The object of research, development or design (in Russian) : степные экосистемы

The object of research, development or design (in Kazakh) : далалық экожүйелер

Aim of work (in Russian) : Количественно оценить характер перераспределения трития в основных компонентах степных экосистем аридных условий Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның аридтік жағдайларының дала экожүйелерінің негізгі компоненттерінде тритийдің қайта бөліну сипатын мөлшерлік бағалау.

Методы исследования (на русском) : Для исследований применены эмпирические, теоретические и общелогические методы и приемы исследования, которые включали эксперимент (полевой и лабораторный), непосредственное и опосредованное наблюдение, описание, измерение, расчеты, сравнение, дедукцию, формализацию и системный подход.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу үшін экспериментті (далалық және лабораториялық), тікелей және жанама бақылауды, сипаттауды, өлшеуді, есептеулерді, салыстыруды, шығаруды, ресімдеуді және жүйелік тәсілді қамтитын эмпирикалық, теориялық және жалпы логикалық әдістер мен зерттеу әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В ходе исследований будут получены следующие результаты: определены количественные значения удельной активности трития и его формы нахождения в почве на радиоактивно загрязненных участках бывших испытательных площадок «Сары-Узень» и «Балапан», выявлены закономерности распределения трития в почве; установлено содержание трития в свободной воде и органической составляющей растений на радиоактивно загрязненных участках бывших испытательных площадок «Сары-Узень» и «Балапан», выявлены закономерности распределения трития в растительном покрове; выполнена оценка перераспределения трития в системе «почва-вода-воздух-растение» и разработаны рекомендаций по мониторингу тритиевого загрязнения. По результатам исследований будет опубликовано не менее 2 (двух) статей в рецензируемых научных изданиях, входящих в 1 (первый) и (или) 2 (второй) квартиль по импакт-фактору в базе Web of Science и (или) имеющих процентиль по CiteScore в базе Scopus не менее 65 (шестидесяти пяти), и 1 (одна) статья в рецензируемом зарубежном или отечественном издании, рекомендованном КОКСОН. Каждая статья будет содержать информацию об идентификационном регистрационном номере и наименовании проекта, в рамках которого она профинансирована, с указанием грантового финансирования в качестве источника.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеулер барысында мынадай нәтижелер алынатын болады: тритийдің меншікті белсенділігінің мөлшерлік мәндері және оның бұрынғы «Сары-Өзен» және «Балапан» сынақ алаңдарының радиоактивті ластанған учаскелерінде топырақта орын алу формалары айқындалды, топырақта тритийдің таралу заңдылықтары анықталды; «Сары-Өзен» және «Балапан» бұрынғы сынақ алаңдарының радиоактивті ластанған учаскелеріндегі бос суда және өсімдіктердің органикалық құрамдас бөлігінде тритийдің орын алуы анықталды, өсімдік жамылғысында тритийдің таралу заңдылықтары анықталды; «топырақ-су-ауа-өсімдік» жүйесінде тритийдің қайта бөлінуін бағалау жүргізілді және тритийдің ластануын мониторингілеу бойынша ұсынымдар әзірленді. Зерттеу нәтижелері бойынша Web of Science базасында импакт-фактор бойынша 1 (бірінші) және (немесе) 2 (екінші) квартильге кіретін және (немесе) Scopus базасында Citescore бойынша процентиль бар рецензияланатын ғылыми басылымдарда кемінде 2 (екі) мақала және КОКСОН ұсынған шетелдік немесе отандық басылымда 1 (бір) мақала жарияланатын болады. Әрбір мақала гранттық қаржыландыру көзі ретінде көрсетіле отырып, сәйкестендіру тіркеу нөмірі және оның шеңберінде қаржыландырылған жобаның атауы туралы ақпарат қамтылатын болады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные данные могут быть экстраполированы на территории зоны влияния предприятий атомной промышленности и будут применены для организации радиационного мониторинга, а также послужат входными параметрами моделей для оценки радиационных рисков для территорий с напряженной радиационной обстановкой.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған деректер атом өнеркәсібі кәсіпорындарының ықпал ету аймағының аумағында экстраполяциялануы мүмкін және радиациялық мониторингілеу, сондай-ақ шиеленіскен радиациялық жағдайы бар аумақтар үшін радиациялық қатерлерді бағалау үшін модельдердің кіріс параметрлері ретінде қызмет етеді.

Level of implementation (in Russian) : Установленные особенности перераспределения трития в основных компонентах степных экосистем аридных условий Казахстана могут быть внедрены в систему радиационного мониторинга территории Семипалатинского испытательного полигона.

Level of implementation (in Kazakh) : Белгіленген ерекшеліктері қайта бөлу трития негізгі компоненттері далалық экожүйелерді аридті шарттарын керек жүйесіне енгізілетін радиациялық мониторинг территории Семипалатинского испытательного полигона.

Efficiency (in Russian) : Обмен полученными данными по мониторингу СИП с международной общественностью будет полезным, так как повысит эффективность борьбы с возможными последствиями радиоактивного загрязнения, которое может произойти в результате аварийных ситуаций на ядерных объектах в других странах.

Efficiency (in Kazakh) : Халықаралық қауымдастықпен ССП мониторингі туралы алынған мәліметтермен алмасу пайдалы болады, өйткені бұл басқа елдердегі ядролық қондырғылардағы төтенше жағдайлар нәтижесінде туындауы мүмкін радиоактивті ластанудың ықтимал салдарымен күрестің тиімділігін арттырады.

Field of application (in Russian) : Результаты проекта могут быть применены для разработки плана реабилитационных мероприятий для исследуемых территорий с целью улучшения радиационной обстановки, что в свою очередь снизит социальную напряженность и повысит экономическую привлекательность региона. Разработанные рекомендации позволят выработать меры для снижения экологических последствий возможных аварий и ограничить переход трития по биологической цепочке в природных экосистемах.

Field of application (in Kazakh) : Жоба нәтижелерін радиациялық жағдайды жақсарту мақсатында зерттелетін аумақтарды қалпына келтіру шараларының жоспарын әзірлеуге пайдалануға болады, бұл өз кезегінде әлеуметтік шиеленісті төмендетуге және аймақтың экономикалық тартымдылығын арттыруға мүмкіндік береді. Әзірленген ұсынымдар ықтимал апаттардың экологиялық зардаптарын азайту және табиғи экожүйелердегі тритийдің биологиялық тізбек бойымен тасымалдануын шектеу жөніндегі шараларды әзірлеуге мүмкіндік береді.