The object of research, development or design (in Russian) : Сахарная свекла, вирус пожелтения жилок свеклы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қант қызылшасы, қызылша тамырларының сарғаю вирусы

Aim of work (in Russian) : Молекулярно-генетическое изучение устойчивости местных сортов сахарной свеклы к ризомании с целью отбора перспективных паспортизированных сортов для направленной селекции

Aim of work (in Kazakh) : Бағытталған селекция үшін перспективалы паспортталған сорттарды таңдау мақсатында жергілікті қант қызылшасы сорттарының ризоманияға төзімділігін молекулалық-генетикалық зерттеу

Методы исследования (на русском) : Классические методы молекулярной биологии: амплификация и секвенирование нуклеиновых кислот, транскрипционный анализ, биоинформарический анализ, генотипирование

Методы исследования (на казахском) : Молекулалық биологияның классикалық әдістері: нуклеин қышқылдарының амплификациясы және секвенирлеу, транскрипциялық талдау, биоинформарлық талдау, генотиптеу

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведен анализ наличия аллельных вариантов устойчивости генов Rz1 и Rz2 при использовании маркеров ZN7-r, ZN8-r, ZN7-c, ZN1-c, PN2-c, PN1-c, qP-Rz2 s, SNP248, CAU3880, AB1-4, AB2-2, AB3-3, AB6-15, AB9-3, UBC278, OPF6, cZR-3A/B, cZR-3C/D, OPN9. В резуьтате анализа информативными являлись маркеры AB6-15, OPF6, cZR-3A/B, cZR-3C/D, OPN9. Аллельные варианты устойчивости к ризомнаии при анализе маркеров cZR-3A/B и cZR-3C/D были выявлены у 80% изучаемых сортов и гибридов сахарной свеклы. Был проведен поиск и отбора перспективных сайтов для дизайна и синтеза специфичных олигонуклеотидов с целью выявления интрогрессных генов устойчивости Rz1 и Rz2. Через 14 дней после инокуляции был выявлен относительный коэффициент в сравнении с геном домашнего хозяйства 28rRNA, который составил в среднем 1.2 у растений с симптомами инфекции (без Rz1/Rz2) и 0.8 у безсимптомных растений (Rz1/Rz2) при p = 0.003. Для анализа использовался метод 2-△△CT . На 19 день после инокуляции индекс составил 1.6 у симптомных растений и 1.1 у безсимптомных растений. При анализе вирусной нагрузки на 24-ый день после инокуляции, коэффициент не превысил 1.6 у растений с симптомами инфекции. Уровень амплификации вируса у растений, не несущих гены устойчивости к патогену, в 1.5 раза превышал уровень размножения вируса у Rz1/Rz2 растений при анализе надземной части растений на 14-ый день после инокуляции и в 1.4 раза на 19-ый день

Obtained results and novelty (in Kazakh) : ZN7-r, ZN8-r, ZN7-c, ZN1-c, PN2-c, PN1-c, qP-Rz2 s, SNP248, CAU3880, AB1-4, AB2-2, AB3-3, AB6-15, AB9-3, UBC278, OPF6, cZR-3A/B, cZR-3C/D, OPN9 маркерлерін пайдалану кезінде Rz1 және Rz2 гендерінің төзімділігінің аллельді нұсқаларының болуына талдау жүргізілді. Талдау нәтижесінде AB6-15, OPF6, cZR-3A/B, cZR-3C/D, OPN9 маркерлері ақпараттық болды. Зерттелетін қант қызылшасының сорттары мен будандарының 80 пайызында cZR-3A/B және cZR-3C/D маркерлерін талдау кезінде ризоманияға төзімділіктің аллельді нұсқалары анықталды. Интрогрессивті Rz1 және Rz2 төзімділік гендерін анықтау мақсатында арнайы олигонуклеотидтерді жобалау және синтездеу үшін перспективалы сайттарды іздеу және іріктеу жүргізілді. Егілгеннен соң 14 күннен кейін 28rRNA үй шаруашылығының генімен салыстырғанда салыстырмалы коэффициент анықталды, ол инфекция белгілері бар өсімдіктерде (Rz1/Rz2 жоқ) орташа есеппен 1.2 және p = 0.003 кезінде симптомсыз өсімдіктерде (Rz1/Rz2) 0.8 құрады. Талдау үшін 2-△△CT әдіс қолданылды. Егуден кейінгі 19-шы күні индекс симптоматикалық өсімдіктерде 1.6 және асимптоматикалық өсімдіктерде 1.1 болды. Егуден кейінгі 24-ші күні вирустық жүктемені талдау кезінде инфекция белгілері бар өсімдіктерде коэффициент 1.6-дан аспады. Қоздырғышқа төзімділік гендері жоқ өсімдіктердегі вирустың амплификация деңгейі егуден кейінгі 14-ші күні өсімдіктердің жер үсті бөлігін талдағанда Rz1/Rz2 өсімдіктеріндегі вирустың көбею деңгейінен 1.5 есе және 19-шы күні 1.4 есе жоғары болды

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках 2023 года была разработана тест-система для выявления интрогрессных генов устойчивости Rz1 и Rz2. Были выявлены аллельные варианты устойчивости к ризомнаии при анализе маркеров cZR-3A/B и cZR-3C/D у сортов и гибридов сахарной свеклы

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 2023 жылы Rz1 және Rz2 төзімділік гендерінің интрогрессиясын анықтау үшін сынақ жүйесі әзірленді. Қант қызылшасының сорттары мен будандарындағы cZR-3A/B және cZR-3C/D маркерлерін талдау кезінде ризоманияға төзімділіктің аллельді нұсқалары анықталды

Level of implementation (in Russian) : Потенциал использования разработак проекта в научной и прикладной сфере очень высокий. Разработанные тест-системы могут быть использованы в идентификации генов Rz1 и Rz2 для направленной селекции устойчивых к ризомании сортов и гибридов сахарной свеклы

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми және қолданбалы салада жобаны әзірлеу әлеуеті өте жоғары. Әзірленген сынақ жүйелерін ризоманияға төзімді қант қызылшасы сорттары мен будандарын бағытталған іріктеу үшін Rz1 және Rz2 гендерін анықтауда пайдалануға болады

Efficiency (in Russian) : Были идентифицированы аллельные варианты устойчивости к ризомнаии при анализе маркеров cZR-3A/B и cZR-3C/D у изучаемых сортов и гибридов сахарной свеклы. Были разработаны праймеры и пробы для идентификации генов Rz1 и Rz2 и апробированны на целевом растительном материале. Были выявлены сорта и гибриды сахарной свеклы, несущие гены Rz1 и Rz2, и инокулированы разными изолятами штамма А вируса Beet necrotic yellow vein. Симптомы инфекции были идентифицированы у 3-х изолятов с воспроизводимостью в 98,9% случаев у сортов и гибридов не несущих Rz1 и Rz2 гены. Уровень амплификации вируса у растений, не несущих гены устойчивости к патогену, в 1.5 раза превышал уровень размножения вируса у Rz1/Rz2 растений при анализе надземной части растений на 14-ый день после инокуляции и в 1.4 раза на 19-ый день

Efficiency (in Kazakh) : Зерттелетін қант қызылшасының сорттары мен будандарында 3A/B және cZR-3C/D маркерлерін талдау кезінде ризоманияға төзімділіктің аллельді нұсқалары анықталды. Rz1 және Rz2 гендерін анықтау үшін праймерлер мен сынамалар әзірленді және мақсатты өсімдік материалында сыналды. Rz1 және Rz2 гендерін тасымалдайтын қант қызылшасының сорттары мен будандары анықталды және Beet necrotic yellow vein вирусының А штаммынын әртүрлі изоляттарымен егілді. Rz1 және Rz2 гендерін тасымалдаушы емес сорттар мен будандарда инфекция белгілері 3 изолятта 98,9% жаңғыртылу деңгейімен анықталды. Қоздырғышқа төзімділік гендері жоқ өсімдіктердегі вирустың амплификация деңгейі егуден кейінгі 14-ші күні өсімдіктердің жер үсті бөлігін талдағанда Rz1/Rz2 өсімдіктеріндегі вирустың амплификация деңгейінен 1.5 есе және 19-шы күні 1.4 есе жоғары болды

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство, фитопатология, молекулярная биология, вирусология

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы, фитопатология, молекулалық биология, вирусология