были применены методы статистического анализа эксперимента (корреляционный и регрессионный).

Методы исследования (на казахском) : Жанғыш тақтатастарының күл бөлігіндегі, шайырдағы және алынған қатты және сұйық өнімдердегі микроэлементтердің концентрациясы жартылай сандық әдіспен көп арналы MAЭС анализаторында сынаманың булануы доғалық разрядта және ЛАЭС лазерлік атомдық эмиссиялық спектрометріндегі әдістермен сандық түрде анықталады, дифференциалды термиялық талдау. Гидродеметаллизация тәжірибесінің қателігін анықтау және шикізат пен реакция өнімдеріндегі микроэлементтерді сандық анықтау үшін тәжірибенің статистикалық талдау әдістері (корреляция және регрессия) қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые были получены следующие результаты: определен элементный состав угольного сланца и тяжелой фракции каменноугольной смолы выше 300°С АО «Шубарколь Комир»; на основе матричных экспериментов установлено, наибольшее влияние на степень гидродеметаллизации смеси угольного сланца и тяжелой фракции низкотемпературной смолы АО «Шубарколь Комир» оказывают факторы: температура процесса, продолжительность процесса и начальное давление водорода, а наименьшее влияние на степень гидродеметаллизации оказывает фактор – соотношение горючего сланца к тяжелой фракции низкотемпературной смолы; рассчитаны константы скорости процесса гидродеметаллизации смеси угольного сланца и тяжелой фракции каменноугольной смолы выше 300°С АО «Шубарколь Комир»; рассчитаны значения энергии активации процесса концентрирования микроэлементов в гидрогенизате и в твердом остатке.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет келесі нәтижелер алынды: «Шұбаркөл Көмір» АҚ көмір тақтатастарының және көмір шайырының 300°С жоғары ауыр фракциясының элементтік құрамы анықталды; Матрицалық тәжірибелер негізінде «Шұбаркөл Көмір» АҚ көмір тақтатастарының қоспасының және төмен температуралы шайырдың ауыр фракциясының гидродеметализациялану дәрежесіне ең көп әсер ететін факторлар мыналар екендігі анықталды: технологиялық процестің температурасы, процестің ұзақтығы және бастапқы сутегінің қысымы, ал гидродеметализация дәрежесіне ең аз әсер ететін фактор – жанғыш тақтатастарының төмен температуралы шайырдың ауыр фракциясына қатынасы; «Шұбаркөл Көмір» АҚ үшін 300°С жоғары көмір шайырының ауыр фракциясы мен жанғыш тақтатастарының қоспасын гидродеметализациялау процесінің жылдамдық константалары есептелді; гидрлеу өніміндегі және қатты қалдықтағы микроэлементтерді концентрлеу процесі үшін активтендіру энергиясының мәндері есептелді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : в календарном плане не было запланировано.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : күнтізбелік жоспарда жоспарланбаған.

Level of implementation (in Russian) : в календарном плане не было запланировано.

Level of implementation (in Kazakh) : күнтізбелік жоспарда жоспарланбаған.

Efficiency (in Russian) : Горючие сланцы в процессе гидродеметаллизации смолы активируют выход гидрогенизата и светлых дистиллятных фракций. Полученные дистиллятные фракции после гидрооблагораживания могут быть использованы для получения моторного топлива (бензин, дизельное топливо); не используется катализатор, его роль выполняет макроминеральная часть и микроэлементы горючего сланца; гидрометаллизация смеси горючих сланцев и тяжелой фракции низкотемпературной смолы осуществляется в мягких условиях, начальное давление водорода не выше 4,0 МПа и не применяется донорно-водородный растворитель типа тетрагидронафталин; высокая концентрация микроэлементов (Ge, Ga, Ti, Mo и др.) в твердом продукте; относительно несложная схема извлечения микроэлементовGe, Ga, Ti, Mo и др из концентрированного твердого продукта.

Efficiency (in Kazakh) : Шайырдың гидродеметаллизациясы процесінде жанғыш тақтатастар гидрогенизация өнімі мен жеңіл дистиллят фракцияларының шығымын белсендіреді. Гидротазалаудан кейін алынған дистиллят фракциялары мотор отынын (бензин, дизель отыны) алу үшін пайдаланылуы мүмкін; катализатор пайдаланылмайды, оның рөлін жанғыш тақтатастардың макроминералды бөлігі мен микроэлементтері атқарады; жанғыш тақтатастарының және төмен температуралы шайырдың ауыр фракциясының қоспасын гидрометализациялау жұмсақ жағдайда жүргізіледі, бастапқы сутегі қысымы 4,0 МПа жоғары емес және тетрагидронафталин сияқты сутегі донорлық еріткіш пайдаланылмайды; қатты өнімдегі микроэлементтердің (Ge, Ga, Ti, Mo және т.б.) жоғары концентрациясы; концентрленген қатты өнімнен микроэлементтерді Ge, Ga, Ti, Mo және т.б. алудың салыстырмалы қарапайым схемасы.

Field of application (in Russian) : Углехимия, нефтепереработка и промышленное производство редких и рассеянных элементов из альтернативного источника сырья АО «Шубарколь Комир».

Field of application (in Kazakh) : Көмір химиясы, мұнайөңдеу және «Шұбаркөл Көмір» АҚ балама шикізат көзінен сирек және шашыраңқы элементтерді өнеркәсіптік өндіру.